Uçuş Kayıt Aygıtları (Kara Kutu)

İkinci Dünya savaşı sırasında bazı İngiliz uçakları, radyo haberleşmelerinin uçuş sonrası denetlenmesi amacıyla telli kayıt aygıtları taşımışlardı. Deney uçaklarının uçuşlarında da, bazı bilgilerin kaydı için başka tip kayıt aygıtları kullanıldı. Böylece, 1958 yılında ilk uçuş kayıt aygıtları ortaya çıktı. Hava hızı, basınç, yükseklik ve bazı kumanda yüzeylerinin konumları gibi belirli parametreler, sürekli olarak (ya da bir tehlike durumunda ekipten birinin çalıştırmasıyla) kazalardan sonra gerekli araştırmanın yapılabilmesi için, darbeden, yangından ve sudan etkilenmeyen bir aygıt tarafından kayıt edilmeye başlandı. Bu ilk kayıt aygıtlarının geliştirilmesiyle de, günümüzde kullanılan, çok karmaşık ve çok görevli kayıt aygıtları ortaya çıktı. Savaş sırasının B-17 uçağının bütün deney uçuşlarında yapılan ölçümler, bir B-52 bombardıman uçağının bir tek deney uçuşunda yapılan ölçümlerden çok daha azdı.

Kullanılan uçuş kayıt aygıtı tipi uçağın türüne göre değişir. Küçük uçaklara bu tür aygıtlar takılmayabllir. Ama bazı ülkelerde, bir pilot kabini ses kaydıyla radyo haberleşmelerinin kaydı zorunlu kılınmıştır. Uçuş deneylerinde uçaklara, yaklaşık 25000 tür ölçüm yapan bilgisayarlar yerleştirilir. Bu bilgiler yüksek kapasltell bilgi bağlantılarıyla hemen kullanılabilir biçimde yer istasyonlarındaki bilgisayarlara aktarılır. Büyük yolcu uçakları ile askeri uçakların çoğunda AİDS (uçak entegre bilgi sistemi) bulunur.

Bir AİDS'de binlerce parça vardır. Uçaktaki kumanda yüzeyleri, flaplar, yüksek kaldırma sistemi, buz eritme sistemi, iklimleme sistemi, iniş takımları, silah sistemleri, sıvı sistemleri (yakıt, soğutucu, oksijen, hidrolik, vb.) ve özellikle motorlar AİDS' e bağlanır. Motorlarda, yakıt akışı, motor devri, hava ve gaz basıncı ile sıcaklığı. yağ basıncı, mil momenti ve gücü ters yöne veren donanım gibi çeşitli konularda bilgi sağlayan yaklaşık 24 duyarlı nokta ve algılayıcı vardır. AİDS'in en önemli bağlantılarıysa temel uçuş kumandalarıyla, hava bilgi/navigasyon sistemleriyle ve haberleşme kanallarıyla yapılır.

Sistem, çok sayıda algılayıcı, az miktarda kablo, birkaç bellek ve bilgi alma birimi, en az bir denetim birimi, kolayca erişilmesi istenen bilgiler için bir kayıt aygıtı, 25 saatlik bilgileri verebilen bir uzun süreli kayıt aygıtı ve kazalardan etkilenmeyen bir başka kayıt aygıtından oluşmaktadır. "Seri bilgi yolları" diye tanımlanan bazı kabloların. büyük bir bilgi işleme kapasitesi vardır. Koruyuculu kayıt aygıtı. en güçlü darbelere. sert cisimlerle delinmelere, 1200 santigrad derecenin üstündeki sıcaklıklara, derin sulara ve aşınma yapan sıvılara dayanacak biçimde yapılmıştır.

Uçaklara bu sistemlerin takılmasında temel amaç, uçağın en iyi biçimde çalışmasını sağlamaktır. AİDS kayıtlarının incelenmesiyle, parçaların yararlı çalışma süreleri daha iyi belirlenebilmekte ve bazı durumlarda uçuş güvenliğini bozmadan. pahalı bakım işlemlerinde ekonomi sağlanmaktadır. Sistemin geliştirilmiş bir tipi, hasar ve arızaları. ortaya çıkmadan haber
verebilmektedir. Bu işlev, denetim altında çalışan parçalardan gelen belirli sinyallerle yerine getirilmekte ve herhangi bir değişikllk normal denetimlerde saptanmasından çok önce ortaya çıkarılabilmektedir. Ayrıca, bu yoldan, uçağın çalışması konusunda pek çok yararlı bilgi toplandığındarı, sistemin bakım ve mühendislik çalışmalarına büyük katkısı olmaktadır.

İnsanlı uzay uçuşları gibi daha ileri projelerde, hem ekibin sağlığı konusunda, hem de uzay uçuşlarında yardımcı olacak bilgiler toplanabilmektedir. AİDS'lere ilişkin kurallar yetkililer tarafından ayrıntılı olarak belirtilir. AİDS sistemlerinin bazı bölümlerinin kullanımı zorunludur. Bunlardan birinin bile çalışmaması halinde uçağa kalkış izni verilmez. Sistemin kayıt bölümünde Mylar bazlı mağnetik bant (nitelikli kayıt sağlar, ama daha çok kaza koruması ister) çelik bant ya da tel kullanılabilmektedir. İlk yapılan kayıt aygıtları analog tiplerdi, ama günümüzün modern sistemleri genellikle sayısaldır ve modern bilgisayarlarla çalışabilir.




"Kırmızı yumurta" adı verilen telli Dawall uçuş kayıt aygıtının çizimi. Pilot kabini bilgileri, sistem tarafından sayısal biçime sokulur ve paslanmaz çelik tele kaydedilir. Aygıtta iki takım kafa ve bobin vardır. Bunlardan biri kayıt yaparken, öteki kurulur. Bir devir tamamlandığında. platform ters yüz edilerek işlem tersine çevrilir.

Alıntıdır. Kaynak: Nasıl Çalışır Ansiklopedisi, Cilt 7, Sayfa 2231, 2232, Uçuş Kayıt Aygıtları

Güzel olmuş eline sağlık. Peki bir soru hadi bakalım CVR (Cockpit Voice Recorder) dinleyen bir görevli uçuşun hangi kısmının kayıtlarını dinliyordur?