Rehber Monitör alırken dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?

Fazla detaya girmeden herkesin anlayacağı şekilde bilgilendireceğim. Çok önemli olmayan kısımlara detay bilgi diye ekleyeceğim, isteğe bağlı okuyabilirsiniz veya geçebilirsiniz.

Öncelikle monitör seçmeden önce incelemesi bulunan bir model seçmeniz gerekiyor. Bunun sebebi monitörlerde kâğıtüstünde yazanların çoğu zaman gerçek değerleri sunmaması. 1ms diye aldığınız monitörün 10-15ms hatta VA panel ise koyu renklerde 40-50ms çıkma ihtimali var. Bu sadece tepki süresinde değil renk gamutu, kontrast oranı, parlaklık vs bir çok alanda geçerlidir.

İncelemelerde dikkate almanız gereken ölçüm cihazı verileridir, eğer incelemede ölçüm cihazı sonuçları değil sadece markanın belirtmiş olduğu teknik özelliklerden bahsediliyor ise bir anlamı olmaz.

Renk gamutu

Renk gamutunda bakmanız gereken değerler DCI-P3 ve Rec 2020 renk gamutlarıdır. SRGB coverage günümüz monitörlerinde genelde %100 çıkıyor, haliyle kıyas yapmak mantıklı olmaz ama SRGB volume ölçülmüşse bu değeri kıyaslayabilirsiniz. Çünkü %115SRGB volume çıkan bir monitör ile %140srgb volume çıkan monitörün renk doygunluğu aynı olmaz, renk hacmi yüksek olan daha doygun renkler gösterecektir. SRGB coverage değeri %100'ü aşamaz ama volume değeri aşabilir, bu yüzden volume değerine bakarak kıyas yapmak daha doğru olacaktır.

Doygun renkler için minimum %125srgb, %90 DCI-P3 ve %65 rec 2020 öneririm. Örnek testler de paylaşacağım.





Kontrast oranı (Çok önemli)

İPS için eskiden ortalama 1000:1 olabilirdi ancak günümüz modelleri 1250:1 civarını rahatça görebiliyor, hatta 1500:1 çıkanlar bile var. Tabii bu premium modeller için geçerli genelde. İPS için minimum 1250:1 kontrast oranı çıkan bir model tercih etmeye çalışın. Kağıtüstünde hepsine 1000:1 yazıyorlar ama gerçekte öyle değil. Kontrast oranı görüntünün gerçekçiliğini, canlılığını ve siyah kalitesini etkiler.

Görüldüğü üzere çoğu kişinin bildiği Rtings'te G274QPF QD (quantum dot) arka aydınlatmalı İPS monitör renk gamutu açısından 10 üzerinden 9.6 puan alsa da genel görüntü kalitesi açısından berbat bir puan almış. Renk gamutunda 8.2 puan alan VA monitör ise genel görüntü kalitesi açısından yüksek bir puan almış. Çünkü 5000:1 kontrast oranı çıkıyor. VA ortalamasından bile daha iyi.

Her ikiside İPS monitör ama siyah farkını görüyorsunuz. Birinin kontrast oranı diğerinden yüksek, hangisinin olduğunu söylememe bile gerek yok.





Kağıtüstünde hepsinde 1000:1 yazıyor ama gerçekte böyle değil.



(Detay Bilgi) İPS vs VA Görüntü kalitesi

Kaliteli bir VA panel görüntü kalitesi açısından İPS'ten çok daha iyi gözükür, çünkü görüntü kalitesine en çok etki eden şey kontrast oranıdır. Kaliteli VA paneller zaten geniş gamut sunabildiği için üstüne İPS'ten kat kat yüksek kontrast oranı ve bariz bir şekilde daha iyi siyahlara sahip olduğu için daha iyi gözükecektir. Ama VA panelinde kendine göre görüş açıları, ghosting vb sıkıntıları vardır. Fakat dediğim gibi kaliteli VA panellerde ghosting sorunu çözülüyor. Bütçeniz varsa bununda çözümü var yani.

Aynı fiyattaki bir VA monitör genelde İPS monitörden daha zayıf renk gamutuna sahiptir, fakat renk gamutu görüntü kalitesini çok iyi yapmak için yeterli değildir. Ayrıca model bazlı değerlendirin çünkü dediğim gibi istisna modeller var. Ucuz VA monitörlerden uzak durun ama kaliteli VA panellerden de kaçmayın. Eğer bütçeniz kaliteli bir VA monitör almaya yetmiyorsa İPS tercih etmenizde fayda var, ucuz VA monitörler düşük renk gamutu ve ghosting gibi sorunlardan müzdariptir.

Monitörlerde ağırlıklı olarak İPS monitör olmasının sebebi VA monitörlerin çoğunda ghosting sorunu vardır. Oyun oynarken oyununuzu bozacak düzeyde fazladır, haliyle İPS daha yaygındır. Televizyonlarda amaç oyun oynamak değil dizi, film vs izlemek olduğu için görüntü kalitesi devreye girer, bu yüzden VA panel daha yaygındır. 10 tane tv varsa 8 tanesi VA paneldir. TV kategorisini açarsanız çoğunun VA panel olduğunu görürsünüz. Rtings'in TV incelemelerine de bakabilirsiniz.

Ayrıca oledlerin çok iyi gözükmesinin sebebebi sonsuz kontrast oranı ve mürekkep gibi siyahlar gösterebilmesidir. Eğer görüntüye devasa etki etmeseydi zaten insanlar oled tercih etmezdi. QD İPS monitörler zaten absürt renk gamutlarına ulaşabiliyor veya aşırı yüksek gamutlu LCD monitörlerde var. Yanma sorunu olan bir panele neden kimse 30k versin? (hız kısmı hariç) Sebebi renk gamutu değil kontrast oranı ve siyahlar. Çünkü çok iyi gözüküyor. Çok fazla uzatmak istemiyorum demek istediğim anlaşılmıştır zaten.

Parlaklık

Çok fazla detaya girmeye gerek yok, minimum 300 nit çıkan bir model almaya çalışın. 350-400 nit gayet iyidir. Eğer 300nit altında bir monitör alırsanız ekranı görmekte zorlanabilirsiniz. Ayrıca parlaklığında görüntü kalitesine etkisi vardır. Eğer geceleri yoğun kullanıyorsanız minimum parlaklığı düşük modellere yönelebilirsiniz.




Tepki süresi

Öncelikle 1ms veya 0.5ms yazılan monitörler gerçekte bu değeri vermiyor, gerçek değerler için testlere bakmanız lazım. Mesela 45 bin TL'ye satılan 540HZ TN e sporcu oyun monitörünün tepki süresi 1.8ms GTG çıkmış. Birde en tepe model bu, haliyle piksel overdrive optimizasyonu çok iyi ayarlanmış. Eğer normal bir oyuncu monitörü alırsanız panel kalitesi bu kadar iyi olmaz, ayrıca marka piksel overdrive optimizasyonuyla bu kadar uğraşmaz. Doğal olarak da ghostingli bir model alabilirsiniz.



Tepki süresi tablosunda nelere dikkat etmelisiniz?

Ortalama tepki süresi, yenileme sıklığı, devam eden tepki süresi, en kötü tepki süresi ve overshoot sonuçlarına bakabilirsiniz. Eğer VA panel monitör almayı istiyorsanız koyu renklerdeki tepki süresine dikkat etmelisiniz.

Resimde işaretlediğim kısım VA için çok önemli değerler.



Görüldüğü üzere koyu geçişlerde 20ms gibi yüksek değerleri görebiliyor, bunun sonucunda black smearing (siyah iz) yani ghosting oluşuyor.

Ghosting testine nasıl bakılır

VA monitörden örnek. Siyah iz black smearing (ghosting) üstteki o yeşil kısımda bildiğimiz ghosting işte. İkiside ghosting ama black smearing koyu renklerdeki kötü tepki süresinden kaynaklı oluşan bir durum. Sağdaki Q27G3XMN ise kaliteli bir VA panel, görüldüğü üzere normal bir kullanıcının rahatsız olacağı düzeyde bir sorun yok.



Monitör tepki süresi kıyaslaması için aynı ölçüm tablosundaki monitörlere bakmanız lazım. Mesela DELL G2724D ve Asus XG27ACS arasında kaldınız, kıyaslarken aynı incelemecinin paylaştığı tepki süresi testlerine bakmanız gerekir. Örneğin Rtings'te Dell 6ms çıkarken başka bir incelemede Asus 5ms çıkıyor diyelim, böyle bir durumda %100 Asus daha hızlı olmaz. İncelemeden incelemeye tepki süreleri değişir, çünkü kullanılan tablo farklıdır. Yani Asus başka bir incelemede 7ms çıkıyor olabilir. Haliyle Dell G2724D ve Asus XG27ACS'yi tepki süresi testleri açısından karşılaştırmak için ikisininde Rtings incelemesine bakmanız gerekir. Çünkü aynı ölçüm tablosu kullanılıyor.

Ufo testlerinde böyle bir sorun yoktur, eğer doğru yapıldıysa farklı incelemelere bakarak da karşılaştırma yapabilirsiniz. Üstte dediğim sadece tepki süresi testleri için geçerlidir.

Bu görselde basitçe açıklanmış:


(Detay bilgi) Monitörlerde HZ değeri önemlimidir?

Evet, HZ değeri önemlidir. Resimde de görüldüğü üzere 360hz oledlerde bile hareket bulanıklığı vardır. Hareket bulanıklığını minimize etmek için yüksek HZ değerine sahip bir monitör veya backlight strobing teknolojisi iyi çalışan bir monitör almanız gerekir.


Eğer Backlight Strobing teknolojisi iyi ayarlanmışsa 120hz de bile 480hz gibi hareket performansı elde edebilirsiniz. ELMB, Dyac, MBR, Aim Stabilizer, PureXP vb markadan markaya isimlendirme değişiyor ama amaç aynı. Resimde de görüldüğü üzere ELMB ile Asus İPS monitörün hareket performansı mükemmel hale geliyor. Ama negatif durumlarda var.



Backlight strobing teknolojisi çoğu monitörde kötü çalışır. Görüntü çoğalması, titreme, bazı ayarları kilitleme, parlaklık düşmesi, adaptive sync devre dışı bırakması gibi bir çok sorunu da beraberinde getirebilir. Ayrıca hassas kişilerde göz rahatsızlığına da sebep olabilir. Günümüzde çoğu zaman pazarlama amaçlı kullanılan teknolojilerden birisidir.

Monitörlerde 8 bit veya 10 bit FRC olması önemli midir?

Monitörlerde bit derinliğine fazla takılmayın. 10 bit olması onun daha canlı/doygun renkleri göstereceği anlamına gelmez, daha iyi renk tonları elde edeceğiniz anlamına gelir. Çoğu SDR içerik 8 bit olduğu için 10 bit monitör kullanmak gözle görülür farklılık oluşturmaz. HDR içerikler genelde 10 bit olur, doğal olarak 10 bit burada fark oluşturur ama HDR deneyimi verebilecek monitör almadıktan sonra 10 bit olması bir şey ifade etmez. Profesyonel incelemeciler FRC veya doğal bit diye ayrım yapmazlar. Gradyan performansına bakarak değerlendirirler. Kaliteli 8 bit + FRC ile ucuz yollu 10 bit monitörden iyi performans elde edilebilir.


Freesync/Adaptive Sync/G-SYNC

Pazarlama amaçlı kullanılan teknolojilerden birisi daha, günümüz monitörleri artık her gpu markası ile uyumlu çalışıyor. Gsync monitörlerde artık freesync veya Freesync monitörlerde gsync açılabiliyor. Adaptive sync keza hepsiyle uyumlu. Herhangi bir ekran kartı markasıyla uyumsuz bir monitör yok gibi sayılır, hepsi mutlaka markayla uyumlu çalışacak bir teknoloji koyuyor, ve almanız gereken performansı alıyorsunuz, yani dert etmenize gerek yok.

Burada daha detaylı anlatımı var, videoyu açarsanız bu dediklerimle aynı şeyleri duyacaksınız zaten.

Bu içeriği görüntülemek için üçüncü taraf çerezlerini yerleştirmek için izninize ihtiyacımız olacak.
Daha detaylı bilgi için, çerezler sayfamıza bakınız.

Üçüncü taraf çerezlerini kabul et

Arka ışık titremesi

Bazı monitörlerde PWM (pulse with modulation) yani titreme sorunu olabiliyor, hassas kişilerde baş ağrısına, göz yorgunluğuna vs sebep olabilir. Rtings'te bunun testi yapılıyor. Çoğu monitör flicker free yani titreşimsiz ama sıkıntılı olan modellerde var.


VRR Flicker

G-SYNC/FreeSync açıkken oyunlarda değişen kare hızlarıyla birlikte ekran parlaklığı sürekli değişebiliyor. Dikkatinizi dağıtabilir ve rahatsız olabilirsiniz. PC monitors info ve Rtings gibi profesyonel incelemeciler monitörde VRR titremesi olup olmadığıyla alakalı bilgi veriyor. Araştırarak öğrenebilirsiniz. Oled monitörlerde çok yaygın bir sorun, istisna modeller var ama henüz tam olarak çözülebilmiş değil. Anti-Flicker özelliği var fakat giriş gecikmesi ve stutter gibi sorunlara sebep olabiliyor. VA monitörlerde de bazen olabiliyor, İPS monitörlerde ise nadiren oluyor. Modelden modele göre değişiyor, araştırarak sorunlu olup olmadığını öğrenebilirsiniz.



Monitörler testlere bakarak seçilmelidir, yani nesnel bilgilerle yola çıkarak değerlendirmeniz gerek. Genelleme yaparak ya da kağıtüstü verilere bakarak tercih yaparsanız pişman olabilirsiniz. ​