Pavren
Femtopat
- Katılım
- 3 Ocak 2023
- Mesajlar
- 73
Daha fazla
- Cinsiyet
- Erkek
U-2 Krizi, (U-2 Olayı, Casus Uçak Krizi olarak da bilinir) 1960 yılının Mayıs ayında Sovyet toprakları üzerinde bir Amerikan Lockheed U-2 casus uçağının düşürülmesi üzerine çıkan ve Sovyet-Amerikan ilişkilerinde önemli bir bunalıma yol açarak Soğuk Savaşı şiddetlendiren olaya denir. ABD'nin Türkiye dahil bazı NATO ülkelerinden kalkan uçaklarının faaliyetlerinin yarattığı bir olaydır ve yalnız doğu ve batı blokları açısından değil Türkiye açısından da önemli sonuçlar doğurmuştur.
U-2 Krizini kısaca özetlemek gerekirse budur fakat daha derine inmek istiyorsak öncelikle Lockheed U-2'yi tanımamız gerekir.
Lockheed U-2 (Takma adı: Dragon Lady, "Ejderha Kadın"), tek kişilik, tek motorlu, yüksek irtifa keşif uçağıdır. İlk uçuşunu 1 Ağustos 1955 tarihinde gerçekleştirmiş, 1957 yılında hizmete girmiştir. 35 tanesi halen etkin hizmettedir. Yaklaşık olarak 86 tane üretilmiştir.
Tasarımı efsanevi Clarence "Kelly" Johnson tarafından yönetilen bir ekipçe yapılmıştır. Uzun ve geniş kanatları ona planör benzeri bir karakteristik verir. Çok değişik tiplerde kamera ve algılayıcılar taşıyabilir. Ancak bu uçak alışılmışın dışındaki iniş karakteristikleri nedeniyle zor bir uçak olarak kabul edilebilir. Görevi nedeniyle yüksek irtifalarda uçması gerektiğinden pilotun devamlı olarak basınçlı giysi giymesi gerekir. U-2, CIA olarak adlandırılan Merkezi Haberalma Örgütü, ABD Hava Kuvvetleri (USAF) ve diğer malzeme üreticiler arasındaki iyi bir iş birliği neticesi ortaya çıkmıştır. U-2’nin topladığı bilgiler ABD haber alma servisi açısından devrim değerinde olmuş ve Sovyet tehlikesinin analize edilmesini sağlamıştır.
GENEL ÖZELLİKLERİ
Lockheed U-2R/TR-1 uçarken
Lockheed U-2'yi de tanımış olduğumuza göre artık asıl olay örgüsüne giriş yapabiliriz.
U-2 KRİZİ UÇUŞUNUN NEDENİ
U-2 Olayı Amerikan yöneticilerinin Sovyetler Birliği’nin 1949 yılında ABD’nin atom tekelini ortadan kaldırmasından sonra duymaya başladıkları derin güvensizliğin doğrudan bir sonucudur. ABD’nin kesin bir zaferle bitiremediği Kore Savaşı önemli bir endişe kaynağı olmuş; Sovyetlerin nükleer silahlarını ve uzun menzilli bombardıman uçaklarını geliştirmedeki başarısı Amerikalı yöneticilerin güvensizliğini artırmıştır. ABD, tarihinde ilk kez, ülke topraklarının kıta dışı bir devletin vurucu gücü içine girdiğine şahit olmuştu.
Bu durumun yarattığı endişe ortamında ABD Stratejik Hava Komutanlığı’nın karşılık verme kapasitesi bir Sovyet “sürpriz saldırısı”na karşı en etkili silahı oluşturmaktaydı. Ancak bunun etkili olabilmesi için düşmanın sürpriz saldırı yönünde yaptığı hazırlıkların önceden bilinmesi gerekiyordu. Aynı derecede önemli bir nokta verilecek karşılığın hangi düşman hedeflerine yöneltileceğiydi.
Bu nedenlerle, özellikle 1957 yılından sonra, ABD’nin yürüttüğü haber alma faaliyetleri hız kazanmış ve Sovyet topraklarının ayrıntılı ve güncel haritalarının çıkartılmasına başlanmıştır. Bunun da sonucu olarak, hava fotoğrafçılığı, Sovyet askeri faaliyetlerinin gözlenip dinlenmesi (uçak ve radarla) ABD’nin stratejik planlamasında büyük önem kazanmıştır. U-2 uçuşlarının nedeni ABD’nin savunması için gerekli olan bu bilgileri toplamaktı. Ayrıca U-2lerin çok yüksek irtifalardan kaliteli ve net fotoğraflar çekebileceğini de unutmayalım.
UÇAĞIN DÜŞÜRÜLME ÖRGÜSÜ
Dünya, U-2 olayını 3 Mayıs 1960’ta Nikita Khrushchev’in Sovyet hava sahasında bir Amerikan casus uçağının 1 Mayıs 1960’ta düşürüldüğünü açıklamasıyla öğrendi. ABD, bu uçağın casus uçak olmadığını, açık hava sağanaklarını inceleyen bir meteoroloji uçağı olduğunu açıkladı.
Khrushchev, 5 Mayıs 1960’ta verdiği ikinci demeçte, ABD ve SSCB arasında zirve toplantısı yapılacağı sırada, Sovyetler Birliği’ne karşı girişilen bu düşmanca hareketin söz konusu zirve toplantısını baltalamak amacını güttüğünü söylemiş ve Amerikan uçaklarına üslerinde faaliyet izni veren devletlere de uyarıda bulunacağını belirtmiştir. Ayrıca, herhangi bir saldırıya karşı Sovyetler Birliği’nin güdümlü füzelerle karşılık vereceğini ve bu saldırıda kullanılan üslerin de yerle bir edileceğini ifade etmiştir. (Bu sözler Türkiye’ye doğrudan bir tehdit niteliği taşıyordu.)
Bu noktaya kadar SSCB U-2 uçağının pilotunun sağ olduğunu gizli tutuyordu. Bu durumun açıklanması üzerine ABD uçağın Sovyetler Birliği hakkında bilgi toplayan bir casus uçak olduğunu kabullenmek zorunda kaldı. Uçağın pilotu Francis Gary Powers’ın Moskova’da yapılan soruşturması sırasında yaptığı açıklamalar şu noktaları kapsamaktaydı: (Uçağın pilotu Francis Gary Powers uçakta bulunan Self-Destruction'u kullanmadığı için toplum tarafından suçlanmıştır.)
1- Pilot CIA ile imzaladığı özel sözleşme uyarınca ABD’nin özel bir hava birliğinde çalışmaktaydı ve görevi Sovyetler’deki telsiz istasyonları, radar üsleri ve füzeler hakkında havadan bilgi toplamaktı.
2- Pilotun bağlı olduğu birlik 1956 tarihinden beri Türkiye’deki İncirlik Üssü’nde üslenmiş olup her yıl bir dizi haberalma uçuşlarına çıkmaktaydı.
3- Pilot, düşürüldüğü gün, görevinin Pakistan’dan Norveç’e doğru uçup bilgi toplamak olduğunu söylemişti.
Bu olaylar üzerine Türk hükümetince yapılan tek açıklamada, uçağın Peşaver’den Norveç’e uçtuğunun öğrenilmiş olduğuna göre Türkiye’nin bu olaydan sorumlu tutulamayacağı kaydedilmektedir.
U-2 UÇUŞLARININ YASAKLANMASI
ABD Başkanı Eisenhower, ABD’nin prestijine gölge düşüren ve soğuk savaşı hızlandıran bu olaydan sonra 25 Mayıs 1960’ta yaptığı bir açıklamada, U-2 uçuşlarının durdurulmasını emrettiğini söylemiştir. Ayrıca, bu uçuşların yararlı olmaktan çıktığını da belirterek “Kaldı ki, uçaktan başka yeni teknikler geliştirilmektedir” demiştir.
Bu konuda bir başka ilgi çekici nokta, Başkan Kennedy’nin de bu uçuşların uluslararası hukuka uygun olmadığını belirtmesi ve Sovyet hava sahasına giren Amerikan uçaklarının uçuşlarına son vermesidir (Kennedy’nin uçuşlara son vermesi U-2 Olayına karşın Başkan Eisenhower döneminde uçuşların devam ettiğini göstermektedir).
SON
Yaşanan bu U-2 Krizi diğer gelişmiş model olan Lockheed A-12 tipi yüksek irtifa keşif uçağının önünü açmıştır. Lockheed U-2ler yerini Lockheed A-12'ye ondan sonrasında ise Lockheed A-12 yerini Lockheed SR-71 Blackbird modeline yerini bırakacaktı. Bu olay dünya havacılık tarihinde unutulmaz olmuştur.
Bu görüntü ise krize sebep olan U-2 uçağıdır.
Küba Füze Krizi'nin ardından ABD'nin Lockheed U-2 casus uçağından çekilen San Cristóbal'daki Sovyet MRBM (Orta Menzilli Balistik Füze) sitelerinin keşif fotoğrafı (1 Kasım 1962).
KAYNAKLAR
U-2 Krizi
Lockheed U-2
U-2 Krizini kısaca özetlemek gerekirse budur fakat daha derine inmek istiyorsak öncelikle Lockheed U-2'yi tanımamız gerekir.
Lockheed U-2 (Takma adı: Dragon Lady, "Ejderha Kadın"), tek kişilik, tek motorlu, yüksek irtifa keşif uçağıdır. İlk uçuşunu 1 Ağustos 1955 tarihinde gerçekleştirmiş, 1957 yılında hizmete girmiştir. 35 tanesi halen etkin hizmettedir. Yaklaşık olarak 86 tane üretilmiştir.
Tasarımı efsanevi Clarence "Kelly" Johnson tarafından yönetilen bir ekipçe yapılmıştır. Uzun ve geniş kanatları ona planör benzeri bir karakteristik verir. Çok değişik tiplerde kamera ve algılayıcılar taşıyabilir. Ancak bu uçak alışılmışın dışındaki iniş karakteristikleri nedeniyle zor bir uçak olarak kabul edilebilir. Görevi nedeniyle yüksek irtifalarda uçması gerektiğinden pilotun devamlı olarak basınçlı giysi giymesi gerekir. U-2, CIA olarak adlandırılan Merkezi Haberalma Örgütü, ABD Hava Kuvvetleri (USAF) ve diğer malzeme üreticiler arasındaki iyi bir iş birliği neticesi ortaya çıkmıştır. U-2’nin topladığı bilgiler ABD haber alma servisi açısından devrim değerinde olmuş ve Sovyet tehlikesinin analize edilmesini sağlamıştır.
GENEL ÖZELLİKLERİ
- Mürettebat: 1
- Uzunluk: 19.2 m(63 ft)
- Yükseklik: 4.88 m (16 ft)
- Kanat açıklığı: 31.4 m (103 ft)
- Kanat Alanı: 92.9 m² (1,000 ft²)
- Boş ağırlığı: 6,760 kg (14,300 lb)
- Azami Kalkış Ağırlığı: 18,100 kg (40,000 lb)
- Motor: 1× General Electric F118-101 turbofan, 19,000 lbf (85 kN)
Performans
- Azami hız: 434 knot ( 0.67 Mach, 805 km/h, 500 mph)
- Seyir Hızı: 373 knot ( 0.56 Mach, 690 km/h, 429 mph)
- Menzil: 10,300 km (6,405 mi, 5,566 nmi)
- Servis Tavanı: 70,000+ ft (21,300+ m)
- Perdövites (Stol) Hızı: 80-90 mph
- Havada Kalış Süresi: 12 saat
Lockheed U-2R/TR-1 uçarken
Lockheed U-2'yi de tanımış olduğumuza göre artık asıl olay örgüsüne giriş yapabiliriz.
U-2 KRİZİ UÇUŞUNUN NEDENİ
U-2 Olayı Amerikan yöneticilerinin Sovyetler Birliği’nin 1949 yılında ABD’nin atom tekelini ortadan kaldırmasından sonra duymaya başladıkları derin güvensizliğin doğrudan bir sonucudur. ABD’nin kesin bir zaferle bitiremediği Kore Savaşı önemli bir endişe kaynağı olmuş; Sovyetlerin nükleer silahlarını ve uzun menzilli bombardıman uçaklarını geliştirmedeki başarısı Amerikalı yöneticilerin güvensizliğini artırmıştır. ABD, tarihinde ilk kez, ülke topraklarının kıta dışı bir devletin vurucu gücü içine girdiğine şahit olmuştu.
Bu durumun yarattığı endişe ortamında ABD Stratejik Hava Komutanlığı’nın karşılık verme kapasitesi bir Sovyet “sürpriz saldırısı”na karşı en etkili silahı oluşturmaktaydı. Ancak bunun etkili olabilmesi için düşmanın sürpriz saldırı yönünde yaptığı hazırlıkların önceden bilinmesi gerekiyordu. Aynı derecede önemli bir nokta verilecek karşılığın hangi düşman hedeflerine yöneltileceğiydi.
Bu nedenlerle, özellikle 1957 yılından sonra, ABD’nin yürüttüğü haber alma faaliyetleri hız kazanmış ve Sovyet topraklarının ayrıntılı ve güncel haritalarının çıkartılmasına başlanmıştır. Bunun da sonucu olarak, hava fotoğrafçılığı, Sovyet askeri faaliyetlerinin gözlenip dinlenmesi (uçak ve radarla) ABD’nin stratejik planlamasında büyük önem kazanmıştır. U-2 uçuşlarının nedeni ABD’nin savunması için gerekli olan bu bilgileri toplamaktı. Ayrıca U-2lerin çok yüksek irtifalardan kaliteli ve net fotoğraflar çekebileceğini de unutmayalım.
UÇAĞIN DÜŞÜRÜLME ÖRGÜSÜ
Dünya, U-2 olayını 3 Mayıs 1960’ta Nikita Khrushchev’in Sovyet hava sahasında bir Amerikan casus uçağının 1 Mayıs 1960’ta düşürüldüğünü açıklamasıyla öğrendi. ABD, bu uçağın casus uçak olmadığını, açık hava sağanaklarını inceleyen bir meteoroloji uçağı olduğunu açıkladı.
Khrushchev, 5 Mayıs 1960’ta verdiği ikinci demeçte, ABD ve SSCB arasında zirve toplantısı yapılacağı sırada, Sovyetler Birliği’ne karşı girişilen bu düşmanca hareketin söz konusu zirve toplantısını baltalamak amacını güttüğünü söylemiş ve Amerikan uçaklarına üslerinde faaliyet izni veren devletlere de uyarıda bulunacağını belirtmiştir. Ayrıca, herhangi bir saldırıya karşı Sovyetler Birliği’nin güdümlü füzelerle karşılık vereceğini ve bu saldırıda kullanılan üslerin de yerle bir edileceğini ifade etmiştir. (Bu sözler Türkiye’ye doğrudan bir tehdit niteliği taşıyordu.)
Bu noktaya kadar SSCB U-2 uçağının pilotunun sağ olduğunu gizli tutuyordu. Bu durumun açıklanması üzerine ABD uçağın Sovyetler Birliği hakkında bilgi toplayan bir casus uçak olduğunu kabullenmek zorunda kaldı. Uçağın pilotu Francis Gary Powers’ın Moskova’da yapılan soruşturması sırasında yaptığı açıklamalar şu noktaları kapsamaktaydı: (Uçağın pilotu Francis Gary Powers uçakta bulunan Self-Destruction'u kullanmadığı için toplum tarafından suçlanmıştır.)
1- Pilot CIA ile imzaladığı özel sözleşme uyarınca ABD’nin özel bir hava birliğinde çalışmaktaydı ve görevi Sovyetler’deki telsiz istasyonları, radar üsleri ve füzeler hakkında havadan bilgi toplamaktı.
2- Pilotun bağlı olduğu birlik 1956 tarihinden beri Türkiye’deki İncirlik Üssü’nde üslenmiş olup her yıl bir dizi haberalma uçuşlarına çıkmaktaydı.
3- Pilot, düşürüldüğü gün, görevinin Pakistan’dan Norveç’e doğru uçup bilgi toplamak olduğunu söylemişti.
Bu olaylar üzerine Türk hükümetince yapılan tek açıklamada, uçağın Peşaver’den Norveç’e uçtuğunun öğrenilmiş olduğuna göre Türkiye’nin bu olaydan sorumlu tutulamayacağı kaydedilmektedir.
U-2 UÇUŞLARININ YASAKLANMASI
ABD Başkanı Eisenhower, ABD’nin prestijine gölge düşüren ve soğuk savaşı hızlandıran bu olaydan sonra 25 Mayıs 1960’ta yaptığı bir açıklamada, U-2 uçuşlarının durdurulmasını emrettiğini söylemiştir. Ayrıca, bu uçuşların yararlı olmaktan çıktığını da belirterek “Kaldı ki, uçaktan başka yeni teknikler geliştirilmektedir” demiştir.
Bu konuda bir başka ilgi çekici nokta, Başkan Kennedy’nin de bu uçuşların uluslararası hukuka uygun olmadığını belirtmesi ve Sovyet hava sahasına giren Amerikan uçaklarının uçuşlarına son vermesidir (Kennedy’nin uçuşlara son vermesi U-2 Olayına karşın Başkan Eisenhower döneminde uçuşların devam ettiğini göstermektedir).
SON
Yaşanan bu U-2 Krizi diğer gelişmiş model olan Lockheed A-12 tipi yüksek irtifa keşif uçağının önünü açmıştır. Lockheed U-2ler yerini Lockheed A-12'ye ondan sonrasında ise Lockheed A-12 yerini Lockheed SR-71 Blackbird modeline yerini bırakacaktı. Bu olay dünya havacılık tarihinde unutulmaz olmuştur.
Bu görüntü ise krize sebep olan U-2 uçağıdır.
Küba Füze Krizi'nin ardından ABD'nin Lockheed U-2 casus uçağından çekilen San Cristóbal'daki Sovyet MRBM (Orta Menzilli Balistik Füze) sitelerinin keşif fotoğrafı (1 Kasım 1962).
KAYNAKLAR
U-2 Krizi
Lockheed U-2
Son düzenleme:
