Merhabalar geçen günkü Elementary OS konusunda geçen konuşmadan sonra VFIO GPU aktarma rehberi yapmasına karar verdim. Fakat bu rehberi Arch Linux'a göre anlatacağım için VFIO rehberini yapmadan önce Arch Linux kurulum rehberini yapmanın daha doğru olacağını düşündüm. Böylelikle Arch Linux kurmasını bilmeyenler de bu rehber ile bunu öğrenip isterlerse daha sonradan yapacağım VFIO rehberini de takip edebilirler. Şunu da belirtmek isterim ki bu rehberi tamamıyla Arch Wiki üzerindeki bilgileri derleyip toplayarak yazdım. Eğer burada yaptığım işlemleri ve daha fazlasını öğrenmek istiyorsanız Arch Wiki'yi okumanızı şiddetle tavsiye ediyorum. Okuduğum tüm Wiki kısımlarının linklerini de bu rehberin sonuna eklerim.
Arch Linux bence Linux'u en hızlı öğreten dağıtımdır. Çünkü kurulum sırasında bile size grafik arayüzlü çocuk oyuncağı bir kurulum menüsü vermek yerine direk olarak Linux Terminal'ine bırakır ve sıfırdan her şeyi kendinizin yapmasını ister fakat Gentoo gibi kaynak kodu ile uğraşmak zorunda kalmadığınız için kurulum süresi Gentoo gibi uzun değildir. Yine Ubuntu'daki gibi hazır paketleri sisteminize yükleyeceksiniz, tek farkı sizin için bu işi otomatik yapacak bir program yok. Eğer ben Linux öğrenmek istiyorum diyorsanız en azından bir kez denemeniz gereken dağıtımlardan biridir.
Öncelikle Arch Linux ISO'sunu indirmemiz lazım. Bu siteye gidiyoruz: Arch Linux - Downloads . Sayfanın aşağılarına doğru Türkiye aynasından indirme link mevcuttur. Oradan direkt olarak indirebilirsiniz veya dilerseniz Torrent linki de safyanın üstlerine doğru mevcuttur. İndirten sonra bu ISO'yu USB belleğimize yazmamız gerekli.
NOT: Bu rehberin yazıldığı tarihteki en güncel ISO "2020.05.01" dir. Her zaman en güncel ISO'yu indirin.
NOT: "Ayırma Birimi Boyutu" nu her zaman varsayılanda bırakın.
Cihazınızın "sdX" yerine gelecek değerini öğrenmek için "lsblk" komutunu kullanın.
2. Adım: USB'yi Başlatma
Anakartınızın Boot tuşunu kullanarak sanki Windows USB'si başlatıyormuş gibi Arch Linux ISO'sunu yazdığımız USB'yi başlatıyoruz. Karşınıza şöyle bir ekran gelecektir:
Eğer en üstteki seçenek seçili değilse ok tuşları ile onu seçip enter tuşuna basın.
3. Adım: Kurulum Öncesi Ayarlar
Eğer başarılı bir şekilde "root@archiso" geldiyseniz Linux'u yüklemeden önce yapmamız ve kontrol etmemiz gereken bazı şeyler var.
yazınca klavyemiz Türkçe klavyeye çevrilmiş oluyor.
NOT: Klavye Türkçe olsa bile lütfen Türkçe karakterlere basmamaya önem gösterin. Türkçe karakterler kurulum sırasındaki Terminal'de bazen sorunlar yaratmaktadır.
yazarak ISO'nun UEFI şeklinde başlatıldığını doğrulayalım. Eğer ekrana bazı yazılar geliyorsa bir sıkıntı yok demektir.
NOT: Gelen yazıların miktarının veya ne kadar uzun olduğunun önemi yok.
Size böyle bir geri bildirimde bulunacaktır
Eğer böyle bir bildirim alıyorsanız sıkıntı yok demektir. Ping işlemini bitirmek için "Ctrl+c" yapınız.
yazarak etrafınızdaki kablosuz ağların taranmasını sağlayın. Ardından kolay bir şekilde anlayabileceğiniz bir pencere gelecektir, oradaki adımları takip edin ve sonunda tekrar "ping" komutunu girmesini deneyin. Eğer "ping" komutu kablosuz ağ şifrenizi doğru girmenize rağmen çalışmadıysa
komutunu girip tekrardan "ping" komutunu çalıştırmayı deneyin. Eğer yine de çalışmadıysa Arch Wiki'ye bakmanızı tavsiye ederim.
komutunu girerek saatin doğru bir şekilde ayarlanmasını sağlayın.
4. Adım: Diski Bölümlendirme
komutunu girerek disk bölümlerinizi görüntüleyin.
Resimde gördüğünüz gibi Windows 10 "vdb" diskine yüklenmiş ve "vdb1-vdb4" bölümlerini oluşturmuş. "vda" diskimin tamamı ve "vdb" diskimin 50 GB biçimlendirilmemiş bir şekilde duruyor. Bu boş alanları Linux'un kullanabileceği şekilde biçimlendirmemiz lazım. Bunun için "cfdisk" programını kullanacağız.
Ben burada "vdb" diskine kurulum yapacağım çünkü daha önceden Windows üzerinden 50 GB'lık alan ayırmıştım. "vda" Diskini de 2. bir disk olarak Linux'a bağlayacağım. "vdb" diskine kurulum yapacağım için ben
komutunu kullanacağım fakat siz kendi kuracağınız diskin adını girin. Bu komutu yazdıktan sonra karşıma böyle bir ekran geliyor:
NOT: Eğer bir diski sıfırdan biçimlendiriyorsanız bu ekran önce diskin Label'ını ayarlamınızı isteyecektir. Bu durumda "GPT" yi seçiniz.
Şimdi 50GB'lık boş alana Linux'u kuracağım bölümü (root), SWAP bölümünü ve Home bölümünü oluşturacağım.
Home ve Root bölümünü ayrı yapmak eğer bazı durumlarda kolaylık sağlar ve güvenlik konusunda daha iyidir. Aynı zamanda Arch Linux'tan sıkılıp başka bir dağıtıma geçmek isterseniz Home bölümünü silmeden yani bütün resimleriniz, müzikleriniz, dosyalarınız aynı kalarak sadece sistem bölümünü silip başka bir dağıtıma kolaylıkla geçebilirsiniz. Ama eğer alan konusunda sıkıntı çekiyorsanız ayrı bir Home bölümü oluşturmak zorunda değilsiniz.
SWAP bölümü zorunlu değildir fakat tavsiye edilir. SWAP disk üzerinde RAM gibi düşünebilirsiniz. SWAP bölümüne ihtiyacınız olmasa bile en azından bir 2GB'lık bir SWAP bölümü oluşturulması tavsiye edilir. Fakat alan konusunda sıkıntınız varsa SWAP bölümünü geçebilirsiniz. Bir de Hibernate desteği istiyorsanız en az bilgisayarınızda olan RAM miktarı kadar bir SWAP bölümü oluşturmanız lazım (tavsiye edilen miktar: "Bilgisayarınızdaki RAM Miktarı x 1.5").
Bunların haricinde UEFI bir işletim sistemi yüklerken bootloader'ı atacağımız bir EFI bölümü oluşturmamız lazım. Fakat Windows'u önceden yüklediğim için Windows'un oluşturduğu EFI bölümünü kullanabilirim. Eğer Windows yüklemediyseniz yaklaşık bir 100 MB kadar bir EFI bölümü oluşturmanız lazım.
Ben örnek olarak bütün bölümleri oluşturacağım (EFI harici çünkü EFI bölümüm zaten var).
Öncelikle Root bölümünü yani Linux'un ve programlarımım yükleneceği bölümü oluşturmam lazım. Ben bu bölüme 30GB vermek istiyorum (kendi bilgisayarımda 40 GB kullanıyorum fakat çoğu kullanıcı için 30GB çok ideal bir boyut çünkü buraya sadece sistem programlarımım falan yüklenecek. Oyunlarım 2. diskime veya home bölümüme yüklenecek fakat "Root" ve "Home" klasörünü tek bir bölüm üzerine yapmak istiyorsanız buraya daha fazla alan vermek isteyebilirsiniz.)
NOT: Cfdisk'te bölümler arasında hareket etmek için yukarı-aşağı ok tuşları, seçenekler arasında hareket etmek için sol-sağ ok tuşları kullanılır.
Cfdisk'te "Free space" kısmına geliyorum ve "New" seçeneğini seçiyorum.
Boyutu 30G olarak yazıyorum. "Type" kısmına ayarlamama gerek yok çünkü "Root" bölümü zaten "Linux filesystem" olması lazım.
Daha sonra kendime 2GB'lık bir SWAP alanı oluşturacağım. Yine "Free space" üzerine geliyorum "New" diyorum ve bu sefer alan kısmına 2G yazıyorum. Bu sefer oluşturduğum bölüm SWAP olduğu için "Type" kısmını değiştirmem lazım. Oluşturuduğum bölüm üzerine gelip "Type" seçeneğini seçiyorum.
Gelen menüden "Linux SWAP" seçeneğini seçiyorum.
Sonrasında eğer Windows yüklemediyseniz EFI bölümünü oluşturmanız lazım. Daha deminki bölümler gibi 100M boyutunda bir bölüm oluşturup "Type" olarak "EFI System" seçin.
Son olarak kalan bütün boş alanımı Home bölümüme veriyorum ve "Type" kısmını "Linux filesystem" olarak bırakıyorum. Son durum tam olarak böyle:
En son olarak "Write" seçeneğini seçip "yes" diyerek "cfdisk" programından çıkıyorum. Benim başta belirttiğim gibi "vda" adında başka bir diskim vardı ve bu diskin hepsini Linux'a vermeyi düşünüyordum. Bu yüzden daha demin yaptığım işlemler gibi o diskte de yeni bir "Linux filesystem" oluşturuyorum ve tüm alanı bu bölüme veriyorum.
NOT: Eğer "cfdisk" ten çıktıktan sonra ekranda kalan görüntü sizi rahatsız ediyorusa "Ctrl+L" yaparak ekranı temizleyebilirsiniz.
Son olarak
komutu ile yaptığımız bölümleri kontrol ediyoruz.
Devamında oluşturduğumuz bölümleri uygun dosya sistemleri ile formatlamamız lazım. Burada dikkatli olmamız lazım çünkü yanlışlıkla farklı bir bölümü formatlarsak veri kaybına yol açabiliriz. Örneğin oluşturduğumuz "root" bölüme yerine gidip Windows'un bölümünü formatlarsak Windows kurulumumuzu uçurmuş oluruz. O yüzden yazdığınız komutları tek tek kontrol edin. Linux varsayılan dosya sistemi ext4. O yüzden SWAP ve EFI harici dosyalarımızın buluncağı bölümleri ext4 şeklinde formatlayacağız. "vdb5" benim "root" bölümüm, "vdb7" benim "home" bölümüm, "vda1" de benim Linux'a vereceğim 2. diskim. Bu üç bölümü şu komutlarla ext4 şeklinde formatlıyoruz
SWAP bölümümüz "vdb6" ydı. Bu bölüm için
komutlarını giriyoruz.
Eğer EFI bölümünü kendiniz oluşturdaysanız
komutunu girmeniz lazım. Fakat benim bilgisayarımda Windows bu bölümü oluşturup formatladığı için böyle bir şey yapmama gerek yok.
Şimdi formatladığımız dosyaları sistemimize monte etmemiz lazım. Öncelikle "root" bölümünü monte etmeliyiz çünkü diğer bütün bölümler bunun üzerine monte edilecek.
komutu ile root bölümünü /mnt kısmına monte ediyoruz.
Home bölümünü monte etmek için /mnt/home klasörünü oluşturmamız lazım:
komutu ile /home dosyasını oluşturuyoruz. Bu dosyaya home bölümümüzü monte ediyoruz:
Devamında EFI bölümümüzü monte etmek için ona özel bir klasör oluşturmamız lazım. Şahsen /boot/efi bölümünde olmasını tercih ediyorum. Bu klasörü oluşturmak için
komutlarını kullanıyoruz. Monte etmek için
komutunu kullanıyoruz
Sıra Windows bölümünü ve 2. diskimizi monte etmede bunların ben /media altında monte edilmesini tercih ediyorum o yüzden /media altında "storage" ve "windows" adında 2 klasör oluşturacağım. İsterseniz bunların adlarını farklı koyabilirsiniz fakat ben böyle koymayı tercih ediyorum
komutları ile klasötlerimizi oluşturuyoruz ve yine diğer bölümler gibi onları da monte ediyoruz:
SWAP bölümünü monte etmemize gerek yok çünkü daha önceden girdiğimiz "swapon" komutu SWAP bölümünü aktive etmişti. Kontrol etmek için "lsblk" yazıyoruz ve karşımıza böyle bir görüntü çıkacak
5. Adım: Pacman'i Optimize Etme
Pacman, Arch Linux'un paket yöneticisidir. Varsayılan ayarlarında Türkiye'deki bir kullanıcı için yavaş çalışabilir bu yüzden bazı ayna ayarlarını yapmamız lazım.
yazarak Nano metin düzenleyicisini kullanarak pacman ayna ayarlarına giriyoruz.
NOT: Bu rehberde ben Nano kullanmasını tercih ettim çünkü en basit kullanılabilecek metin düzenleyicisinin Nano olduğunu düşünüyorum. Dilerseniz vim, vi gibi daha gelişmiş bir metin düzenleyicisi kullanabilirsiniz.
İlk açtığınızda gördüğünüz Avrupa ülkeri ve yakın ülkeler hariç tüm ülkeleri linkleri ile birlikte silin. Sadece ilk açtığınızda gördüğünüz bu ülkelerde yapmanız yeterlidir. Sonrasında "Ctrl+W" yaparak "Turkey" diye arama yapın ve çıkan ilk sonucu linki ile birlikte kesip (kesme ctrl+k) en yukarıya yapıştırın (yapıştırma ctrl+u) (işaretlemek için shift tuşuna basılı tutarken ok tuşlarını kullanın). 2 Tane "Turkey" linki var birini en üste öbürünü onun altına koyun. Eğer yanlışlıkla bir şeyleri bozarsanız "Ctrl+x" yapıp N'ye basıp kaydetmeden çıkıp, tekrardan girip yeniden yapmanız lazım. Son durumda böyle gözükmesi lazım
Kaydetmek için "Ctrl+x" yapıp kaydetmek istiyor musunuz diye sorduğunda "y" tuşuna basın, dosya yoluna dokunmadan enter yapıp kaydedip çıkın.
6. Adım: Arch Linux'u Yüklemek ve Fstab Dosyasını Oluşturmak
Komutu ile Arch Linux'un temel paketlerinin yüklemesini başlatın. Yaklaşık 1.3 GB'lık bir yükleme gerçekleştirecektir.
NOT: İsterseniz linux yerine linux-lts kernel'ini yükleyebilirsiniz. Ayrıntılı bilgi için Arch Wiki'ye bakın.
Yükleme tamamlandıktan sonra
komutu ile fstab dosyasını oluşturun.
NOT:Fstab dosyası hangi disk bölümlerinin nereye bağlanacağını sisteme gösterir.
7. Adım: Sistemi Ayarlama
Arch Linux'un minimal kurulumu tamamlanmıştır fakat bazı ayarlamalar yapmamız ve bazı programları yüklememiz lazım. Öncelikle yüklediğimiz Arch Linux kurulumuna girmek için
komutunu kullanıyoruz ve artık kurulumunu yaptığımız Arch Linux sistemimize giriş yapmış oluyoruz.
Bir şeyler ayarlamaya başlamadan önce bu yeni kuruluma bir metin düzenleyicisi yüklememiz lazım. Daha önceden Nano kullanıyorduk şimdi de kullanmak için:
komutu ile Nano'yu bilgisayarımıza yüklüyoruz.
komutu ile locale.gen dosyasını açıyoruz. Buradan "en_US.UTF-8 UTF-8" ve "tr_TR.UTF-8 UTF-8" satırının başındaki "#" işaretini kaldırıyoruz. Metni kaydedip çıktıktan sonra
komutu ile seçtiğimiz dillerin ve yerel ayarlarının uygulanmasını sağlıyoruz.
Dilimizi seçmek için
yazarak açılan boş metin dosyasına LANG="istediğimiz dilin utf-8 adı" Örneğin ben sistemimi İngilizce kullanmak istiyorsam
yazmam lazım.
komutunu girdiğimizde açılan boş metin dosyasına
yazmamız lazım.
Komutunu girdiğimizde açılan metin dosyasına bilgisayar adımızı yazıyoruz ve kaydediyoruz (ağlarda gözükecek adımızı). Ben kurulumu yaptığım sanal makinedeki adımı "testpc" koydum.
Daha sonra
Devamını hata yüzünden yazamıyorum eğer çözebilirsem eklerim
komutunu girerek açılan bu dosyaya
Şeklinde ekleme yapıyoruz. Siz "testpc" yerine kendi "hostname" kısmında yazdığınız adı yazacaksınız.
NOT: Buradaki boşlukların önemi yok düzgün dursun diye öyle yaptım.
Komutu ile NetworkManager programını yükleyin ve
komutu ile aktive edin.
NOT: systemctl ile başlayan komuttaki NetworkManager'daki büyük ve küçük harfler önemlidir.
Komutunu yazarak Root hesabının şifresini belirleyin. Şifrenin karakterleri yıldız şeklinde gözükmez o yüzden yazmıyor diye korkmayın. Root hesabı Windows'taki kendiliğinden var olan Administrator hesabı gibi düşünebilirsiniz. Biz bu hesabı kullanmak yerine izin verdiğiniz kullancılarda Root yetkisini kullanmak için "sudo" komutunu kullanacağız.
Eğer Intel İşlemci Mikrokod Güncellmesi:
yazarak Intel mikrokod güncellemelerini yükleyin.
NOT: AMD işlemcilerin mikrokod güncellemeleri linux-firmware paketi ile yüklendiği için ekstra bir şey yüklememize gerek yok.
Komutunu girerek sistemin SSD üzerine 0 yazma işlemini engelleyerek SSD'nizin ömrünü korumuş olursunuz.
Komutunu girin ve
satırlarının başındaki "#" işaretini kaldırın.
8. Adım: Bootloader Yüklemek (GRUB)
Komutunu girerek GRUB bootloader'ın indirmesini gerçekleştirin.
NOT: Eğer Windows ile Dual Boot yapmıyorsanız "os-prober" paketini yüklemenize gerek yok.
Yazarak GRUB Bootloader'ın yüklemesini gerçekleştirin.
NOT: Ben EFI bölümünü hatırlarsanız /boot/efi kısmına monte etmiştim. Siz efi bölümünü nereye monte ettiyseniz "--efi-directory" değerine onun dosya yolunu yazın.
Sorun çıkmazsa böyle bir geri dönüşte bulunacaktır.
Son olarak grub.cfg dosyasının oluşturulmasını sağlayın.
Resimde gördüğünüz gibi GRUB Windows Bootloader'ımızı da buldu.
9. Adım: Kullanıcı Hesapları Oluşturmak
Kullanıcı hesabı oluşturma komutudur. Ben kullanıcı adımı bu makinede "testpc" olarak seçtim. Bu hesabın şifresini belirlemek için
komutunu giriyoruz.
Bu hesaba "sudo" kullanma yetkisi vermek için de:
komutunu yazıyoruz ve
satırının başındaki "#" işaretini kaldırıyoruz. Daha sonra da belgenin sonuna
yazarak Wheel grubundaki kullanıcıların "sudo" komutunu kullanmak için Root hesabının şifresini girmelerinin gerektiğini söylüyoruz.
10. Adım: Ekran Kartı Sürücüleri:
komutunu giriyoruz.
KDE için:
NOT: Bazen Intel HD ekran kartlarında yırtılma sorunu oluşabiliyor. Bu sorunun çözümünü sonraki aşamalarda anlatacağım.
Eğer kartınız Geforce 400/500 ve 630 öncesi 600 serisi ise kurlumdan sonra AUR ile "nvidia-390xx-dkms" paketini yükleyiniz.
Eğer kartınız daha da eskiyse kernel içindeki nouveau sürücüsünü kullanın.
11. Adım: Xorg Kurulumu
Komutu xorg ile ilgili temel her şeyi kurar.
12. Adım: Masaüstü Ortamı
Masaüstü ortamlarının tamamına bakmak için: Desktop environment - ArchWiki
Ben sadece burada 3 masaüstü ortamından bahsedeceğim : KDE, XFCE, Gnome
NOT1: Nvidia kullanıyorsanız ve Gnome kullanmak istiyorsanız "systemctl enable gdm" yapmak yerine lightdm yükleyin
ve giriş yerinde Gnome yerine Gnome on Xorg seçin. Nvidia Wayland ile ciddi sıkıntılar çıkarmaktadır.
NOT2: Gnome sabit RAM kullanımı 1.2 GB civarıdır. RAM miktarınız az ise Gnome yüklemenizi tavsiye etmiyorum.
NOT3: Lütfen sadece 1 tane masaüstü ortamı yükleyiniz eğer birinden canınız sıkılırsa istediğinizin zaman eskisini silip başkasına geçebilirsiniz.
13. Adım: Küçük Birkaç Ayar
Eğer her şeyi düzgün bir şekilde yaptıysanız sırasıyla
komutlarını yazınız ardından sisteminiz yeniden başlatılacaktır. Bir sıkıtı yoksa sizi şu ekran karşılayacaktır
Sistemi istediğinizin masaüstü ortamında açtıktan sonra bazı küçük sıkıntılarla karşılaşabilirsiniz. Örneğin klavye düzenini kurulum sırasında ayarlamamıza rağmen masaüstü ortamları bu düzeni görmeyebiliyor. Eğer böyle bir sorun olursa masaüstü ortamının ayarlarından değiştirebilirsiniz.
XFCE
Gnome
KDE
14. Adım: AUR Desteği (yay)
Arch Linux kullanıyorsanız AUR kullanmak isteyeceksinizdir bu yüzden bir terminal penceresi açın
Komutundan sonra "Home" klasörünüzde bir dosya oluşturun. Bu dosyada bir terminal açın ve
Komutlarını girin. Böylelikle "yay" yüklenmiş olacaktır.
Rehberi burada sonlandırıyorum. Anlatacak birkaç şey daha var ama yeterince uzun oldu zaten. Ekstra şeyleri başka bir zaman mesaj olarak yazarım. Rehberde bazı hatalar olabilir eğer herhangi bir hatam varsa lütfen düzeltmekten çekinmeyin.
Pacman nasıl kullanılır: pacman - ArchWiki
Kaynaklar:
- Neden Arch Linux kullanmalıyım? Arch Linux bana göre bir dağıtım mı?
Arch Linux bence Linux'u en hızlı öğreten dağıtımdır. Çünkü kurulum sırasında bile size grafik arayüzlü çocuk oyuncağı bir kurulum menüsü vermek yerine direk olarak Linux Terminal'ine bırakır ve sıfırdan her şeyi kendinizin yapmasını ister fakat Gentoo gibi kaynak kodu ile uğraşmak zorunda kalmadığınız için kurulum süresi Gentoo gibi uzun değildir. Yine Ubuntu'daki gibi hazır paketleri sisteminize yükleyeceksiniz, tek farkı sizin için bu işi otomatik yapacak bir program yok. Eğer ben Linux öğrenmek istiyorum diyorsanız en azından bir kez denemeniz gereken dağıtımlardan biridir.
- Başlamadan Önce Bazı Notlar ve Tavsiyeler
- Bu kurulum sadece x86_64 mimarili işlemciler için geçerlidir. Arch Linux 32 bit işlemcileri desteklememektedir. Eğer ARM64 mimarili bir işlemciye kurulum yapmak istiyorsanız şu sayfaya bakmanızı tavsiye ederim: Arch Linux ARM
- Kurulumu UEFI sistemler için anlatacağım, eğer eski tarz sistemler için kurulum rehberi arıyorsanız lütfen Arch Wiki'ye göz atınız.
- Anakartınızın ayarlarından Secure Boot, Fastboot seçeneklerini kapatmanız gerekebilir.
- Kurulumdan önce BIOS güncellemesi yapmanızı tavsiye ederim. Şart değil fakat bazı sorunların önüne geçebilmektedir.
- Kurulum sırasında internet bağlantısı zorunludur. Kablolu kullanmanızı tavsiye ederim fakat kablosuz olarak da kurulumu yapabilirsiniz. Kablosuz ağ adatörlerinin bazılarında sürücü uyumsuzluğu sorunu çıkabilir eğer böyle bir durum ile karşılaşırsanız Arch Wiki'ye bakmanız gerek.
- Eğer Windows ile birlikte Dual Boot yapacaksanız önce Windows kurmanızı tavsiye ediyorum. Şart değil fakat bazı durumlarda kolaylık sağlıyor. Eğer sisteminizde zaten Windows kuruluysa birazdan anlatacağım adımdaki gibi sisteminizde yer açmanız lazım.
- Windows ile birlikte kuruyorsanız Windows'un da UEFI şeklinde yüklenmiş olması lazımdır.
- Kurulum ilk defa yapanlar için biraz uzun sürebilir bu yüzden en azından 2-3 saat bir zaman dilimi ayırmanızı tavsiye ediyorum. Kurulumun ne kadar süreceği SSD/HDD hızınız, internet hızınız gibi faktörlerden etkilenebilir.
- Dual Boot Yapacaksanız Windows Disk Yönetim Aracı'nı Kullanarak Diskinizde Yer Açma
- Kurulum
Öncelikle Arch Linux ISO'sunu indirmemiz lazım. Bu siteye gidiyoruz: Arch Linux - Downloads . Sayfanın aşağılarına doğru Türkiye aynasından indirme link mevcuttur. Oradan direkt olarak indirebilirsiniz veya dilerseniz Torrent linki de safyanın üstlerine doğru mevcuttur. İndirten sonra bu ISO'yu USB belleğimize yazmamız gerekli.
NOT: Bu rehberin yazıldığı tarihteki en güncel ISO "2020.05.01" dir. Her zaman en güncel ISO'yu indirin.
- Windows Üzerinden
NOT: "Ayırma Birimi Boyutu" nu her zaman varsayılanda bırakın.
- Linux Üzerinden
Kod:
sudo dd bs=4M if=/iso/dosyası/yolu of=/dev/sdX status=progress && sync2. Adım: USB'yi Başlatma
Anakartınızın Boot tuşunu kullanarak sanki Windows USB'si başlatıyormuş gibi Arch Linux ISO'sunu yazdığımız USB'yi başlatıyoruz. Karşınıza şöyle bir ekran gelecektir:
Eğer en üstteki seçenek seçili değilse ok tuşları ile onu seçip enter tuşuna basın.
3. Adım: Kurulum Öncesi Ayarlar
Eğer başarılı bir şekilde "root@archiso" geldiyseniz Linux'u yüklemeden önce yapmamız ve kontrol etmemiz gereken bazı şeyler var.
- Klavyeyi Türkçe Q Klavyeye Çevirme:
Kod:
loadkeys trqNOT: Klavye Türkçe olsa bile lütfen Türkçe karakterlere basmamaya önem gösterin. Türkçe karakterler kurulum sırasındaki Terminal'de bazen sorunlar yaratmaktadır.
- UEFI olarak başlatıldığını doğrulama:
Kod:
ls /sys/firmware/efi/efivarsNOT: Gelen yazıların miktarının veya ne kadar uzun olduğunun önemi yok.
- Kablolu Bağlantı Kullanıyorsanız
Kod:
ping archlinux.orgEğer böyle bir bildirim alıyorsanız sıkıntı yok demektir. Ping işlemini bitirmek için "Ctrl+c" yapınız.
- Kablosuz bağlantı kullanıyorsanız:
Kod:
wifi-menu
Kod:
netctl enable wlan0-kablosuzağadınız- Saati Ayarlama:
Kod:
timedatectl set-ntp true4. Adım: Diski Bölümlendirme
Kod:
lsblkResimde gördüğünüz gibi Windows 10 "vdb" diskine yüklenmiş ve "vdb1-vdb4" bölümlerini oluşturmuş. "vda" diskimin tamamı ve "vdb" diskimin 50 GB biçimlendirilmemiş bir şekilde duruyor. Bu boş alanları Linux'un kullanabileceği şekilde biçimlendirmemiz lazım. Bunun için "cfdisk" programını kullanacağız.
Kod:
cfdisk /dev/istediğinizdisk
Kod:
cfdisk /dev/vdbNOT: Eğer bir diski sıfırdan biçimlendiriyorsanız bu ekran önce diskin Label'ını ayarlamınızı isteyecektir. Bu durumda "GPT" yi seçiniz.
Şimdi 50GB'lık boş alana Linux'u kuracağım bölümü (root), SWAP bölümünü ve Home bölümünü oluşturacağım.
Home ve Root bölümünü ayrı yapmak eğer bazı durumlarda kolaylık sağlar ve güvenlik konusunda daha iyidir. Aynı zamanda Arch Linux'tan sıkılıp başka bir dağıtıma geçmek isterseniz Home bölümünü silmeden yani bütün resimleriniz, müzikleriniz, dosyalarınız aynı kalarak sadece sistem bölümünü silip başka bir dağıtıma kolaylıkla geçebilirsiniz. Ama eğer alan konusunda sıkıntı çekiyorsanız ayrı bir Home bölümü oluşturmak zorunda değilsiniz.
SWAP bölümü zorunlu değildir fakat tavsiye edilir. SWAP disk üzerinde RAM gibi düşünebilirsiniz. SWAP bölümüne ihtiyacınız olmasa bile en azından bir 2GB'lık bir SWAP bölümü oluşturulması tavsiye edilir. Fakat alan konusunda sıkıntınız varsa SWAP bölümünü geçebilirsiniz. Bir de Hibernate desteği istiyorsanız en az bilgisayarınızda olan RAM miktarı kadar bir SWAP bölümü oluşturmanız lazım (tavsiye edilen miktar: "Bilgisayarınızdaki RAM Miktarı x 1.5").
- Hibernate nedir?
Bunların haricinde UEFI bir işletim sistemi yüklerken bootloader'ı atacağımız bir EFI bölümü oluşturmamız lazım. Fakat Windows'u önceden yüklediğim için Windows'un oluşturduğu EFI bölümünü kullanabilirim. Eğer Windows yüklemediyseniz yaklaşık bir 100 MB kadar bir EFI bölümü oluşturmanız lazım.
Ben örnek olarak bütün bölümleri oluşturacağım (EFI harici çünkü EFI bölümüm zaten var).
Öncelikle Root bölümünü yani Linux'un ve programlarımım yükleneceği bölümü oluşturmam lazım. Ben bu bölüme 30GB vermek istiyorum (kendi bilgisayarımda 40 GB kullanıyorum fakat çoğu kullanıcı için 30GB çok ideal bir boyut çünkü buraya sadece sistem programlarımım falan yüklenecek. Oyunlarım 2. diskime veya home bölümüme yüklenecek fakat "Root" ve "Home" klasörünü tek bir bölüm üzerine yapmak istiyorsanız buraya daha fazla alan vermek isteyebilirsiniz.)
NOT: Cfdisk'te bölümler arasında hareket etmek için yukarı-aşağı ok tuşları, seçenekler arasında hareket etmek için sol-sağ ok tuşları kullanılır.
Cfdisk'te "Free space" kısmına geliyorum ve "New" seçeneğini seçiyorum.
Boyutu 30G olarak yazıyorum. "Type" kısmına ayarlamama gerek yok çünkü "Root" bölümü zaten "Linux filesystem" olması lazım.
Daha sonra kendime 2GB'lık bir SWAP alanı oluşturacağım. Yine "Free space" üzerine geliyorum "New" diyorum ve bu sefer alan kısmına 2G yazıyorum. Bu sefer oluşturduğum bölüm SWAP olduğu için "Type" kısmını değiştirmem lazım. Oluşturuduğum bölüm üzerine gelip "Type" seçeneğini seçiyorum.
Gelen menüden "Linux SWAP" seçeneğini seçiyorum.
Sonrasında eğer Windows yüklemediyseniz EFI bölümünü oluşturmanız lazım. Daha deminki bölümler gibi 100M boyutunda bir bölüm oluşturup "Type" olarak "EFI System" seçin.
Son olarak kalan bütün boş alanımı Home bölümüme veriyorum ve "Type" kısmını "Linux filesystem" olarak bırakıyorum. Son durum tam olarak böyle:
En son olarak "Write" seçeneğini seçip "yes" diyerek "cfdisk" programından çıkıyorum. Benim başta belirttiğim gibi "vda" adında başka bir diskim vardı ve bu diskin hepsini Linux'a vermeyi düşünüyordum. Bu yüzden daha demin yaptığım işlemler gibi o diskte de yeni bir "Linux filesystem" oluşturuyorum ve tüm alanı bu bölüme veriyorum.
NOT: Eğer "cfdisk" ten çıktıktan sonra ekranda kalan görüntü sizi rahatsız ediyorusa "Ctrl+L" yaparak ekranı temizleyebilirsiniz.
Son olarak
Kod:
lsblkDevamında oluşturduğumuz bölümleri uygun dosya sistemleri ile formatlamamız lazım. Burada dikkatli olmamız lazım çünkü yanlışlıkla farklı bir bölümü formatlarsak veri kaybına yol açabiliriz. Örneğin oluşturduğumuz "root" bölüme yerine gidip Windows'un bölümünü formatlarsak Windows kurulumumuzu uçurmuş oluruz. O yüzden yazdığınız komutları tek tek kontrol edin. Linux varsayılan dosya sistemi ext4. O yüzden SWAP ve EFI harici dosyalarımızın buluncağı bölümleri ext4 şeklinde formatlayacağız. "vdb5" benim "root" bölümüm, "vdb7" benim "home" bölümüm, "vda1" de benim Linux'a vereceğim 2. diskim. Bu üç bölümü şu komutlarla ext4 şeklinde formatlıyoruz
Kod:
mkfs.ext4 /dev/vdb5
mkfs.ext4 /dev/vdb7
mkfs.ext4 /dev/vda1SWAP bölümümüz "vdb6" ydı. Bu bölüm için
Kod:
mkswap /dev/vdb6
swapon /dev/vdb6Eğer EFI bölümünü kendiniz oluşturdaysanız
Kod:
mkfs.fat -F32 /dev/bölümadıŞimdi formatladığımız dosyaları sistemimize monte etmemiz lazım. Öncelikle "root" bölümünü monte etmeliyiz çünkü diğer bütün bölümler bunun üzerine monte edilecek.
Kod:
mount /dev/vdb5 /mntHome bölümünü monte etmek için /mnt/home klasörünü oluşturmamız lazım:
Kod:
mkdir /mnt/home
Kod:
mount /dev/vdb7 /mnt/homeDevamında EFI bölümümüzü monte etmek için ona özel bir klasör oluşturmamız lazım. Şahsen /boot/efi bölümünde olmasını tercih ediyorum. Bu klasörü oluşturmak için
Kod:
mkdir /mnt/boot
mkdir /mnt/boot/efi
Kod:
mount /dev/vdb2 /mnt/boot/efiSıra Windows bölümünü ve 2. diskimizi monte etmede bunların ben /media altında monte edilmesini tercih ediyorum o yüzden /media altında "storage" ve "windows" adında 2 klasör oluşturacağım. İsterseniz bunların adlarını farklı koyabilirsiniz fakat ben böyle koymayı tercih ediyorum
Kod:
mkdir /mnt/media
mkdir /mnt/media/windows
mkdir /mnt/media/storage
Kod:
mount /dev/vdb4 /mnt/media/windows
mount /dev/vda1 /mnt/media/storageSWAP bölümünü monte etmemize gerek yok çünkü daha önceden girdiğimiz "swapon" komutu SWAP bölümünü aktive etmişti. Kontrol etmek için "lsblk" yazıyoruz ve karşımıza böyle bir görüntü çıkacak
5. Adım: Pacman'i Optimize Etme
Pacman, Arch Linux'un paket yöneticisidir. Varsayılan ayarlarında Türkiye'deki bir kullanıcı için yavaş çalışabilir bu yüzden bazı ayna ayarlarını yapmamız lazım.
Kod:
nano /etc/pacman.d/mirrorlistNOT: Bu rehberde ben Nano kullanmasını tercih ettim çünkü en basit kullanılabilecek metin düzenleyicisinin Nano olduğunu düşünüyorum. Dilerseniz vim, vi gibi daha gelişmiş bir metin düzenleyicisi kullanabilirsiniz.
İlk açtığınızda gördüğünüz Avrupa ülkeri ve yakın ülkeler hariç tüm ülkeleri linkleri ile birlikte silin. Sadece ilk açtığınızda gördüğünüz bu ülkelerde yapmanız yeterlidir. Sonrasında "Ctrl+W" yaparak "Turkey" diye arama yapın ve çıkan ilk sonucu linki ile birlikte kesip (kesme ctrl+k) en yukarıya yapıştırın (yapıştırma ctrl+u) (işaretlemek için shift tuşuna basılı tutarken ok tuşlarını kullanın). 2 Tane "Turkey" linki var birini en üste öbürünü onun altına koyun. Eğer yanlışlıkla bir şeyleri bozarsanız "Ctrl+x" yapıp N'ye basıp kaydetmeden çıkıp, tekrardan girip yeniden yapmanız lazım. Son durumda böyle gözükmesi lazım
Kaydetmek için "Ctrl+x" yapıp kaydetmek istiyor musunuz diye sorduğunda "y" tuşuna basın, dosya yoluna dokunmadan enter yapıp kaydedip çıkın.
6. Adım: Arch Linux'u Yüklemek ve Fstab Dosyasını Oluşturmak
Kod:
pacstrap /mnt base base-devel linux linux-firmwareNOT: İsterseniz linux yerine linux-lts kernel'ini yükleyebilirsiniz. Ayrıntılı bilgi için Arch Wiki'ye bakın.
Yükleme tamamlandıktan sonra
Kod:
genfstab -U /mnt >> /mnt/etc/fstabNOT:Fstab dosyası hangi disk bölümlerinin nereye bağlanacağını sisteme gösterir.
7. Adım: Sistemi Ayarlama
Arch Linux'un minimal kurulumu tamamlanmıştır fakat bazı ayarlamalar yapmamız ve bazı programları yüklememiz lazım. Öncelikle yüklediğimiz Arch Linux kurulumuna girmek için
Kod:
arch-chroot /mntBir şeyler ayarlamaya başlamadan önce bu yeni kuruluma bir metin düzenleyicisi yüklememiz lazım. Daha önceden Nano kullanıyorduk şimdi de kullanmak için:
Kod:
pacman -S nano- Saat ve Yerel Ayarlar
Kod:
ln -sf /usr/share/zoneinfo/Europe/Istanbul /etc/localtime
hwclock --systohc- Dil Ayarları
Kod:
nano /etc/locale.gen
Kod:
locale-genDilimizi seçmek için
Kod:
nano /etc/locale.conf
Kod:
LANG=en_US.UTF-8- Klavye Düzeni
Kod:
nano /etc/vconsole.conf
Kod:
KEYMAP=trq- Ağ Ayarları
Kod:
nano /etc/hostnameDaha sonra
Kod:
nano /etc/hostskomutunu girerek açılan bu dosyaya
Kod:
127.0.0.1 localhost
::1 localhost
127.0.1.1 testpc.localdomain testpcNOT: Buradaki boşlukların önemi yok düzgün dursun diye öyle yaptım.
- Ağ yönetimi için
Kod:
pacman -S networkmanager
Kod:
systemctl enable NetworkManagerNOT: systemctl ile başlayan komuttaki NetworkManager'daki büyük ve küçük harfler önemlidir.
- Root Şifresi
Kod:
passwd- NTFS Dosya Sistemi Desteği
Kod:
pacman -S ntfs-3gEğer Intel İşlemci Mikrokod Güncellmesi:
Kod:
pacman -S intel-ucodeNOT: AMD işlemcilerin mikrokod güncellemeleri linux-firmware paketi ile yüklendiği için ekstra bir şey yüklememize gerek yok.
- Sisteminizde SSD Varsa
Kod:
systemctl enable fstrim.timer- Touchpad Desteği
Kod:
pacman -S xf86-input-synaptics- 32 Bit Deposu
Kod:
nano /etc/pacman.conf
Kod:
[multilib]
Include = /etc/pacman.d/mirrorlist8. Adım: Bootloader Yüklemek (GRUB)
Kod:
pacman -S os-prober grub efibootmgrNOT: Eğer Windows ile Dual Boot yapmıyorsanız "os-prober" paketini yüklemenize gerek yok.
Kod:
grub-install --target=x86_64-efi --efi-directory=/boot/efi --bootloader-id=GRUBNOT: Ben EFI bölümünü hatırlarsanız /boot/efi kısmına monte etmiştim. Siz efi bölümünü nereye monte ettiyseniz "--efi-directory" değerine onun dosya yolunu yazın.
Sorun çıkmazsa böyle bir geri dönüşte bulunacaktır.
Son olarak grub.cfg dosyasının oluşturulmasını sağlayın.
Kod:
grub-mkconfig -o /boot/grub/grub.cfgResimde gördüğünüz gibi GRUB Windows Bootloader'ımızı da buldu.
9. Adım: Kullanıcı Hesapları Oluşturmak
Kod:
useradd -m -g users -G wheel,storage,power -s /bin/bash kullanıcıadı
Kod:
passwd testpcBu hesaba "sudo" kullanma yetkisi vermek için de:
Kod:
EDITOR=nano visudo
Kod:
%wheel ALL=(ALL) ALL
Kod:
Defaults rootpw10. Adım: Ekran Kartı Sürücüleri:
- AMD
Kod:
pacman -S mesa lib32-mesa- Intel
Kod:
pacman -S xf86-video-intel mesa lib32-mesa
Kod:
pacman -S mesa lib32-mesa- Nvidia
Kod:
pacman -S nvidia-dkms libglvnd nvidia-utils opencl-nvidia lib32-libglvnd lib32-nvidia-utils lib32-opencl-nvidia nvidia-settingsEğer kartınız daha da eskiyse kernel içindeki nouveau sürücüsünü kullanın.
11. Adım: Xorg Kurulumu
Kod:
pacman -S xorg-server xorg-apps xorg-xinit xorg-twm xorg-xclock xterm12. Adım: Masaüstü Ortamı
Masaüstü ortamlarının tamamına bakmak için: Desktop environment - ArchWiki
Ben sadece burada 3 masaüstü ortamından bahsedeceğim : KDE, XFCE, Gnome
- XFCE
Kod:
pacman -S xfce4 xfce4-goodies lightdm lightdm-gtk-greeter
systemctl enable lightdm- Gnome
Kod:
pacman -S gnome
systemctl enable gdm- KDE
Kod:
pacman -S plasma dolphin konsole sddm
systemctl enable sddmNOT1: Nvidia kullanıyorsanız ve Gnome kullanmak istiyorsanız "systemctl enable gdm" yapmak yerine lightdm yükleyin
Kod:
pacman -S lightdm lightdm-gtk-greeter
systemctl enable lightdmNOT2: Gnome sabit RAM kullanımı 1.2 GB civarıdır. RAM miktarınız az ise Gnome yüklemenizi tavsiye etmiyorum.
NOT3: Lütfen sadece 1 tane masaüstü ortamı yükleyiniz eğer birinden canınız sıkılırsa istediğinizin zaman eskisini silip başkasına geçebilirsiniz.
13. Adım: Küçük Birkaç Ayar
Eğer her şeyi düzgün bir şekilde yaptıysanız sırasıyla
Kod:
exit
umount -R /mnt
rebootSistemi istediğinizin masaüstü ortamında açtıktan sonra bazı küçük sıkıntılarla karşılaşabilirsiniz. Örneğin klavye düzenini kurulum sırasında ayarlamamıza rağmen masaüstü ortamları bu düzeni görmeyebiliyor. Eğer böyle bir sorun olursa masaüstü ortamının ayarlarından değiştirebilirsiniz.
XFCE
Gnome
KDE
14. Adım: AUR Desteği (yay)
Arch Linux kullanıyorsanız AUR kullanmak isteyeceksinizdir bu yüzden bir terminal penceresi açın
Kod:
sudo pacman -S git
Kod:
git clone https://aur.archlinux.org/yay.git
cd yay
makepkg -siRehberi burada sonlandırıyorum. Anlatacak birkaç şey daha var ama yeterince uzun oldu zaten. Ekstra şeyleri başka bir zaman mesaj olarak yazarım. Rehberde bazı hatalar olabilir eğer herhangi bir hatam varsa lütfen düzeltmekten çekinmeyin.
Pacman nasıl kullanılır: pacman - ArchWiki
Kaynaklar:
Son düzenleyen: Moderatör: