Hazırlanana kadar. En azından savunma yapacak kadar.
"3. Ordu Komutanı Hazan Ġzzet PaĢa, tasarlanan kuĢatma harekâtının baĢarılı olacağına inanmıyor ve taarruz konusunda da pek istekli görünmüyordu. Ordu komutanının görüĢlerine pek 713 fazla değer vermeyen Enver PaĢa, bizzat cepheye gidip durumu görmek istediyse de meclis buna razı olmadı. O da yerine Hafız Hakkı Bey‟i söz konusu kuĢatma hareketinin icra edilip edilemeyeceğini araĢtırmak üzere Kafkas cephesine gönderdi. Hafız Hakkı Bey, cephedeki yetkililerle görüĢüp bir durum değerlendirmesi yaptıktan sonra 3 Aralık‟ta Ģu raporu gönderdi: Bir kolordu ile cepheden ve iki kolordu ile Bardız-Oltu üzerinden ihata ile Ruslara muvaffakiyetli taarruz yapılabileceğini yerinde tetkik ettim. Rütbem tashih olunursa ben de bu iĢi yaparım. Hafız Hakkı Bey, ordu komutanı ile kolordu komutanlarının yeterli derecede azim ve cesaret sahibi olmadıklarından, böyle bir taarruza samimi olarak taraftar görünmediklerini de raporuna eklemiĢti.16 Hafız Hakkı Bey‟den istediği cevabı alan Enver PaĢa, ordu komutanını taarruza teĢvik etmek veya gerekirse taarruzu bizzat komuta etmek üzere cepheye gitmeye karar verdi.17 Yanında Genelkurmay BaĢkanı General Bronsart von Schellendorf, Harekât ġubesi BaĢkanı Yarbay Feldman ve diğer maiyeti ile 6 Aralık‟ta Ġstanbul‟dan hareket etti. Denizyoluyla önce Trabzon‟a ve oradan Erzurum‟a ulaĢtılar.18 Aralığın 15‟inde Köprüköy‟deki ordu karargâhına geldiler. Burada yapılan görüĢmede, Enver PaĢa‟nın huzurunda samimi görüĢlerini ifade etmekten kaçınan Hasan Ġzzet PaĢa, istemeyerek de olsa icra edilecek harekât hakkında Enver PaĢa ile mutabık kalmıĢ gibi davrandı. Enver PaĢa da harekâtın komutasını Hasan Ġzzet PaĢa‟ya havale edip ben Erzurum‟a gidiyorum, ya oradan Ġstanbul‟a dönerim veya seyirci sıfatıyla hareketinize bakarım diyerek 17 Aralık‟ta Erzurum‟a döndü.19 Sık sık cepheyi dolaĢan ve askerlerin durumuyla yakından ilgilenen Hasan Ġzzet PaĢa, birliklerin bir kıĢ taarruzu için yeterli donanıma sahip olmadıklarını çok iyi biliyordu. Güney cephesinden buraya intikal eden birlikler içerisinde hâlâ entariyle dolaĢan askerler vardı. Günden güne Ģiddetlenen soğuklar yüzünden donarak hayatını kaybeden askerlerin sayısı giderek artmaktaydı.20 Ordunun yiyecek ve ulaĢtırma hizmetleri de yetersizdi. Nitekim Menzil MüfettiĢ-i Umûmîliği‟nin 26 Ekim 1914 tarihli raporunda 3. Ordu‟nun durumu Ģu Ģekilde değerlendirilmiĢti:21 3. Ordu‟nun bulunduğu yerde bile iaĢesi için mevcut menzil kolları yetersizdir. Hareket halinde açlık muhakkaktır. Doğuda demiryolları olmadığından, menzil kolları ne kadar arttırılsa yine kâfi gelmez. On günlük erzakı taĢıyan menzil kolları olsa dahi on birinci günü yine açlık baĢ gösterir. BaĢlangıçta Enver PaĢa‟ya itiraz edemeyen Hasan Ġzzet PaĢa, mevcut durumda ordunun büyük bir kuĢatma harekâtını gerçekleĢtiremeyeceği kanaatine varmıĢ ve bu durum sinirlerini iyice yıpratmıĢtı. Neticede bir gün düĢündükten sonra 18 Aralık 1914 gecesi telgrafla Enver PaĢa‟ya istifasını arz etti. Hasan Ġzzet PaĢa bu telgrafında Ģöyle diyordu:22 Ben bu hareketleri icra için nefsimde kuvvet ve itimat göremediğimden ve esasen fevkalâde bir asabiyet gelerek rahatsız olduğumdan memuriyet-i hazıramdan affımı istirham ederim. Enver PaĢa bu telgrafı alınca, ordu komutanlığını kendi uhdesine alarak harekâtın sevk ve idaresini eline aldı. General Bronsart, 3. Ordu Kurmay BaĢkanlığı‟na, 3. Ordu kurmay BaĢkanı Yarbay Guze ikinci baĢkanlığa, Yarbay Feldman ise Harekât ġubesi Müdürlüğü‟ne atandılar. Bu arada 714 taarruza taraftar olmayan kolordu komutanları da değiĢtirildi. 10. Kolordu Komutanı Ziya PaĢa, daha önce (6 Aralık) emekliye sevk edilerek yerine Hafız Hakkı Bey atanmıĢtı. ġimdi sıra diğer iki kolordu komutanın değiĢtirilmesine gelmiĢti. 9. Kolordu Komutanı Ahmet Fevzi PaĢa‟nın yerine Giresunlu Ali Ġhsan PaĢa ve 11. Kolordu Komutanı Galip PaĢa‟nın yerine ise Abdülkerim PaĢa tayin edildi.23 Böylece harekâta taraftar olmayan komuta kademesinin yerini genç, enerjik ve cesur bir kadro almıĢ oldu."
Makaleden aldım, harfler bozuk çıkıyor maalesef.