GNU/Linux dağıtımları genellikle lisans gereği açık kaynak olmak zorundadır. Peki, neden kapalı kaynak olmaları engelleniyor? Özel mülkiyet yazılımları genelde daha başarılı oluyor. Açık kaynak olduğunda, herkes yazılımı ücretsiz kullanabiliyor. Kapalı kaynak olduğunda ise, dağıtımı geliştirenler kodları gizli tutarak ücret talep edebilir ve böylece yazılım daha iyi yerlere gelebilir.
Açıkçası, peşinen cevabı içinde, ön yargılı bir soru (+cevap) gibi görünüyor.
Ben yine de doğru bilgi paylaşayım:
Öncelikle şuradan başlayalım:
"açık kaynak" bir lisans değil, bir lisans türü. OSI (Open Source Initiative) sayfasından bakarsak, onlarca lisans var.
Bu da yanlış diyebileceğimiz bir genelleme, farklı lisanslar farklı izinler veriyorlar.
BSD
Örneğin, BSD lisansı, kodun, kapalı kaynak kodlu projelerde kullanılmasına izin verir. Daha doğrusu, hiçbir şeyi kısıtlamaz. Sadece "ne ayaparsan yap, beni sorumlu tutamazsın" der:
Kod:
İŞBU YAZILIM TELİF HAKKI SAHİPLERİ VE KATKIDA BULUNANLAR TARAFINDAN “OLDUĞU GİBİ” SAĞLANMIŞTIR VE TİCARETE ELVERİŞLİLİK VE ÖZEL BİR AMACA UYGUNLUK İÇİN KAPALI BİR TAAHHÜT DE DAHİL OLMAK ÜZERE VE BUNUNLA KISITLI OLMAKSIZIN HER TÜRLÜ AÇIK YA DA KAPALI TAAHHÜT REDDEDİLMİŞTİR. HİÇBİR KOŞULDA TELİF HAKKI SAHİPLERİ VE KATKIDA BULUNANLAR; HER NE SEBEPLE OLUŞMUŞSA VE SÖZLEŞMEDE, KUSURSUZ SORUMLULUKTA, VEYA TAZMİNAT YÜKÜMLÜLÜĞÜNDE OLMAK ÜZERE HANGİ YÜKÜMLÜLÜK KURAMINDA YER ALIRSA ALSIN, İŞBU YAZILIMIN KULLANIMIYLA ORTAYA ÇIKAN DOĞRUDAN, DOLAYLI, TESADÜFİ, ÖZEL, CEZAİ VEYA BİR SEBEP SONUCUNDA OLUŞAN (YEDEK PARÇA VEYA HİZMETLERİN TEMİNİ; KULLANIM, VERİ VEYA RANDIMAN KAYBI; YA DA İŞ KESİNTİSİ DE DAHİL OLMAK ÜZERE VE BUNUNLA KISITLI KALMAKSIZIN) HERHANGİ BİR ZARAR İÇİN, BU GİBİ HASARLARIN OLASILIĞI HAKKINDA UYARILMIŞ OLSALAR BİLE, SİZE KARŞI SORUMLU DEĞİLLERDİR.
Yine benzer şekilde, süper özgürlükçü, MIT lisansı:
Kod:
YAZILIM “HİÇBİR DEĞİŞİKLİK YAPILMADAN” ESASINA BAĞLI OLARAK, TİCARETE ELVERİŞLİLİK, ÖZEL BİR AMACA UYGUNLUK VE İHLAL OLMAMASI DA DAHİL VE BUNUNLA KISITLI OLMAKSIZIN AÇIKÇA VEYA ÜSTÜ KAPALI OLARAK HİÇBİR TEMİNAT OLMAKSIZIN SUNULMUŞTUR. HİÇBİR KOŞULDA YAZARLAR VEYA TELİF HAKKI SAHİPLERİ HERHANGİ BİR İDDİAYA, HASARA VEYA DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERE KARŞI, YAZILIMLA VEYA KULLANIMLA VEYA YAZILIMIN BAŞKA BAĞLANTILARIYLA İLGİLİ, BUNLARDAN KAYNAKLANAN VE BUNLARIN SONUCU BİR SÖZLEŞME DAVASI, HAKSIZ FİİL VEYA DİĞER EYLEMLERDEN SORUMLU DEĞİLDİR.
GPL
Soruyu bir de GPL ve Linux özelinden değerlendirelim, çünkü, Linus Toralds, Linux kernel için bu lisansı kullanmıştır.
Neden kapalı kaynak olmaları engelleniyor ? Çünkü bunu da lisans engelliyor.
"Bütün eser" dediği, GPL lisanslı yazılım + beraber dağıtılacak olan yazılım.
Yani diyor ki, bir bileşenin GPL ise, tüm "paket" GPL olmak zorunda.
Bunu "hafifleten" LGPL (Lesser GPL) lisansı da var, kütüphanelerin "bağlanmasına" izin veriyor, ama bu konuya girmeyelim.
Buna dair bir kanıt yok, lisans ve başarı tamamen alakasız şeyler.
Bilgisayarınızda neler kurulu bilmiyorum ama, kurumsal firmalar daha geniş düşünürler ve kar odaklıdırlar, şirketlerin kuruluş amacı budur.
Şu şirket/yazılımlardan bazılarını duymuşsunuzdur:
Bu büyük firmalar, neden açık kaynak lisansları destekliyorlar ? Çünkü kar ediyorlar.
Linux kernel'a kod bağışı yapan firmalara buradan bakabilirsiniz (evet, Microsoft da orada.)
Python/Django
Linux çok baskın bir örnek.
Bir de Python'un Django örneğinden gidelim.
Django, Python'dakı #1 web framework.
O kadar ki, Microsoft da VSCode'a Django desteği getiriyor.
Gelir modelleri, firmaların onları desteklemesi.
Mesela orada, JetBrains firmasını göreceksiniz, Google'ın Android telefonlar için açık kaynaklı programlama dili olan Kotlin'i geliştirme görevini verdiği, yazılım geliştirme alanında lider firmalardan biri.
Neden buraya ödeme yapıyorlar ? Çünkü firmalar yazılmı yerine hizmet/tecrüre/sürdürebilirlik satın almayı tercih ederler.
Yani, Django ekibininin "hizmetini" devam ettirmesini sağlıyorlar.
Vendor lock-in: Bir hizmet sunan bir firmanın, başka bir firmayı bir teknolojiye bağımlı hale getirmesi ve o firmanın bundan kurtulamaması, çünkü bağımlı olunan teknolojiden kurtulma maliyetinin çok yüksek olması.
Firmalar bundan çok çekinirler.
Mesela çoğu banka Java kullanıyor. Neden ? Kapalı teknolojilerle esir düşmemek için.
Microsoft tarafında, .NET kapalı kod olarak yayınlanıyordu, bu da bazı firmaların Microsoft ürünlerinden uzak durmasına sebep oluyordu. Microsoft daha sonra .NET core'u çıkardı. Evet, Microsoft'un da pek çok açık kaynaklı projesi var. Lisans ? Süper özgürlükçü MIT
Bu konuda anlatılacak çok şey var, ama şimdilik bu bilgi yeterlidir.
Sonuç olarak, lisans konusunu sadece bilgisayarınızdaki Notepad olarak düşünmeyin, daha geniş düşünmeye çalışın.
Derin bir maddi ve kurumsal boyutu da var.
BSD çekirdeği kapalı kaynak olmasına karışmıyor ne yaparsan yap diyor aynı şeyleri Linux'tan da beklerdim.
Linux tam olarak özgürlükçü müdür BSD kadar?
BSD çekirdeği kapalı kaynak olmasına karışmıyor ne yaparsan yap diyor aynı şeyleri Linux'tan da beklerdim.
Linux tam olarak özgürlükçü müdür BSD kadar?
Evet kaynak kodunun paylaşılması zorunluluğunda kısıtlanıyorsunuz. Eğer memnun değilsen kullanmazsın.
Ayrıca BSD lisansları o projeyi kullandığını bildirmeyi zorunlu tutuyor yani bi bakıma özgürlükçü değil.
Bu şekide her yazılımı özgür olmamak ile suçlayabiliriz.
Tamamen geliştiriciye bağlı.
Hani gerçekten özgür bir yazılım lisansı arıyorsan artık iş şu lisansa kalıyor.
Evet kaynak kodunun paylaşılması zorunluluğunda kısıtlanıyorsunuz. Eğer memnun değilsen kullanmazsın.
Ayrıca BSD lisansları o projeyi kullandığını bildirmeyi zorunlu tutuyor yani bi bakıma özgürlükçü değil.
Bu şekide her yazılımı özgür olmamak ile suçlayabiliriz.
Tamamen geliştiriciye bağlı.
Hani gerçekten özgür bir yazılım lisansı arıyorsan artık iş şu lisansa kalıyor.
Evet kaynak kodunun paylaşılması zorunluluğunda kısıtlanıyorsunuz. Eğer memnun değilsen kullanmazsın.
Ayrıca BSD lisansları o projeyi kullandığını bildirmeyi zorunlu tutuyor yani bi bakıma özgürlükçü değil.
Bu şekide her yazılımı özgür olmamak ile suçlayabiliriz.
Tamamen geliştiriciye bağlı.
Hani gerçekten özgür bir yazılım lisansı arıyorsan artık iş şu lisansa kalıyor.
Hepsi özgür, ama hangisinin daha "özgür" olduğu, ne taraftan baktığına göre değişir.
GPL (General Public License) daha "koruyucu" bir lisans ve özgürlüğü "zorunlu" kılıyor.
GPL'de, ana GPL ürüne başka biri/şirket tarafından uygulanan ek kodlar da açık olmak zorunda.
BSD ve MIT özgürlüğü zorunlu kılmıyorlar.
Yani birisi tüm ürünü alıp, bazı değişiklikler yapabilir, ama bunları sadece kendine saklayabilir.
Linus Torvalds'ın, Linux çelirdeği için GPL lisansı seçmesinin sebebi bu. Kodu/değişiklikleri kimse kapatamıyor. Her değişiklik yine GPL lisansı ile yayınlanmak zorunda. BSD ya da benzeri başka bir lisans olsaydı, bu zorunlu olmayacaktı.
Sadece Linux özelinde değil, aşağıdaki önemli projeler de GPL:
GNU (yani, zaten, lisansın kaynağı aynı kuruluş), GIMP, WordPress, VLC, LibreOffice, Git, Java.
Hepsi özgür, ama hangisinin daha "özgür" olduğu, ne taraftan baktığına göre değişir.
GPL (General Public License) daha "koruyucu" bir lisans ve özgürlüğü "zorunlu" kılıyor.
GPL'de, ana GPL ürüne başka biri/şirket tarafından uygulanan ek kodlar da açık olmak zorunda.
BSD ve MİT özgürlüğü zorunlu kılmıyorlar.
Yani birisi tüm ürünü alıp, bazı değişiklikler yapabilir, ama bunları sadece kendine saklayabilir.
Linus Torvalds'ın, Linux çelirdeği için GPL lisansı seçmesinin sebebi bu. Kodu/değişiklikleri kimse kapatamıyor. Her değişiklik yine GPL lisansı ile yayınlanmak zorunda. BSD'ya da benzeri başka bir lisans olsaydı, bu zorunlu olmayacaktı.
Sadece Linux özelinde değil, aşağıdaki önemli projeler de GPL:
GNU (yani, zaten, lisansın kaynağı aynı kuruluş), GIMP, WordPress, VLC, LibreOffice, Git, Java.