Jang Geum'un Danji Yemeği
Megapat
- Katılım
- 18 Temmuz 2019
- Mesajlar
- 8.073
- Makaleler
- 8
- Çözümler
- 99
Hepimiz kasalarımızda soğutma için aktif çözüm olarak fan kullanmaktayız. Ses çıkarırlar, satın alırken göz önünde bulundururlması gereken etmen çoktur ama sistem parçaları içinde en çok sevdiğim parça fandır. Peki nasıl çalışıyor bu fanlar?
2 Pinli Fanlar-> En eski ve en basit fanlardır. Pozitif ve negatif uçları vardır ve güç verildiğinde tam gaz dönerler.
3 Pinli Fanlar-> Günümüzde sıkça karşılaştığımız fanlardır. Pozitif ve negatif uçlara ek olarak tacho ucu yani hızın ölçüldüğü doğrudan hall sensörden gelen bacağa bağlı bir pin daha vardır. Her dönüşte iki sinyal üretir. Fan üreticileri kablo renklerine bir standart getirmemişler sanırım, genelde kırmızı pozitif, siyah negatif ve sarı da tacho yani hız ölçme bacağını temsil eder. Soketi zaten tek tip, sıradan bakıp bulursunuz. Tam güçte çalışırlar, güncel anakartlar çeşitli yollarla hızını kontrol edebilir kabaca.
4 Pinli Fanlar-> PWM ile kontrol edilebilen güncel fanlardır. Aslında her fanı PWM ile kontorl edebiliriz ama geri dönüt aldığımız tacho pininden düzgün veri alabilmek için kontrol kartının gücünün asla kesilmemesi gerekir ki bu da PWM ile olacak iş değil. 4 pinli fanlar bu sorunu aşmak için transistör kullanırlar. 3 pinliye ek olarak mavi pin bu PWM duty cycleın göndeirldiği pindir. Yine renklere güvenmeyin, pinlere sırayla bakın.
3 pinli fanlar 4 pinli sokete takılabilir, yine aynı şekilde 4 pinli fanlar 3 pinli sokete takılabilir ama pahalı olşmasının sebebi olan hassas hız kontrolü olmaz. O yüzden, ihtiyacınız olan fanı düzgün seçmelisiniz.
Sleeve Bearing fanlar-> Ucuz ve çok bulunan fanlardır. Yağ, şaft ile rulman arasında sürtünmeyi azaltır ve bu yağ bittiği anda fan da ölmüş sayılabilir. Ardından bunu yağlamak gerekir ama zaten fanın ömrü düşük. Düşük hızlarda sessizdir. 30,000 saate kadar ömürleri vardır. Yatay takılmaları ömürlerini azaltır, içerideki yağın hareket etmesinden dolayı.
Ball Bearing fanlar-> Kaliteli fanlarda bunlar kullanılır, sürtünmeyi azaltır. Bu rulmanı kullanan iyi bir fan aşağı yukarı 50,000 saat ömre sahiptir. Ömrü tükenmeden önce çok sesli çalışmaya başlarlar. Düşük hızlarda diğer tiplere göre sesli çalışırlar.
Fluid Dynamic fanlar/Hydro Dynamic fanlar-> Sleeve bearing fanların modifiyeli hali diyebiliriz. Yağı tutması için içeride özel conta tarzı parça olur. Ki bu da uzun kullanımda bile bozulmayan yağlama ve uzun ömür demek. Yatay veya dikey takılmaya uygundurlar. Fazla dur kalk yapılan işlerde kullanılmaya müsait değillerdir. 50,000 saati hayli hayli geçerler.
Rifle-> Sleeve'in gelişmiş versiyonu, FDB/HDB'den daha kötü yine de. Yatay takılabilir.
Twister, Sintetico, SSO gibi daha birçok çeşit rulman mevcut ama çoğunu belli markalar ürettiği için girmeye gerek yok.
Fanlarda hava akışı vs statik basınç:
Basitçe cevap verecek olursak statik basınçlı etrafında içinden hava geçirmesi zor bir kütle varsa kullanılması gereken, hava akışlı ise önü mesh kasalarda öndeki fanlar gibi havayı rahatça çekebilecek ve itebilecek alanı olan yerlerde kullanılmalıdır. Bunlara göre optimize edilmiş kanatlar ve motorlara sahiptir. Örneğin elimdeki Arctic P12 fanları 2 parmağımla durdurması 4 5 saniye alıyorsa aynı kuvveti uyguladığım Shark Blade kasa fanları 1 2 saniyede duruyor. NZXT Aer P fanları ise durdurması zor
14cm vs 12cm-> Mümkün olduğunca 14cm versiyonlara yönelmek lazım, ses bakımından çok daha iyiler. Bir de, fanlarda statik basınç yaratan alanlar fanların uçlarıdır. 120mm'lerde bu azken 140mm'lerde bu alan çok daha geniş. bu yüzden 240 ile 280mm sıvı soğutmalar arasındaki fark büyükken 280 ile 360 arasındaki fark nispeten az. Bazı PSU'larda 135mm fan kullanılıyor, bunun sebebi ise 140mm fanların PSU'larda patentli olması Daha küçük fanlar da var ama sesli ve yüksek hızlarda çalışmak zorunda kalıyorlar.
Fan kontrol yöntemleri:
Sabit hız-> Basitçe bir direnç kullanarak voltaj düşürülür ve fan daha yavaş döner. Zener diyotla, voltaj düşürücülerle yapılabilir rahatça.
Adımlı sabit hız-> Yukarıdaki yöntemi birkaç defa daha tekrarlayarak olur, 7 ve 10V için farklı dirençler kullanmak mesela.
Aç-Kapa-> Belli sıcaklığı geçtiği anda son hız çalışan, sıcaklık düşütğünde ise fanın çalışmayı durdurğu yöntem budur.
Lineer fan kontrol-> Hızı değiştirmemizi bir transistör bir tane de potansiyometre ile sağlayan bir kontrol yöntemi. Bu yöntemle yapılmış bir devre yaptım ben de.
Lineer DC-DC fan kontrol-> Yukarıdaki yöntemin gelişmiş verisyonu. Yukarıda fazlalık enerji ısıya dönüşürken burada voltaj verimli şekilde azalıp arttırılıyor.
PWM fan kontrolü-> Bildiğimiz 4 pinli hassas fan kontrolü
Avantaj ve dezavantajlarına girersek çıkamayız, o yüzden girmeyelim.
Blower fanlar da sıkça görmesek de ekran kartlarında ve eski işlemci soğutucularında kullanılırlar. Benim denk geldiğim blower fanlar hep sesliydiler Elimdeki de öyle. Bendekinin tırnaklarını açmayı becerebilirsem buraya eklerim iç görsellerini.
Fanların konumu fark ettirir, önden ve alttan içeri alıp arkadan ve üstten dışarı sıcak havayı atacak şekilde düzen yapılması iyi olacaktır. Unutmayın, her zaman fazla fan daha iyi olacak diye bir kaide yoktur.
Devamını getiririm belki, şimdilik iyi günler
.
2 Pinli Fanlar-> En eski ve en basit fanlardır. Pozitif ve negatif uçları vardır ve güç verildiğinde tam gaz dönerler.
3 Pinli Fanlar-> Günümüzde sıkça karşılaştığımız fanlardır. Pozitif ve negatif uçlara ek olarak tacho ucu yani hızın ölçüldüğü doğrudan hall sensörden gelen bacağa bağlı bir pin daha vardır. Her dönüşte iki sinyal üretir. Fan üreticileri kablo renklerine bir standart getirmemişler sanırım, genelde kırmızı pozitif, siyah negatif ve sarı da tacho yani hız ölçme bacağını temsil eder. Soketi zaten tek tip, sıradan bakıp bulursunuz. Tam güçte çalışırlar, güncel anakartlar çeşitli yollarla hızını kontrol edebilir kabaca.
4 Pinli Fanlar-> PWM ile kontrol edilebilen güncel fanlardır. Aslında her fanı PWM ile kontorl edebiliriz ama geri dönüt aldığımız tacho pininden düzgün veri alabilmek için kontrol kartının gücünün asla kesilmemesi gerekir ki bu da PWM ile olacak iş değil. 4 pinli fanlar bu sorunu aşmak için transistör kullanırlar. 3 pinliye ek olarak mavi pin bu PWM duty cycleın göndeirldiği pindir. Yine renklere güvenmeyin, pinlere sırayla bakın.
3 pinli fanlar 4 pinli sokete takılabilir, yine aynı şekilde 4 pinli fanlar 3 pinli sokete takılabilir ama pahalı olşmasının sebebi olan hassas hız kontrolü olmaz. O yüzden, ihtiyacınız olan fanı düzgün seçmelisiniz.
Sleeve Bearing fanlar-> Ucuz ve çok bulunan fanlardır. Yağ, şaft ile rulman arasında sürtünmeyi azaltır ve bu yağ bittiği anda fan da ölmüş sayılabilir. Ardından bunu yağlamak gerekir ama zaten fanın ömrü düşük. Düşük hızlarda sessizdir. 30,000 saate kadar ömürleri vardır. Yatay takılmaları ömürlerini azaltır, içerideki yağın hareket etmesinden dolayı.
Ball Bearing fanlar-> Kaliteli fanlarda bunlar kullanılır, sürtünmeyi azaltır. Bu rulmanı kullanan iyi bir fan aşağı yukarı 50,000 saat ömre sahiptir. Ömrü tükenmeden önce çok sesli çalışmaya başlarlar. Düşük hızlarda diğer tiplere göre sesli çalışırlar.
Fluid Dynamic fanlar/Hydro Dynamic fanlar-> Sleeve bearing fanların modifiyeli hali diyebiliriz. Yağı tutması için içeride özel conta tarzı parça olur. Ki bu da uzun kullanımda bile bozulmayan yağlama ve uzun ömür demek. Yatay veya dikey takılmaya uygundurlar. Fazla dur kalk yapılan işlerde kullanılmaya müsait değillerdir. 50,000 saati hayli hayli geçerler.
Rifle-> Sleeve'in gelişmiş versiyonu, FDB/HDB'den daha kötü yine de. Yatay takılabilir.
Twister, Sintetico, SSO gibi daha birçok çeşit rulman mevcut ama çoğunu belli markalar ürettiği için girmeye gerek yok.
Fanlarda hava akışı vs statik basınç:
Basitçe cevap verecek olursak statik basınçlı etrafında içinden hava geçirmesi zor bir kütle varsa kullanılması gereken, hava akışlı ise önü mesh kasalarda öndeki fanlar gibi havayı rahatça çekebilecek ve itebilecek alanı olan yerlerde kullanılmalıdır. Bunlara göre optimize edilmiş kanatlar ve motorlara sahiptir. Örneğin elimdeki Arctic P12 fanları 2 parmağımla durdurması 4 5 saniye alıyorsa aynı kuvveti uyguladığım Shark Blade kasa fanları 1 2 saniyede duruyor. NZXT Aer P fanları ise durdurması zor
14cm vs 12cm-> Mümkün olduğunca 14cm versiyonlara yönelmek lazım, ses bakımından çok daha iyiler. Bir de, fanlarda statik basınç yaratan alanlar fanların uçlarıdır. 120mm'lerde bu azken 140mm'lerde bu alan çok daha geniş. bu yüzden 240 ile 280mm sıvı soğutmalar arasındaki fark büyükken 280 ile 360 arasındaki fark nispeten az. Bazı PSU'larda 135mm fan kullanılıyor, bunun sebebi ise 140mm fanların PSU'larda patentli olması
Daha küçük fanlar da var ama sesli ve yüksek hızlarda çalışmak zorunda kalıyorlar.Fan kontrol yöntemleri:
Sabit hız-> Basitçe bir direnç kullanarak voltaj düşürülür ve fan daha yavaş döner. Zener diyotla, voltaj düşürücülerle yapılabilir rahatça.
Adımlı sabit hız-> Yukarıdaki yöntemi birkaç defa daha tekrarlayarak olur, 7 ve 10V için farklı dirençler kullanmak mesela.
Aç-Kapa-> Belli sıcaklığı geçtiği anda son hız çalışan, sıcaklık düşütğünde ise fanın çalışmayı durdurğu yöntem budur.
Lineer fan kontrol-> Hızı değiştirmemizi bir transistör bir tane de potansiyometre ile sağlayan bir kontrol yöntemi. Bu yöntemle yapılmış bir devre yaptım ben de.
Lineer DC-DC fan kontrol-> Yukarıdaki yöntemin gelişmiş verisyonu. Yukarıda fazlalık enerji ısıya dönüşürken burada voltaj verimli şekilde azalıp arttırılıyor.
PWM fan kontrolü-> Bildiğimiz 4 pinli hassas fan kontrolü
Avantaj ve dezavantajlarına girersek çıkamayız, o yüzden girmeyelim.
Blower fanlar da sıkça görmesek de ekran kartlarında ve eski işlemci soğutucularında kullanılırlar. Benim denk geldiğim blower fanlar hep sesliydiler
Elimdeki de öyle. Bendekinin tırnaklarını açmayı becerebilirsem buraya eklerim iç görsellerini.Fanların konumu fark ettirir, önden ve alttan içeri alıp arkadan ve üstten dışarı sıcak havayı atacak şekilde düzen yapılması iyi olacaktır. Unutmayın, her zaman fazla fan daha iyi olacak diye bir kaide yoktur.
Devamını getiririm belki, şimdilik iyi günler
.
Son düzenleme:
