Türkler tarih boyunca binlerce savaş yapmışlardır ve bu savaşlarda günümüz Türkiyesi'nde kaderimizi tayin eden pek çok savaş vukua gelmiştir. Bazı savaşlar diğerlerinden sıyrılıp Türklerin hafızalarına kazınmış ve herkesçe bilinir olmuştur. Mesela 1453 deyince herkesin aklına İstanbul'un Fethi gelir ancak 1302 deyince çok az kişinin aklına Koyunhisar Savaşı gelir. Sakarya Meydan Muharebesi, Büyük Taarruz gibi siyasi olaylar kadar Malazgirt Meydan Muharebesi de Türklerin unutamadığı ve unutamayacağı en büyük siyasi olaylardan birisidir. Peki ama neden? Bu savaş sonrası Türkler Anadolu'ya girdiği için mi? Hayır! Türkler zaten Anadolu'ya girmişlerdi. Zaten bu savaşın vuku bulması Anadolu'dan Türklerin atılmak istenmesiydi. Çok fazla uzatmadan sizlere en kısa hâliyle Malazgirt Meydan Muharebesi'ni ve önemini soru başlıklarıyla anlatmak istiyorum.
1071 Malazgirt Meydan Muharebesi'nden önce Anadolu'da Türk var mıydı?
1071 Malazgirt Meydan Muharebesi'nden çok önce Türkler Anadolu'ya geldiler. Büyük Selçuklu Devleti'nin kurucularından olan ve Sultan Tuğrul Bey'in kardeşi Çağrı Bey komutasındaki Türk birlikleri, 1018 yılında yani Malazgirt Savaşı'ndan 53 yıl önce Anadolu'ya sefer yaptılar. Yabgulular zamanında da Anadolu seferi oldu. Keza 1048 yılında vuku bulan Pasinler Savaşı'nda da Büyük Selçuklu ordusu Bizans'ı mağlup etti. Amaç, göç eden Oğuz Türklerine yurt bulmaktı. 1054 yılında Sultan Tuğrul Bey, bizzat Anadolu Seferi de yapmıştır. 1063'te öldükten sonra yerine geçen yeğeni Sultan Alp Arslan'ın, 1071'den önce iki defa Anadolu seferi olmuştur. Hatta Bitlis'in ilçesi olan Ahlat Selçuklular tarafından askerî üs olarak kullanılmıştır. Gördüğünüz üzere 1071'den önce Türkler zaten Anadolu'ya gelmiş bulunuyorlardı.
Peki Türkler neden Orta Asya'dan kalkıp Anadolu'ya gelme gereği duydular ki?
Oğuz Yabgu Devleti'nden kitleler hâlinde göç eden Oğuz Türkleri, çeşitli bölgelere ilerleyerek kendilerine yurt arıyorlardı. Yurt bulmak için çeşitli kasabaları da yağmalıyorlardı. Dönemin Abbasi halifesi Kaimbiemrillah da bu asi Türkleri, Büyük Selçuklu Devleti'nin sultanı Tuğrul Bey'e şikâyet ediyordu. Ancak Tuğrul Bey, bu asi ırkdaşlarına yurt bulmayı kendisine vazife edinmişti. Kendi topraklarında da yeteri kadar yer olmadığı için mecburen Anadolu'yu yurt olarak seçti ve 1048 yılında Bizans'a karşı ilk zafer elde edildi. Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra Anadolu'nun kapıları iyice açıldı ve 1075 yılında Büyük Selçuklulardan bağımsız olarak Türkiye Selçuklu Devleti kuruldu. Moğol İstilası sonrası Cengiz Han'ın önünden kaçan Türkler de mecburen Anadolu'ya intikal ettiler ve Anadolu'nun Türkleşmesi tamamlandı. Türklerin Anadolu'ya gelme sebepleri bu şekildedir.
Malazgirt Savaşı'na neden olan olay neydi?
Aslında bunun birçok nedeni var. Yukarıda da anlattığımız gibi Selçukluların Anadolu'ya gelip Bizans topraklarını istila etmeleri Bizans'ı huzursuz ediyordu. Generallikten imparatorluğa gelen Romanos Diogenes, Türkleri Anadolu'dan atmakta kararlıydı. Ancak o tarihlerde Türkler, Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki toprakları ele geçirmiş ve İç Anadolu gibi daha batıda kalan toprakları ele geçirmemişlerdi. Bizans İmparatoru Romanos Diogenes, Türkleri Anadolu'dan atmakla kalmayarak Selçuklu topraklarını da ele geçirmek istiyordu. Bu yüzden paralı askerlerden müteşekkil 200 bin kişilik devasa bir ordu kurdu. Bu orduda Peçenek ve Uz gibi Türk birlikleri olmakla beraber Ermeni askerleri de bulunuyordu. Yani Sultan Alp Arslan'ın kendisi savaşı başlatmamış aksine Bizans, Türkleri Anadolu'dan çıkarmak için bu savaşı başlatmıştır. Bu savaş esasen Selçukluların bir saldırı savaşı değil, savunma savaşıdır. Ancak savaşın neticesi, Anadolu'nun kapılarını tamamen Türklere açmak olmuştur.
200 bin kişilik Bizans ordusu geliyorken o sırada Sultan Alp Arslan ne yapıyordu?
Sultan Alp Arslan, Şiî olan Fatımîler üzerine yürüdüğünde Romanos Diogenes 200 bin kişilik ordusuyla yola çıktı. Sultan Alp Arslan, o sırada Musul'da idi ve tarihin gördüğü en büyük orduyla imparatorun geldiğinde dair söylentiler ayyuka çıkmıştı. Alp Arslan, eşini ve maiyetindekileri Vezir Nizamülmülk ile Hemedan'a gönderdi. Kendisi 15 bin kişilik ordusuyla Musul'dan ayrılarak Bitlis'in Ahlat ilçesine doğru yola koyuldu. O sırada Alp Arslan'ın komutanlarından olan Afşin Bey de 25 bin kişilik ordusuyla Anadolu'da gaza yapıyordu ve imparatorun geldiğini görünce o da imparatorun önünden gelerek Alp Arslan'ın ordusuna katıldı.
Malazgirt Meydan Muharebesi'nde Kürtlerin de yer aldığı söyleniyor. Bu doğru mu?
Alp Arslan, 15 bin kişilik ordusuyla Musul'dan ayrıldığında komutanlarından Afşin Bey de 25 bin kişilik ordusuyla kendisine katıldı. O dönemde Diyarbakır civarında kurulu Diyarbekir Mervanîleri adında bir Kürt devleti bulunuyordu. Romanos Diogenes'in 200 bin kişilik ordusuyla hareket etmesiyle Halife Kaimbiemrillah cihat ilan etti ve bütün İslam memleketlerinde Sultan Alp Arslan adına hutbeler okunup dualar edildi. Diyarbekir Mervanîlerinden 10 bin Kürt gönüllü asker Sultan Alp Arslan'ın ordusuna katıldı ve böylelikle Selçukluların sayısı 50 bine yükseldi. Kısacası Malazgirt Meydan Muharebesi'nde Selçuklu ordusunun 5'te 1'i Kürtlerden oluşmaktaydı ve bunlar gönüllü olarak Alp Arslan'ın ordusuna katılmışlardı.
Gerilim iyice yükseldi. Peki savaş sırasında neler yaşandı?
Bizans'ın 200 bin kişilik ordusuyla Selçukluların 50 bin kişilik ordusu Muş'un Malazgirt Ovası'nın Rahva Nehri kıyısında karşı karşıya geldi. Tarih, 26 Ağustos 1071 Cuma günü sabah saatlerini gösteriyordu. Alp Arslan, eski Türk geleneği olarak atının kuyruğunu bağlamıştı ve beyaz bir kefen giyerek üzerine de zırhını giydi. ''Eğer ben şehit olursam tahta oğlum Melikşah geçsin.'' diye vasiyet etti. Savaş, Bizans'ın taarruzu ile başladı. Merkezî kuvvetler çarpıştıktan sonra Selçuklu ordusu geri çekilmeye başladı. Ancak bu, gerçek bir geri çekilme değildi. Bizans ordusu, ganimet için kaçan Selçuklu askerlerinin peşine düştü. Ancak bir süre sonra sağ ve sol kanatlarda gizlenmiş Selçuklu askerleri harekete geçti ve kaçan Selçuklu askerleri de aniden geri taarruz ederek Bizans ordusunu kapan içine aldı. Turan taktiğini uygulayan Selçuklular, kendilerinden 4 kat büyük Bizans ordusuna önden, arkadan, sağdan ve soldan vuruyordu. Yer, adeta sallanıyordu. Tam o sırada, Hristiyan Türklerden olan Peçenekler ve Uzlar saf değiştirerek kendi ırklarının yani Selçukluların safına geçti. Bizans ordusundaki Ermeni askerleri ise, daha önce Bizanslılar tarafından gördükleri zulümler sebebiyle savaşı terk etti. Bizans'ın en arka birliğini komute eden Andronikos Dukas ise tahta çıkmak için imparatorun öldüğünü öne sürerek Konstantinopolis'e hareket etti. Öğlen saatlerine doğru savaş neticelenmişti. Selçuklular, kendilerinden 4 kat büyük Bizans ordusunu mağlup etmişti. Anadolu'nun kapıları artık Türklere tamamen açılmıştı.
Bu büyük savaştan sonra neler oldu?
Savaş öğlen saatlerinde bitse de tamamen sonlanması akşam saatlerini buldu. Selçuklu orduları, Bizans ordularını mağlup etti. İmparator Romanos Diogenes, Sultan Alp Arslan'a esir düştü. İlk defa Hristiyan bir imparator, Müslüman bir sultana esir düşüyordu. Ancak Sultan Alp Arslan, merhamet göstererek Romanos Diogenes'i serbest bıraktı ve onu Konstantinopolis'e geri gönderdi. Hatta geri dönmesi için kendisine at ve cep harçlığı da verdi. Bu savaş ile birlikte artık Anadolu'da Türklerin önünde duracak güçlü bir kuvvet kalmamıştı. Dolayısıyla Anadolu'nun Türkleşmesi hız kazandı. Alp Arslan'ın komutanları, Anadolu'daki muhtelif yerleri ele geçirdi. Ve Türkiye topraklarındaki bugünkü varlığımızı borçlu olduğumuz savaş Türklerin yaptığı en önemli savaşlardan biri oldu. Zaten Malazgirt Meydan Muharebesi'nden kısa bir süre sonra da Türk ve İslam devletlerini durdurmak için Haçlı seferleri başladı.
1071 Malazgirt Meydan Muharebesi'nden önce Anadolu'da Türk var mıydı?
1071 Malazgirt Meydan Muharebesi'nden çok önce Türkler Anadolu'ya geldiler. Büyük Selçuklu Devleti'nin kurucularından olan ve Sultan Tuğrul Bey'in kardeşi Çağrı Bey komutasındaki Türk birlikleri, 1018 yılında yani Malazgirt Savaşı'ndan 53 yıl önce Anadolu'ya sefer yaptılar. Yabgulular zamanında da Anadolu seferi oldu. Keza 1048 yılında vuku bulan Pasinler Savaşı'nda da Büyük Selçuklu ordusu Bizans'ı mağlup etti. Amaç, göç eden Oğuz Türklerine yurt bulmaktı. 1054 yılında Sultan Tuğrul Bey, bizzat Anadolu Seferi de yapmıştır. 1063'te öldükten sonra yerine geçen yeğeni Sultan Alp Arslan'ın, 1071'den önce iki defa Anadolu seferi olmuştur. Hatta Bitlis'in ilçesi olan Ahlat Selçuklular tarafından askerî üs olarak kullanılmıştır. Gördüğünüz üzere 1071'den önce Türkler zaten Anadolu'ya gelmiş bulunuyorlardı.
Peki Türkler neden Orta Asya'dan kalkıp Anadolu'ya gelme gereği duydular ki?
Oğuz Yabgu Devleti'nden kitleler hâlinde göç eden Oğuz Türkleri, çeşitli bölgelere ilerleyerek kendilerine yurt arıyorlardı. Yurt bulmak için çeşitli kasabaları da yağmalıyorlardı. Dönemin Abbasi halifesi Kaimbiemrillah da bu asi Türkleri, Büyük Selçuklu Devleti'nin sultanı Tuğrul Bey'e şikâyet ediyordu. Ancak Tuğrul Bey, bu asi ırkdaşlarına yurt bulmayı kendisine vazife edinmişti. Kendi topraklarında da yeteri kadar yer olmadığı için mecburen Anadolu'yu yurt olarak seçti ve 1048 yılında Bizans'a karşı ilk zafer elde edildi. Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra Anadolu'nun kapıları iyice açıldı ve 1075 yılında Büyük Selçuklulardan bağımsız olarak Türkiye Selçuklu Devleti kuruldu. Moğol İstilası sonrası Cengiz Han'ın önünden kaçan Türkler de mecburen Anadolu'ya intikal ettiler ve Anadolu'nun Türkleşmesi tamamlandı. Türklerin Anadolu'ya gelme sebepleri bu şekildedir.
Malazgirt Savaşı'na neden olan olay neydi?
Aslında bunun birçok nedeni var. Yukarıda da anlattığımız gibi Selçukluların Anadolu'ya gelip Bizans topraklarını istila etmeleri Bizans'ı huzursuz ediyordu. Generallikten imparatorluğa gelen Romanos Diogenes, Türkleri Anadolu'dan atmakta kararlıydı. Ancak o tarihlerde Türkler, Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki toprakları ele geçirmiş ve İç Anadolu gibi daha batıda kalan toprakları ele geçirmemişlerdi. Bizans İmparatoru Romanos Diogenes, Türkleri Anadolu'dan atmakla kalmayarak Selçuklu topraklarını da ele geçirmek istiyordu. Bu yüzden paralı askerlerden müteşekkil 200 bin kişilik devasa bir ordu kurdu. Bu orduda Peçenek ve Uz gibi Türk birlikleri olmakla beraber Ermeni askerleri de bulunuyordu. Yani Sultan Alp Arslan'ın kendisi savaşı başlatmamış aksine Bizans, Türkleri Anadolu'dan çıkarmak için bu savaşı başlatmıştır. Bu savaş esasen Selçukluların bir saldırı savaşı değil, savunma savaşıdır. Ancak savaşın neticesi, Anadolu'nun kapılarını tamamen Türklere açmak olmuştur.
200 bin kişilik Bizans ordusu geliyorken o sırada Sultan Alp Arslan ne yapıyordu?
Sultan Alp Arslan, Şiî olan Fatımîler üzerine yürüdüğünde Romanos Diogenes 200 bin kişilik ordusuyla yola çıktı. Sultan Alp Arslan, o sırada Musul'da idi ve tarihin gördüğü en büyük orduyla imparatorun geldiğinde dair söylentiler ayyuka çıkmıştı. Alp Arslan, eşini ve maiyetindekileri Vezir Nizamülmülk ile Hemedan'a gönderdi. Kendisi 15 bin kişilik ordusuyla Musul'dan ayrılarak Bitlis'in Ahlat ilçesine doğru yola koyuldu. O sırada Alp Arslan'ın komutanlarından olan Afşin Bey de 25 bin kişilik ordusuyla Anadolu'da gaza yapıyordu ve imparatorun geldiğini görünce o da imparatorun önünden gelerek Alp Arslan'ın ordusuna katıldı.
Malazgirt Meydan Muharebesi'nde Kürtlerin de yer aldığı söyleniyor. Bu doğru mu?
Alp Arslan, 15 bin kişilik ordusuyla Musul'dan ayrıldığında komutanlarından Afşin Bey de 25 bin kişilik ordusuyla kendisine katıldı. O dönemde Diyarbakır civarında kurulu Diyarbekir Mervanîleri adında bir Kürt devleti bulunuyordu. Romanos Diogenes'in 200 bin kişilik ordusuyla hareket etmesiyle Halife Kaimbiemrillah cihat ilan etti ve bütün İslam memleketlerinde Sultan Alp Arslan adına hutbeler okunup dualar edildi. Diyarbekir Mervanîlerinden 10 bin Kürt gönüllü asker Sultan Alp Arslan'ın ordusuna katıldı ve böylelikle Selçukluların sayısı 50 bine yükseldi. Kısacası Malazgirt Meydan Muharebesi'nde Selçuklu ordusunun 5'te 1'i Kürtlerden oluşmaktaydı ve bunlar gönüllü olarak Alp Arslan'ın ordusuna katılmışlardı.
Gerilim iyice yükseldi. Peki savaş sırasında neler yaşandı?
Bizans'ın 200 bin kişilik ordusuyla Selçukluların 50 bin kişilik ordusu Muş'un Malazgirt Ovası'nın Rahva Nehri kıyısında karşı karşıya geldi. Tarih, 26 Ağustos 1071 Cuma günü sabah saatlerini gösteriyordu. Alp Arslan, eski Türk geleneği olarak atının kuyruğunu bağlamıştı ve beyaz bir kefen giyerek üzerine de zırhını giydi. ''Eğer ben şehit olursam tahta oğlum Melikşah geçsin.'' diye vasiyet etti. Savaş, Bizans'ın taarruzu ile başladı. Merkezî kuvvetler çarpıştıktan sonra Selçuklu ordusu geri çekilmeye başladı. Ancak bu, gerçek bir geri çekilme değildi. Bizans ordusu, ganimet için kaçan Selçuklu askerlerinin peşine düştü. Ancak bir süre sonra sağ ve sol kanatlarda gizlenmiş Selçuklu askerleri harekete geçti ve kaçan Selçuklu askerleri de aniden geri taarruz ederek Bizans ordusunu kapan içine aldı. Turan taktiğini uygulayan Selçuklular, kendilerinden 4 kat büyük Bizans ordusuna önden, arkadan, sağdan ve soldan vuruyordu. Yer, adeta sallanıyordu. Tam o sırada, Hristiyan Türklerden olan Peçenekler ve Uzlar saf değiştirerek kendi ırklarının yani Selçukluların safına geçti. Bizans ordusundaki Ermeni askerleri ise, daha önce Bizanslılar tarafından gördükleri zulümler sebebiyle savaşı terk etti. Bizans'ın en arka birliğini komute eden Andronikos Dukas ise tahta çıkmak için imparatorun öldüğünü öne sürerek Konstantinopolis'e hareket etti. Öğlen saatlerine doğru savaş neticelenmişti. Selçuklular, kendilerinden 4 kat büyük Bizans ordusunu mağlup etmişti. Anadolu'nun kapıları artık Türklere tamamen açılmıştı.
Bu büyük savaştan sonra neler oldu?
Savaş öğlen saatlerinde bitse de tamamen sonlanması akşam saatlerini buldu. Selçuklu orduları, Bizans ordularını mağlup etti. İmparator Romanos Diogenes, Sultan Alp Arslan'a esir düştü. İlk defa Hristiyan bir imparator, Müslüman bir sultana esir düşüyordu. Ancak Sultan Alp Arslan, merhamet göstererek Romanos Diogenes'i serbest bıraktı ve onu Konstantinopolis'e geri gönderdi. Hatta geri dönmesi için kendisine at ve cep harçlığı da verdi. Bu savaş ile birlikte artık Anadolu'da Türklerin önünde duracak güçlü bir kuvvet kalmamıştı. Dolayısıyla Anadolu'nun Türkleşmesi hız kazandı. Alp Arslan'ın komutanları, Anadolu'daki muhtelif yerleri ele geçirdi. Ve Türkiye topraklarındaki bugünkü varlığımızı borçlu olduğumuz savaş Türklerin yaptığı en önemli savaşlardan biri oldu. Zaten Malazgirt Meydan Muharebesi'nden kısa bir süre sonra da Türk ve İslam devletlerini durdurmak için Haçlı seferleri başladı.
