Bu makale de Osmanlı İmparatorluğunun daha önce hakim olduğu topraklar üzerinden araştırdığım bazı bilgileri paylaşmak istiyorum. Yoğunluk olarak sosyal medyada tartışma konusu olan bölgeler üzerinden gittim.
Açık yeşil renkli olan bölüm Osmanlının daha önce hakim olduğu toprakları, Koyu yeşil renk ise bağlı olan toprakları ve etki alanlarını kapsamaktadır. Osmanlının hâkim olduğu toprakları elimden geldiğince doğru ayarlamaya çalıştım hatta ülkelerde ki il-ilçelere göre tek tek aratarak Osmanlı tarihi geçip geçmediğin bakma şartı ile ayarladım diyebilirim.
Lehistan-Litvanya Birliği - Lehistan Krallığı;
Letonya, Belarus, Polonya, Lehistan, Estonya ve Litvanya'yı içine alan bir krallıktır. Osmanlı, Erdel (Transilvanya olarak da bilinen Osmanlıya bağlı toprak) Prensi Bathory'i 1576 yılında Lehistan'ın başına getirmeyi başarmış ve 1577 yılında Osmanlı himayesine almıştır. Yaklaşık 25 sene devam etmiştir.
Fas;
Osmanlı, günümüz de hâlâ Fas şehri olan Tetouan, Fez, Meknes ve Melilla gibi şehirleri doğrudan yönetmiştir. Aynı zamanda Fas Sultanlığı üzerinde İspanya ve Portekiz İmparatorluklarını yenerek Fas Sultanlığını belirli bir süre himaye altına almıştır. Ama daha sonra Osmanlı hakimiyetini tanıma ve vergi verme şartı ile Fas Sultanlık statüsünde bırakılmıştır. Fas Sultanlığın da Osmanlının seçtiği Sultanlarda görev yapmıştır.
Burada yapılan Portekiz ve İspanya savaşları aynı zamanda Batı Sahra üzerine de sıçramıştır. Osmanlının yardımıyla Sadîler Portekizleri yenmiş ve Sahrayı da ele geçirmiştir.
Ek olarak Osmanlı, Fas üzerin de Portekiz'i Vadiyüsseyl muharebesinde ağır yenilgiye uğratmış ve Portekiz Kralı savaşta ölmüştür. Bu yenilgi ile Portekiz'in çöküşün eşiğine geldiğini gören İspanya da bunu fırsat bilip Portekiz'i işgal etmiştir :d.
Arap Yarımadası;
Osmanlı, Arap Yarımadasın ki yerleşim bölgelerini kontrol etmesinin yanı sıra çöl bölgelerine de girmiştir. Günümüz Arabistan'ın başkenti Riyad ve Ahsa gibi önemli çöl bölgelerine girmiştir. Osmanlı Riyad'dan zaten 1910'lu yıllarda ayrılmıştır. Arabistan'ın üst çöl bölgelerinde ise Osmanlı hac yolları vardır. Arap yarımadası çöl bölgelerin de yerleşim yerleri olmadığı için genelde Osmanlı haritalarına katılmaz. Yerleşim yerleri olan Kızıldeniz şeridi katılır. Aynı zamanda yerleşim yeri de olmadığı için çöl bölgelerine garnizon kurulmamıştır. Lakin çöl bölgelerinde Osmanlı hakimiyetini kabul ederek varlığına devam eden ufak emirlik ve şeriflikler vardır. Yani Arap yarımadası çöl bölgesinde hakimiyet kurulmuştur.
Libya;
Libya 3 bölgeden oluşmaktadır. Bunlar Trablusgarp, Fizan ve Sirenayka veya Bingazi olarak da bilinir. Osmanlı öncelikle Trablusgarp'ı almıştır. Oradan Kanim ve Bornu Sultanlıkları elinde olan Fizan ve Sirenayka da ki çöl bölgelerine inmiş ve buralarda hakimiyeti sağlamıştır. Trablusgarp eyaletine bağlı olarak bu çöl bölgelerin de Fizan ve Sirenayka sancakları kurulmuştur.
Ve Osmanlı artık Afrika da ki Sultanlıklarla komşu olmuş bölge de hakimiyetini kabul ettirmiştir. Lakin Osmanlı ordusu durmamış Libya üzerinden ilerlemeye devam etmiş. Fizan bölgesinde yer alan Murzuh iline inerek hakimiyet sağlamış hatta bir tane de garnizon kurmuştur. Ve oradan Murzuk iline bağlı Nijer tarafın da yar alan Murzuq ilçesini de almıştır. Ve Nijer toprağı olan Kavar Sultanlığı da Osmanlı Fizan sancağına bağlanmıştır.
Osmanlı Nijer toprakları üzerinde olan Kanem-Bornu İmparatorluğuna büyük destek vermiştir. Hatta etkisi altına almıştır ama Osmanlıya bağlanmamıştır. Ve Osmanlı Bornu İmparatorluğuna verdiği askeri eğitimler ile Kanem-Bornu İmparatorluğunun bölgede kontrol sahibi olmasını da sağlamıştır.
Sudan;
Osmanlı hakimiyeti döneminde. Sudan üzerinde 3 Sultanlık vardı. Bunlar Bornu, Func ve Darfur Sultanlığıdır. Osmanlı Kızıldeniz kıyısını Func diğer adıyla Zenci Krallığına kadar olan toprakları doğrudan hakimiyeti altına almıştır. Osmanlı ordusu oradan Func Sultanlığını ve Darfur Sultanlığını kendine bağlamıştır. Bornu Sultanlığı ise 3. Murad'a elçi göndererek kendisi Osmanlı İmparatorluğuna bağlılığını bildirmiştir. Ve Sudan'ın yerleşim bölgelerinin büyük bölümü Osmanlı etkisi altına geçmiştir. Sudan'ın üst bölümü sahra çölüdür ve yerleşim yoktur.
Yukarda anlattığım olayların büyük bölümü 3. Murad döneminde yaşanmıştır. Bu yüzdendir ki 3. Murad dönemi Osmanlının yüzölçümü olarak en geniş dönemidir.
İran'ın Tebriz ve Kirmanşah bölgesi, Ermenistan, Azerbaycan ve Dağıstan;
Bu bölgeler den Tebrize ilk Yavuz Sultan Selim girmiştir ve Tebrizi almıştır.
Kanuni Sultan Süleyman döneminde ise Şah Tahmasb'ın Kanuniyi savaşa davet etmesi üzerine Kanuni Safevi topraklarına girmiştir. Ama Şah Tahmasb ve ordusu Kanuninin ordusu karşısına çıkmaması üzerine Kanunin ordusu Şah Tahmasb'ın ordusunu Kazvine kadar kovalamıştır. Kanuni, Şah Tahmasb döneminde Safevi Topraklarına 3 defa sefer düzenlemiştir. Lakin Şah Tahmasb hiç bir şekilde Kanunin ordusu karşısına çıkmamış her seferinde Osmanlı Ordusu peşini bırakana kadar kaçmıştır.
Aynı olayın farklı bir versiyonu Yavuz Sultan Selim ve Şah İsmail arasında geçmiştir. Ve Şah İsmail savaşın ortasında orduyu bırakıp kaçmıştır. Hatta hanımı da savaş meydanın da bıraktığı söylenmektedir.
3. Murad ise sert bir seferle Safevi İmparatorluğundan İran'ın Tebriz ve Kirmanşah bölgelerini, Azerbaycan, Ermenistan ve Dağıstan'ı almıştır. Bu bölgeler yaklaşık 20-25 yıl gibi bir süre yönetilmiş daha sonra bırakılmıştır.
Daha sonra 3. Murad'ın Safevi İmparatorluğundan aldığı topraklar. 3. Ahmed döneminde 1720'li yılların ortasında tekrar alınmıştır. Topraklarının doğusunu büyük oranda kaybeden Safeviler İmparatorluğu çöküşe girmiştir. Ve 1736 yılında yıkılmıştır.
Doğu Afrika etki alanı;
Bu bölgeleri haritada gösteremedim. Osmanlının Habeşistan eyaleti dışında kalan Somali bir kısımda Etiyopya toprakları üzerinde Adal Sultanlığı ve Ajura İmparatorluğu vardır. Osmanlı bu devletlere bölgede sömürgecilere karşı silah ve top desteği sağlayarak bölgede güçlü kalmalarını sağlamıştır. Osmanlı Habeşistan eyaleti topraklarından 1910'lu yıllarda çıkmaktadır.
Osmanlı ordusu daha sonra Doğu Afrika üzerinde sömürgeye gelen Portekiz ordusu ile savaşmak için Somali'nin ardından Kenya, Tanzanya ve Mozambik'e kadar ilerlemiştir.
Emir Ali Beyin komutasında ki Osmanlı Donanması, aynı zamanda Somali, Kenya ve Tanzanya üzerinde Barawa, Pemba, Mombasa, Lamu, Pate, Faza gibi limanları kontrolü altına almıştır.
Tabi ki Somali dışında kalan Kenya ve Tanzanya da ki kale ve limanlar da kısa süre hakimiyet sağlanmıştır. Çünkü bölge çok uzak olduğu için merkezi bir güç tutulmamıştır.
Doğu Afrika da Osmanlı garnizonları Sudan, Eritre, Cibuti ve Somali devletlerini kapsayan Habeşistan Eyaleti üzerindeydi. Yanlışım yoksa bu 4 şehirde de ayrı ayrı garnizon vardı.
Umman-BAE-Katar-Bahreyn;
Umman topraklarına Osmanlı Portekiz'i bölgeden kovmak için 1500'lü yıllar içerisinde belirli dönemlerde Piri Reis komutasında girerek Umman'ın en büyük şehri ve başkenti Maskat dahil kıyı yerleşim bölgelerini kontrol altına almıştır.
Osmanlı ordusu Umman başkentini ve büyük bölümünü ele geçirse de Portekizlere karşı savaşmak için girdiğinden dolayı yerel yönetime yani Umman İmparatorluğuna dokunmamıştır.
Umman da Portekiz donanmasını yenen Osmanlı 1550'li yıllarda Arabistan'ın Ahsa körfezini Portekizlerden almıştır. Ahsa üzerinden ise Katar, BAE ve Kuveyt'i almıştır. Bahreyn ise Osmanlıya bağlılığını bildirmiştir. Bu topraklar 1800'lü yıllara kadar eyalet sisteminde yönetilmiştir. Daha sonra da 1900'lü yıllara kadar Osmanlıya bağlı şekilde emirlikler ile yönetilmiştir.
Günümüz Katar emirinin soyu da Osmanlı döneminde Katar'ı yöneten ailedir.
Kafkasya üzerinden devam etmek isterdim ama bu kadarı yeter diye düşünüyorum yorumuz olursa bildiğin kadarı ile yorumlarım.
Açık yeşil renkli olan bölüm Osmanlının daha önce hakim olduğu toprakları, Koyu yeşil renk ise bağlı olan toprakları ve etki alanlarını kapsamaktadır. Osmanlının hâkim olduğu toprakları elimden geldiğince doğru ayarlamaya çalıştım hatta ülkelerde ki il-ilçelere göre tek tek aratarak Osmanlı tarihi geçip geçmediğin bakma şartı ile ayarladım diyebilirim.
Lehistan-Litvanya Birliği - Lehistan Krallığı;
Letonya, Belarus, Polonya, Lehistan, Estonya ve Litvanya'yı içine alan bir krallıktır. Osmanlı, Erdel (Transilvanya olarak da bilinen Osmanlıya bağlı toprak) Prensi Bathory'i 1576 yılında Lehistan'ın başına getirmeyi başarmış ve 1577 yılında Osmanlı himayesine almıştır. Yaklaşık 25 sene devam etmiştir.
Fas;
Osmanlı, günümüz de hâlâ Fas şehri olan Tetouan, Fez, Meknes ve Melilla gibi şehirleri doğrudan yönetmiştir. Aynı zamanda Fas Sultanlığı üzerinde İspanya ve Portekiz İmparatorluklarını yenerek Fas Sultanlığını belirli bir süre himaye altına almıştır. Ama daha sonra Osmanlı hakimiyetini tanıma ve vergi verme şartı ile Fas Sultanlık statüsünde bırakılmıştır. Fas Sultanlığın da Osmanlının seçtiği Sultanlarda görev yapmıştır.
Burada yapılan Portekiz ve İspanya savaşları aynı zamanda Batı Sahra üzerine de sıçramıştır. Osmanlının yardımıyla Sadîler Portekizleri yenmiş ve Sahrayı da ele geçirmiştir.
Ek olarak Osmanlı, Fas üzerin de Portekiz'i Vadiyüsseyl muharebesinde ağır yenilgiye uğratmış ve Portekiz Kralı savaşta ölmüştür. Bu yenilgi ile Portekiz'in çöküşün eşiğine geldiğini gören İspanya da bunu fırsat bilip Portekiz'i işgal etmiştir :d.
Arap Yarımadası;
Osmanlı, Arap Yarımadasın ki yerleşim bölgelerini kontrol etmesinin yanı sıra çöl bölgelerine de girmiştir. Günümüz Arabistan'ın başkenti Riyad ve Ahsa gibi önemli çöl bölgelerine girmiştir. Osmanlı Riyad'dan zaten 1910'lu yıllarda ayrılmıştır. Arabistan'ın üst çöl bölgelerinde ise Osmanlı hac yolları vardır. Arap yarımadası çöl bölgelerin de yerleşim yerleri olmadığı için genelde Osmanlı haritalarına katılmaz. Yerleşim yerleri olan Kızıldeniz şeridi katılır. Aynı zamanda yerleşim yeri de olmadığı için çöl bölgelerine garnizon kurulmamıştır. Lakin çöl bölgelerinde Osmanlı hakimiyetini kabul ederek varlığına devam eden ufak emirlik ve şeriflikler vardır. Yani Arap yarımadası çöl bölgesinde hakimiyet kurulmuştur.
Libya;
Libya 3 bölgeden oluşmaktadır. Bunlar Trablusgarp, Fizan ve Sirenayka veya Bingazi olarak da bilinir. Osmanlı öncelikle Trablusgarp'ı almıştır. Oradan Kanim ve Bornu Sultanlıkları elinde olan Fizan ve Sirenayka da ki çöl bölgelerine inmiş ve buralarda hakimiyeti sağlamıştır. Trablusgarp eyaletine bağlı olarak bu çöl bölgelerin de Fizan ve Sirenayka sancakları kurulmuştur.
Ve Osmanlı artık Afrika da ki Sultanlıklarla komşu olmuş bölge de hakimiyetini kabul ettirmiştir. Lakin Osmanlı ordusu durmamış Libya üzerinden ilerlemeye devam etmiş. Fizan bölgesinde yer alan Murzuh iline inerek hakimiyet sağlamış hatta bir tane de garnizon kurmuştur. Ve oradan Murzuk iline bağlı Nijer tarafın da yar alan Murzuq ilçesini de almıştır. Ve Nijer toprağı olan Kavar Sultanlığı da Osmanlı Fizan sancağına bağlanmıştır.
Osmanlı Nijer toprakları üzerinde olan Kanem-Bornu İmparatorluğuna büyük destek vermiştir. Hatta etkisi altına almıştır ama Osmanlıya bağlanmamıştır. Ve Osmanlı Bornu İmparatorluğuna verdiği askeri eğitimler ile Kanem-Bornu İmparatorluğunun bölgede kontrol sahibi olmasını da sağlamıştır.
Sudan;
Osmanlı hakimiyeti döneminde. Sudan üzerinde 3 Sultanlık vardı. Bunlar Bornu, Func ve Darfur Sultanlığıdır. Osmanlı Kızıldeniz kıyısını Func diğer adıyla Zenci Krallığına kadar olan toprakları doğrudan hakimiyeti altına almıştır. Osmanlı ordusu oradan Func Sultanlığını ve Darfur Sultanlığını kendine bağlamıştır. Bornu Sultanlığı ise 3. Murad'a elçi göndererek kendisi Osmanlı İmparatorluğuna bağlılığını bildirmiştir. Ve Sudan'ın yerleşim bölgelerinin büyük bölümü Osmanlı etkisi altına geçmiştir. Sudan'ın üst bölümü sahra çölüdür ve yerleşim yoktur.
Yukarda anlattığım olayların büyük bölümü 3. Murad döneminde yaşanmıştır. Bu yüzdendir ki 3. Murad dönemi Osmanlının yüzölçümü olarak en geniş dönemidir.
İran'ın Tebriz ve Kirmanşah bölgesi, Ermenistan, Azerbaycan ve Dağıstan;
Bu bölgeler den Tebrize ilk Yavuz Sultan Selim girmiştir ve Tebrizi almıştır.
Kanuni Sultan Süleyman döneminde ise Şah Tahmasb'ın Kanuniyi savaşa davet etmesi üzerine Kanuni Safevi topraklarına girmiştir. Ama Şah Tahmasb ve ordusu Kanuninin ordusu karşısına çıkmaması üzerine Kanunin ordusu Şah Tahmasb'ın ordusunu Kazvine kadar kovalamıştır. Kanuni, Şah Tahmasb döneminde Safevi Topraklarına 3 defa sefer düzenlemiştir. Lakin Şah Tahmasb hiç bir şekilde Kanunin ordusu karşısına çıkmamış her seferinde Osmanlı Ordusu peşini bırakana kadar kaçmıştır.
Aynı olayın farklı bir versiyonu Yavuz Sultan Selim ve Şah İsmail arasında geçmiştir. Ve Şah İsmail savaşın ortasında orduyu bırakıp kaçmıştır. Hatta hanımı da savaş meydanın da bıraktığı söylenmektedir.
3. Murad ise sert bir seferle Safevi İmparatorluğundan İran'ın Tebriz ve Kirmanşah bölgelerini, Azerbaycan, Ermenistan ve Dağıstan'ı almıştır. Bu bölgeler yaklaşık 20-25 yıl gibi bir süre yönetilmiş daha sonra bırakılmıştır.
Daha sonra 3. Murad'ın Safevi İmparatorluğundan aldığı topraklar. 3. Ahmed döneminde 1720'li yılların ortasında tekrar alınmıştır. Topraklarının doğusunu büyük oranda kaybeden Safeviler İmparatorluğu çöküşe girmiştir. Ve 1736 yılında yıkılmıştır.
Doğu Afrika etki alanı;
Bu bölgeleri haritada gösteremedim. Osmanlının Habeşistan eyaleti dışında kalan Somali bir kısımda Etiyopya toprakları üzerinde Adal Sultanlığı ve Ajura İmparatorluğu vardır. Osmanlı bu devletlere bölgede sömürgecilere karşı silah ve top desteği sağlayarak bölgede güçlü kalmalarını sağlamıştır. Osmanlı Habeşistan eyaleti topraklarından 1910'lu yıllarda çıkmaktadır.
Osmanlı ordusu daha sonra Doğu Afrika üzerinde sömürgeye gelen Portekiz ordusu ile savaşmak için Somali'nin ardından Kenya, Tanzanya ve Mozambik'e kadar ilerlemiştir.
Emir Ali Beyin komutasında ki Osmanlı Donanması, aynı zamanda Somali, Kenya ve Tanzanya üzerinde Barawa, Pemba, Mombasa, Lamu, Pate, Faza gibi limanları kontrolü altına almıştır.
Tabi ki Somali dışında kalan Kenya ve Tanzanya da ki kale ve limanlar da kısa süre hakimiyet sağlanmıştır. Çünkü bölge çok uzak olduğu için merkezi bir güç tutulmamıştır.
Doğu Afrika da Osmanlı garnizonları Sudan, Eritre, Cibuti ve Somali devletlerini kapsayan Habeşistan Eyaleti üzerindeydi. Yanlışım yoksa bu 4 şehirde de ayrı ayrı garnizon vardı.
Umman-BAE-Katar-Bahreyn;
Umman topraklarına Osmanlı Portekiz'i bölgeden kovmak için 1500'lü yıllar içerisinde belirli dönemlerde Piri Reis komutasında girerek Umman'ın en büyük şehri ve başkenti Maskat dahil kıyı yerleşim bölgelerini kontrol altına almıştır.
Osmanlı ordusu Umman başkentini ve büyük bölümünü ele geçirse de Portekizlere karşı savaşmak için girdiğinden dolayı yerel yönetime yani Umman İmparatorluğuna dokunmamıştır.
Umman da Portekiz donanmasını yenen Osmanlı 1550'li yıllarda Arabistan'ın Ahsa körfezini Portekizlerden almıştır. Ahsa üzerinden ise Katar, BAE ve Kuveyt'i almıştır. Bahreyn ise Osmanlıya bağlılığını bildirmiştir. Bu topraklar 1800'lü yıllara kadar eyalet sisteminde yönetilmiştir. Daha sonra da 1900'lü yıllara kadar Osmanlıya bağlı şekilde emirlikler ile yönetilmiştir.
Günümüz Katar emirinin soyu da Osmanlı döneminde Katar'ı yöneten ailedir.
Kafkasya üzerinden devam etmek isterdim ama bu kadarı yeter diye düşünüyorum yorumuz olursa bildiğin kadarı ile yorumlarım.
Son düzenleyen: Moderatör:
