Selamlar. Bu yazımda kasa için fan diziliminin ve hava akışının yönünün nasıl olması gerektiğini, fan tercihlerinin neye göre yapılması gerektiğinden bahsedeceğim. Öncelikle birkaç temel terimi açıklayarak başlamak istiyorum.
*Fan Boyutu (mm): Piyasada 120mm, 140mm gibi farklı boyutlarda fanlar var. Bunlardan hangisini kullandığınızın önemli olma sebebi daha büyük bir fanın, kanatları daha büyük olacağı için aynı hava hacmini daha düşük RPM (devir/dakika)’de hareket ettirebilmesidir. Böylece fan gürültüsünü azaltmasıdır. Fan tercihimizi de buna göre yapacağız.
*Airflow volume: Airflow volume yani hava akış miktarı CFM değeri ile ifade edilir. CFM (Cubic Feet per Minute), yani dakika başına fit küp, hava akışının hacmini ölçen birimlerden biridir. Basit bir bir fit küplük bir havayla dolu bir balon düşünün. Eğer bu balonu bir yerden başka bir yere taşırsanız, bir fit küp hava taşımış olursunuz. İşte burada bu hava taşıma işlemini balonla değil de bir fan yardımıyla yaptığınızı düşünün. Olay bunu ne kadar büyük miktarda yapabildiğinizdir.
Bu değer; fanın boyutu, dönüş hızı (RPM) ve gürültü seviyesi dengesi gibi faktörlere bağlı olarak değişir. Ancak, "iyi" bir kasa fanının temelde 50 CFM veya daha yüksek bir hava akışı sağlamasını bekleriz.
*RPM: RPM (devir/dakika) değeri ise fanın dakikada kaç devir döndüğünü belirten bir birimdir. Fan hızlandıkça iteceği hava da artacaktır ancak doğal olarak gürültü (desibel - dB) ve enerji tüketimi de artacaktır. Dolayısıyla en düşük devirde en iyi hava akışını veren fanlar en verimli fanlardır diyebiliriz.
*Statik Basınç: Bir alanın içindeki fan tarafından üretilebilen hava basıncı miktarıdır. CFM ve statik basınç için, bir fanın aynı anda her iki maksimum değeri de üretemeyeceğini bilmek önemlidir. Yani fanın CFM'i arttıkça statik basıncı da düşer diyebiliriz.
Hava akışı ile bir fanın statik basıncı arasındaki ilişki yukarıdaki grafikteki gibidir. Anlayacağınız, hava akışı ile statik basınç arasında ters orantı vardır. Hava akışı arttığında, statik basınç azalır; ve statik basınç arttığında, hava akışı azalır. Genellikle geniş, açık uygulamalarda hava akışı daha önemlidir. Kompakt bir alan veya hava akışını engelleyen, radyatör gibi bir yapı için, statik basınç da aynı derecede, hatta daha önemlidir.
Fan Tercihi Nasıl Olmalı?
Fan tercihi yaparken göz önünde bulundurulması gereken temel faktörler arasında, fanın kullanılacağı yer ve kasanın fan desteği öne çıkar. Bu iki faktör, fanın performansını ve sisteminizin verimli çalışmasını doğrudan etkileyen unsurlardır.
Öncelikle, fanı nerede kullanacağınız oldukça önemlidir. Eğer kasa içinde hava akışını sağlamak amacıyla bir fan kullanmayı planlıyorsanız, CFM değerine odaklanmanız gerekir. Kasa içindeki hava dolaşımını iyileştirmek için yüksek CFM değeri taşıyan fanlar tercih edilir çünkü yüksek CFM değeri, hava akışının hızlı ve verimli bir şekilde gerçekleşmesini sağlar, bu da sistemin daha iyi soğutulmasına yol açar.
Öte yandan, eğer fanı sıvı soğutma, kule tipi soğutucu gibi daha spesifik bir soğutma işlevi için kullanmayı düşünüyorsanız, bu durumda statik basınç değeri daha önemli bir kriter haline gelir. Statik basınç üstte anlattığım gibi, fanın havayı belirli bir dirençle itme kapasitesini gösterir. Özellikle sıvı soğutma sistemlerinde, radyatörler üzerindeki delikler arasında hava akışının etkili bir şekilde geçebilmesi için yüksek statik basınca sahip fanlar gereklidir. Statik basıncı yüksek olan fanlar, hava akışını daha zorlayıcı bir ortamda yönlendirme kapasitesine sahiptir, bu da soğutma verimliliğini artırır.
İkinci faktör ise fanın kasanızla uyumlu olup olmadığıdır. Kasanızın desteklediği en büyük fanı kullanmak en güzeli olacaktır çünkü fan büyüdükçe fanın bıçakları da büyüyecek, bu da daha iyi üfleme sağlayacaktır. Fan boyutları, kasa türlerine göre değişiklik gösterir ve bu nedenle kasanızın desteklediği fan boyutlarına dikkat etmek gerekir. Örneğin, bazı kasalar 200mm fan desteği sunarken, bazıları yalnızca 120mm veya 140mm gibi daha küçük fanlara uygundur. Kasanızın modeline bakarak, biraz araştırma ile bunu öğrenebilirsiniz ya da Sosyal'de konu açarak sorabilirsiniz. Sonra gidip 120mm destekleyen kasaya 140mm fan alıp durduk yere iş çıkarmayın kendinize.
İyi Bir Soğutma İçin Kasa Tercihi Nasıl Olmalı?
Kasa seçerken en önemli nokta kasanın ön kısmının mesh panel yani ızgaralı olmasıdır sanırım. Günümüzde bazı kasalarda sırf güzel gözüksün diye ön panelde temperli cam kullanılıyor ve bu camlar sistemin soğutma performansını mahvediyor. Kasanın ön tarafı ızgaralı bir yapıya sahip olmalı ki öndeki fanlar havayı içeriye rahat bir şekilde aktarabilsin.
Ayrıca kasanın bolca kablolama alanına sahip olması da iyi olacaktır çünkü kasanın içindeki kablolar bileşenlerinize fanlardan gelen havanın gitmesini engelleyecek, havayı bloklayacaktır. Günümüzde çoğu kasa buna uygun tasarlanıyor ancak yine de tercih ederken dikkat etmekte yarar var.
Yine kasa boyutu da önemli. Mini-ITX sistemlerde ısı kontrolü oldukça zordur çünkü içerideki alan çok dar olacağından içeride akan hava kendine gidecek bir yol bulamayacak, tıkanıp kalacaktır. Özellikle Mini-ITX sistem istemiyorsanız en azından Micro-ATX bir kasa tercih etmenizde fayda var.
Kasanızda mümkün mertebe fan takma slotu fazla olsun. Ne kadar fan, o kadar hava akışı. Ne kadar hava akışı, o kadar taze hava. E hava tazelendikçe de içeride GPU, CPU'nuza üflenen hava da serinliyor ve kasanızın içi de serinleyeceğinden SSD'niz bile daha serin çalışıyor. O yüzden kasanın üst kısmında da en azından 240mm fan ve radyatör desteği olursa iyi olur zira buraya ister sıvı soğutma ister fan takarsınız, sisteme soğutma olarak faydası olur.
Kasa İçinde Fanların Yönü Nasıl Olmalı?
Eveet, gelelim asıl tartışma konusu olan konuya. Yönlere geçmeden önce fanın hangi tarafının ne yöne hava üflediğine bir bakalım.
Görselde yeşil renk ile belirtilen "ızgaranın" bulunduğu taraf fanın arka tarafıdır ve fan üstteki gibi havayı bu taraftan dışarı üfler. Kasanıza takarken bu görseli örnek alabilirsiniz:
Peki fanları nereye, hangi yönde takacağız? Aslında çok basit bir kuralı var bunun:
Ön panel ve alttaki fanlar, havayı içeri çekmeli. Yani soğuk hava kasa içine girmeli.
Üst ve arka paneldeki fanlar ise dışarı atmalı. Kasanın üst kısmı, ısınan hava yükselir prensibini düşündüğümüzde yükselen sıcak hava için ideal bir çıkış noktasıdır, arka panel de işlemci ve ekran kartından çıkan sıcak havayı atmak için kullanılır.
Böylece kasanızın içinde sürekli bir hava akışı sağlanır. Soğuk hava ön ve alt taraftan içeri girer, sıcak hava ise üst ve arka taraftan dışarı atılır.
Kasanın içinde bu şekilde bir hava akışı oluşmalı.
Şimdi günümüzde akvaryum kasa diye bir yeni moda çıktı. Bu kasalarda ön panelde bir fan bulunmuyor ve fanlar yan kısma alınıyor. Görsellik olarak çok şık evet ama hava akışı konusunda pek iyi değiller. Bu yüzden bu kasaları tercih eden kullanıcılar nasıl bir diziliş yapsam diye düşünüyor. Mantık yine aynı. Yan paneldeki ve alttaki fanlar içeri, arka ve üstteki fanlar da dışarı üfleyecek. Hatta bazı fason üretim yapan markalarda bu fanların fabrikasyon olarak ters takıldığını bile gördüm. O yüzden akvaryum kasalardan kullanıyorsanız fanlarınızın yönünü bir kez daha kontrol edin.
Ayrıca bu kasalarda kullanmak için markalar piyasaya artık "reverse blade" fanlar da çıkardı. Bu fanlar bildiğimiz fanların tam tersi kanat yapısına sahip olduğu için fanı düz taktığınızda ters yöne hava üflüyorlar. Yani mesela egzoz fan yerine takarsanız içeri hava üflüyorlar. Bu gibi akvaryum kasalarda bu fanları kullanarak daha düzgün görünmesini sağlayabilirsiniz.
Özet:
Arkadaşlar konuyu özetlemem gerekirse (çoğunuzun bu yazıları okumaya üşeneceğini biliyorum
) iki çeşit fan var: Statik basınç ve Airflow fanlar. Airflow fanları kasanın hava akışını sağlamak için, statik basınç fanlarını ise soğutma bloklarında (sıvı soğutma vs.) kullanmanız lazım. Kasa seçiminde kasanızın ön kısmının mesh panel olmasına dikkat edin ve mümkün mertebe fazla fan desteğine sahip bir kasa seçin. Kasa içi hava akış yönü ise öndeki ve alttaki fanlar içeri, üstteki ve arkadaki fanlar ise dışarı üfleyecek şekilde takmalısınız. Olay bu kadar.
Okumaya üşenenler için özet en altta
*Fan Boyutu (mm): Piyasada 120mm, 140mm gibi farklı boyutlarda fanlar var. Bunlardan hangisini kullandığınızın önemli olma sebebi daha büyük bir fanın, kanatları daha büyük olacağı için aynı hava hacmini daha düşük RPM (devir/dakika)’de hareket ettirebilmesidir. Böylece fan gürültüsünü azaltmasıdır. Fan tercihimizi de buna göre yapacağız.
*Airflow volume: Airflow volume yani hava akış miktarı CFM değeri ile ifade edilir. CFM (Cubic Feet per Minute), yani dakika başına fit küp, hava akışının hacmini ölçen birimlerden biridir. Basit bir bir fit küplük bir havayla dolu bir balon düşünün. Eğer bu balonu bir yerden başka bir yere taşırsanız, bir fit küp hava taşımış olursunuz. İşte burada bu hava taşıma işlemini balonla değil de bir fan yardımıyla yaptığınızı düşünün. Olay bunu ne kadar büyük miktarda yapabildiğinizdir.
Bu değer; fanın boyutu, dönüş hızı (RPM) ve gürültü seviyesi dengesi gibi faktörlere bağlı olarak değişir. Ancak, "iyi" bir kasa fanının temelde 50 CFM veya daha yüksek bir hava akışı sağlamasını bekleriz.
*RPM: RPM (devir/dakika) değeri ise fanın dakikada kaç devir döndüğünü belirten bir birimdir. Fan hızlandıkça iteceği hava da artacaktır ancak doğal olarak gürültü (desibel - dB) ve enerji tüketimi de artacaktır. Dolayısıyla en düşük devirde en iyi hava akışını veren fanlar en verimli fanlardır diyebiliriz.
*Statik Basınç: Bir alanın içindeki fan tarafından üretilebilen hava basıncı miktarıdır. CFM ve statik basınç için, bir fanın aynı anda her iki maksimum değeri de üretemeyeceğini bilmek önemlidir. Yani fanın CFM'i arttıkça statik basıncı da düşer diyebiliriz.
Fan Tercihi Nasıl Olmalı?
Fan tercihi yaparken göz önünde bulundurulması gereken temel faktörler arasında, fanın kullanılacağı yer ve kasanın fan desteği öne çıkar. Bu iki faktör, fanın performansını ve sisteminizin verimli çalışmasını doğrudan etkileyen unsurlardır.
Öncelikle, fanı nerede kullanacağınız oldukça önemlidir. Eğer kasa içinde hava akışını sağlamak amacıyla bir fan kullanmayı planlıyorsanız, CFM değerine odaklanmanız gerekir. Kasa içindeki hava dolaşımını iyileştirmek için yüksek CFM değeri taşıyan fanlar tercih edilir çünkü yüksek CFM değeri, hava akışının hızlı ve verimli bir şekilde gerçekleşmesini sağlar, bu da sistemin daha iyi soğutulmasına yol açar.
Öte yandan, eğer fanı sıvı soğutma, kule tipi soğutucu gibi daha spesifik bir soğutma işlevi için kullanmayı düşünüyorsanız, bu durumda statik basınç değeri daha önemli bir kriter haline gelir. Statik basınç üstte anlattığım gibi, fanın havayı belirli bir dirençle itme kapasitesini gösterir. Özellikle sıvı soğutma sistemlerinde, radyatörler üzerindeki delikler arasında hava akışının etkili bir şekilde geçebilmesi için yüksek statik basınca sahip fanlar gereklidir. Statik basıncı yüksek olan fanlar, hava akışını daha zorlayıcı bir ortamda yönlendirme kapasitesine sahiptir, bu da soğutma verimliliğini artırır.
İkinci faktör ise fanın kasanızla uyumlu olup olmadığıdır. Kasanızın desteklediği en büyük fanı kullanmak en güzeli olacaktır çünkü fan büyüdükçe fanın bıçakları da büyüyecek, bu da daha iyi üfleme sağlayacaktır. Fan boyutları, kasa türlerine göre değişiklik gösterir ve bu nedenle kasanızın desteklediği fan boyutlarına dikkat etmek gerekir. Örneğin, bazı kasalar 200mm fan desteği sunarken, bazıları yalnızca 120mm veya 140mm gibi daha küçük fanlara uygundur. Kasanızın modeline bakarak, biraz araştırma ile bunu öğrenebilirsiniz ya da Sosyal'de konu açarak sorabilirsiniz. Sonra gidip 120mm destekleyen kasaya 140mm fan alıp durduk yere iş çıkarmayın kendinize.
İyi Bir Soğutma İçin Kasa Tercihi Nasıl Olmalı?
Kasa seçerken en önemli nokta kasanın ön kısmının mesh panel yani ızgaralı olmasıdır sanırım. Günümüzde bazı kasalarda sırf güzel gözüksün diye ön panelde temperli cam kullanılıyor ve bu camlar sistemin soğutma performansını mahvediyor. Kasanın ön tarafı ızgaralı bir yapıya sahip olmalı ki öndeki fanlar havayı içeriye rahat bir şekilde aktarabilsin.
Ayrıca kasanın bolca kablolama alanına sahip olması da iyi olacaktır çünkü kasanın içindeki kablolar bileşenlerinize fanlardan gelen havanın gitmesini engelleyecek, havayı bloklayacaktır. Günümüzde çoğu kasa buna uygun tasarlanıyor ancak yine de tercih ederken dikkat etmekte yarar var.
Yine kasa boyutu da önemli. Mini-ITX sistemlerde ısı kontrolü oldukça zordur çünkü içerideki alan çok dar olacağından içeride akan hava kendine gidecek bir yol bulamayacak, tıkanıp kalacaktır. Özellikle Mini-ITX sistem istemiyorsanız en azından Micro-ATX bir kasa tercih etmenizde fayda var.
Kasanızda mümkün mertebe fan takma slotu fazla olsun. Ne kadar fan, o kadar hava akışı. Ne kadar hava akışı, o kadar taze hava. E hava tazelendikçe de içeride GPU, CPU'nuza üflenen hava da serinliyor ve kasanızın içi de serinleyeceğinden SSD'niz bile daha serin çalışıyor. O yüzden kasanın üst kısmında da en azından 240mm fan ve radyatör desteği olursa iyi olur zira buraya ister sıvı soğutma ister fan takarsınız, sisteme soğutma olarak faydası olur.
Kasa İçinde Fanların Yönü Nasıl Olmalı?
Eveet, gelelim asıl tartışma konusu olan konuya. Yönlere geçmeden önce fanın hangi tarafının ne yöne hava üflediğine bir bakalım.
Peki fanları nereye, hangi yönde takacağız? Aslında çok basit bir kuralı var bunun:
Ön panel ve alttaki fanlar, havayı içeri çekmeli. Yani soğuk hava kasa içine girmeli.
Üst ve arka paneldeki fanlar ise dışarı atmalı. Kasanın üst kısmı, ısınan hava yükselir prensibini düşündüğümüzde yükselen sıcak hava için ideal bir çıkış noktasıdır, arka panel de işlemci ve ekran kartından çıkan sıcak havayı atmak için kullanılır.
Böylece kasanızın içinde sürekli bir hava akışı sağlanır. Soğuk hava ön ve alt taraftan içeri girer, sıcak hava ise üst ve arka taraftan dışarı atılır.
Kasanın içinde bu şekilde bir hava akışı oluşmalı.
Özet:
Arkadaşlar konuyu özetlemem gerekirse (çoğunuzun bu yazıları okumaya üşeneceğini biliyorum
) iki çeşit fan var: Statik basınç ve Airflow fanlar. Airflow fanları kasanın hava akışını sağlamak için, statik basınç fanlarını ise soğutma bloklarında (sıvı soğutma vs.) kullanmanız lazım. Kasa seçiminde kasanızın ön kısmının mesh panel olmasına dikkat edin ve mümkün mertebe fazla fan desteğine sahip bir kasa seçin. Kasa içi hava akış yönü ise öndeki ve alttaki fanlar içeri, üstteki ve arkadaki fanlar ise dışarı üfleyecek şekilde takmalısınız. Olay bu kadar.
Son düzenleme:
1-2 not da ben ekleyeyim.
