Özel sıvı soğutma sistemine sahip bilgisayar toplamak isteyenlere yönelik hazırladığımız rehber serimiz, fanlar ile devam ediyor. Sıvı soğutma bileşenleri arasında özellikle fanlar ayrı bir öneme sahip…

Özel sıvı soğutma sistemlerinde fanların rolü radyatör kanatçıklarında biriken sıcaklığın, buraya takılan fanlar ile atılmasından oluşur.

Fanların radyatörlerin içine doğru üflemesi gerektiği için bu fanların havayı karşısındaki engellerin arasından geçirecek bir tasarıma sahip olması denir. Fanların bu özelliğine statik basınç diyoruz ve mmh2O birimiyle ölçüyoruz.

“Millimeter of water” (mmH2O) yani “milimetre su” ölçüsü, 1 mm yükseklikteki bir suyun tabana uyguladığı basıncı ifade ediyor. Su yoğunluğu tam olarak 1.004514556 gram santimetreküp ve ölçüm noktasındaki yerçekimi ivmesi tam olarak 9.80665 m/sec² olmalı.

Statik Basınç

Sıvı soğutma sisteminizin performanslı çalışabilmesi için fanlarınızın statik basınç için optimize edilmiş cinsten olması gerekir. Bu optimizasyonu genellikle fan bıçağının şekli ve sayısında ve fan çerçevesinin tasarımında görebiliyoruz. Yüksek bıçak sayısı, kıvrımlı kanatlar ve kare fan çerçevesi genellikle üreticilerin statik basınç elde etmek için en sık kullandığı tasarımlar arasında.

Örnek olarak videomuzda Nidec Servo markasının ünlü Gentle Typhoon fanını görmektesiniz. Dünya çapında pek çok sıvı soğutma hayranı tarafından bilinen bir model. Uzun yıllardır rağbet gören bu fan, üstün statik basınç ve düşük gürültü performansıyla tanınıyor. Yüksek sayıda ve aşırı derecede kıvrımlı fan bıçaklarıyla dikkat çekiyor. Bu tasarım havayı yüksek bir basınçla engellere çarptırarak, engellerin arasındaki boşluklardan geçmeye zorluyor. Ancak Maalesef PWM desteklemiyor ve kabloları kılıflı değil. Yani tasarımın eksikleri var ve sonrasında çıkan modeller daha gelişmiş.

Farklı Örnekler: Vardar

Yine başka bir yüksek statik basınç fanı olan EK Vardar’ı görmektesiniz. Gentle Typhoon’da olduğu gibi yüksek kıvrımlı bıçak tasarımıyla öne çıkan bir model. Vardar serisi statik basınçta gerçekten dünyadaki en iyi fanlardan biri. Özellikle de EK’nin bu fanları kendi radyatörleri için optimize ettiğini düşündüğünüzde ikisini bir arada kullanmak daha iyi sonuç alınmasına sebep olacaktır. Ancak Vardar fanların bir miktar gürültü problemi mevcut.

Ortak Yanlar ve Önemli Noktalar

Her iki fanda da kare çerçeve var. Radyatörlerde kullanılmak üzere üretilen statik basınç fanlarının kare olmasının sebebi, bunları radyatöre taktığınızda yanları tamamen yalıtmak. Bu sayede hava buradan kaçamıyor, dolayısıyla tek çıkış yolu radyatörün diğer tarafı oluyor. Yuvarlak çerçeveli fanlarda ise üflenen havanın bir kısmı radyatöre girmeden, kolaylıkla yanlardan kaçabiliyor. Bu yine önemli bir ayrıntı.

Ancak statik basınçta iyi sonuçlar veren her fanın mutlaka kare olması gerek diye bir şart da yok. Örneğin oldukça başarılı fanlar üreten Bequiet markasının Silent Wings 3 serisi yuvarlak çerçeve ile gelmesine ve hatta aşırı kıvrımlı fan bıçakları bile olmamasına karşın ortalamanın üzerinde bir statik basınç performansına sahip. Bir EK Vardar kadar başarılı değil belki ama ondan daha sessiz olduğu kesin.

Ses ya da Sessizlik

Son olarak beğenimi kazanan bir başka model BlackNoise markasının NoiseBlocker nb-e loop fanları. Fan teknolojisinde en yeni teknolojileri ve üretim tekniklerini kullanarak sessizlik konusunda önemli ilerleme kaydetmiş bir seri E-loop. Üstelik PWM destekli modelleri mevcut. Eğer hassasiyet noktanız sessizlikse mutlaka göz atmanız gereken bir fan.

Hepsi Bir Arada Olmuyor

Sonuç sizin hangi özellikten ne kadar feragat edebileceğinize bakıyor: Sessizlik, performans ve fiyat. Fiyat demişken maalesef bu fanlar özel bir kullanım alanı gözetilerek, uzun araştırma ve testlerin ardından tasarlanan modeller. Bu yüzden standart fanlara kıyasla yüksek fiyat etiketlerine sahipler. Videoda işlediğimiz modelleri ortalama tane fiyatı 100 TL civarında ve bazıları ülkemizden temin edilemiyor. Çoğu model de satış adedi düşük olduğu için pratikte satın alırken ortalama fiyatın çok üzerine çıkıyor.

RGB, Tasarım ve Estetik

Performanstan başka dikkat edilmesi gereken noktalar da var tabii ki. Fanlar sisteminizin görünüşünü önemli ölçüde etkileyen parçalardan birisidir. Az önce bahsettiğimiz fanların hepsi ışıksız fanlar. Dolayısıyla RGB aydınlatmalı fanlara yönelmek isteyebilirsiniz. Ancak her RGB fanın sıvı soğutma için biçilmiş kaftan olmadığını hatırlatırız. Piyasa aydınlatması güzel ama radyatör için hiç uygun olmayan fanlarla dolu.

Ben kendi araştırmaların sonucunda bu soruna çözüm üreten güzel bir ürünle karşılaştım. Phanteks’in Halos RGB fan çerçevesi. Fanların üzerine takabildiğiniz bu RGB led aydınlatmalı çerçeveler, performansını beğendiğiniz ışıksız fanlara RGB güzelliği katıyor.

Kılıflı RGB kablolarının ucu tipik 4 pinli ve bu çerçeveleri daisy-chain yöntemiyle birbirine bağlayarak finalde elde ettiğiniz 1 RGB kabloyu anakartınıza veya RGB kontrolcünüze bağlıyorsunuz ve tüm fan çerçeveleriniz aydınlanıyor.

İsterseniz tek tek aydınlatma opsiyonunuz da var. Burası çok önemli; eğer Daisy Chain yapmak isterseniz, mutlaka ama mutlaka fiyatı daha yüksek olan modelden 1 adet almanız gerekiyor. Çünkü sadece bunun kutusundan Daisy Chain kablosu çıkıyor, diğerlerini ucuz versiyondan alabilirsiniz.

3 Pin ve 4 Pin Farkı: PWM

Fan kontrolü noktasında rahatlık için 4 pinli, yani PWM destekli modelleri almanızı tavsiye ederim.

Radyatör alanınız çoksa fan sayınız da artacaktır ve bu fanları kontrol etme noktasında sıkıntı yaşayabilirsiniz. Bunun için PWM destekli fan hub almanızı tavsiye ederim. Anakarttan alacağınız tek PWM sinyalini 8 adet PWM destekli fana dağıtan, SATA kablosu üzerinden harici güç beslemeli Silverstone CPF04 benim favorim.

Maliyetten kısmak için fan splitter da alabilirsiniz elbette. Bu durumda fanlar PWM sinyalinin yanı sıra gücü de fan portundan alacağı için tüm fanlarınızı tek bir porttan beslememeye çalışın ve fan sayınıza göre anakart üzerindeki portları eşit olarak kullanmaya bakın.

Fan Hızı

Fan hızı noktasında verebileceğim tavsiye aslında radyatör tipinize bağlı. Kalın radyatörleriniz varsa yavaş fanlar bir işe yaramayacaktır, ince radyatörleriniz varsa hızlı fanların pek bir avantajını göremezsiniz.

Ama bir de şu var, PWM desteği elinizde olduğu sürece fanları istediğiniz hızda çalıştırabiliyorsunuz zaten. O sebeple 2000-2200 RPM’lere kadar çıkan hızlı ve biraz gürültülü bir model alıp sonra bunu PWM ile tolere edebildiğiniz düşüklükte hızlarda kullanmanız avantajlı olacaktır.

Özel sıvı soğutma sisteminiz sonuçta size ve sisteminize özel olacak. Yaygın kurulumları takip edebilirsiniz ancak bulacağınız parçalar, bütçeniz ve sisteminize, tercihlerinize özgü farklar burada önemli.

Her zaman Technopat Sosyal üzerinde konu açabilir, bize özel sıvı soğutma sistemleri ile ilgili soru sorabilirsiniz. Bu bölümümüze tıklayıp ulaşabilirsiniz: Overclock ve Soğutma

1. Özel Sıvı Soğutma Rehberine Giriş #1: Sıvı Soğutma Blokları – Technopat
2. Özel Sıvı Soğutma Rehberi #2 – Pompalar – Technopat
3. Özel Sıvı Soğutma Rehberi #3 – Soğutma Sıvıları – Technopat
4. Özel Sıvı Soğutma Rehberi #4 – Radyatörler – Technopat
5. Özel Sıvı Soğutma Sistemi Rehberi #5 Fanlar – Technopat
6. Özel Sıvı Soğutma Sistemi Rehberi #6 Ekran Kartı Sıvı Soğutma Bloğu Montaj Rehberi – – Technopat
7. Özel Sıvı Soğutma Sistemi Rehberi #7 – Sıvı Soğutma Bloğu Bakım ve Temizliği -Technopat
8. Özel Sıvı Soğutma Sistemi Rehberi #8 – Özel Sıvı Soğutmalı Sistem Toplama Rehberi – Technopat