Bugün yaşı veya mesleği fark etmeksizin birçok insan oyun oynuyor. Kimisi mobil cihazlarda, kimi konsolda kimisi de bilgisayarlarında. Başta çevrimiçi oyunlar olmak üzere, oyun esnasında yaşadığımız çökme, kilitlenme, yavaşlama ve donma sorunları bizi çileden çıkarıyor. Oyunun en heyecanlı anında karşımıza çıkan hata raporları, ani kapanmalar çok can sıkıcı. Peki bunların sebebi ne?
Bugün oyunların çökmesine sebep olan şeylerden bahsedeceğiz. Sadece bundan bahsetmekle kalmayıp izleyebileceğimiz çözüm yollarına da bakacağız.
Oyun Dünyası
Oyun endüstrisi inanılmaz seviyelere geldi. 18 Ocak 2022’de Microsoft, 69 milyar dolar gibi inanılmaz bir bedelle Activision Blizzard’ı satın almaya niyetlendiğini duyurmuştu. Sonrasında bu satın alım süreciyle ilgili birçok pürüz çıktı. Avrupa Birliği’nin düzenleyici organı olan Avrupa Komisyonu, uzun süre sonra bazı şartlar koşulsa da Microsoft’un Activision Blizzard’ı 69 milyar dolara satın alma planını onayladı.
Pazar araştırma şirketi Statista, 2021 yılında yaptığı bir araştırmayla birlikte dünya genelinde yaklaşık 3.25 milyar kişinin oyun oynadığını açıklamıştı. Bu kelimeleri yazdığımız sıralarda, yani 2023 sonlarında ise muhtemelen 3.5 milyarı rahatlıkla aştı.
Oyunlar Neden Çöküyor?
Özellikle bilgisayarlarda farklı donanımlar, işletim sistemleri, kullanılan yazılımlar ve pek farklı birçok nedenle daha fazla sorun yaşanıyor. Oyunlardaki çökme sorunlarının sayısız sebebi olabilir: Bileşen kaynaklı sorunlar, kötü amaçlı yazılımlar, overclock, ısınma sorunları, arka plan uygulamaları ve yetersiz donanım gibi. Hatta hata oyunun kendisinden bile kaynaklanabilir.
Öte yandan herkesin yaşadığı sorun farklı olabilir. Oyuna girdiğinizde bir süre sonra bilgisayarın veya oyunun pat diye kapandığını görebilirsiniz. Oyunda bir hata ekranı belirebilir, mavi ekran alabilirsiniz ve daha birçok şey..
Oyuncular sınırlarını zorlamayı sevse de, sistemin sınırları olduğunu unutmamalıyız. Sonuçta her sistemin sunabileceği bir kapasite var. Ayrıca her sistem hatalara açıktır. PC’lerinde oyun oynayan kişiler genellikle en bariz sebepleri gözden kaçırır, sorunları başka yerde aramaya başlar.
Sistem Gereksinimleri: Donanımınız Yeterli mi?
Bildiğiniz üzere her oyunun geliştiricisi tarafından belirlenen bir sistem gereksinim listesi vardır. Gereksinimlerin altında kalan bir bilgisayar ile oyunu oynamak mümkün, ancak bu her zaman için geçerli değil. Steam ve benzeri hizmetlerden oyun satın alırken, oyunun açıklamasını okuyarak sistem gereksinimlerini kontrol edebilirsiniz. Oyunu mağazadan satın alıyorsanız yine kutusunun arkasında minimum ve önerilen sistem gereksinimlerini bulabilirsiniz. Temel olarak ekran kartı ve işlemci çok önemlidir. Öte yandan SSD kullanımı bile artık bazı oyunlarda önemli olmaya başladı. Pek bahsedilmese de güç kaynağı da önemlidir, birazdan bahsedeceğiz.
Oyun sistem özellikleri için Technopat.Net‘i, Wikipedia’yı veya oyun yayıncısının web sitesini kontrol edebilirsiniz. Aklınıza takılan sorular için oyunun destek veya hayran forumlarını ziyaret edebilirsiniz. Aradığınızı bulamadıysanız Technopat Sosyal’de oyunu oynayan farklı kişilerle fikir alışverişinde bulunabilir, deneyimli kişilerden sisteminiz hakkında bilgi alabilirsiniz. Eğer donanımınız yetersiz kalıyorsa ne yazık ki bileşenleri yükseltmekten başka bir seçeneğiniz yok.
Overclock Çökmelere Neden Olabilir
Bazı kullanıcılar performanslarını artırmak için sistemlerini üreticinin önerdiğinden daha yüksek hızlarda çalıştırır, yani hız aşırtma yapar. Overclock eskisi kadar popüler olmasa da halen bunu yapan birçok oyuncu var. İşlemci, ekran kartı ve RAM dahil olmak üzere tüm overclock işlemleri çökme, kararsız çalışma sorunlarına sebep olabilir. İyi bir soğutma ile birlikte kullanıldığında, CPU hız aşırtması da GPU hız aşırtması gibi harika sonuçlar verebilir.
Fazla performansı herkes ister lakin oyunların kapanmasını istemeyiz. Hız aşırtmalı bir sistemde sorunları gidermek için overclock işlemini geri almayı, yani her şeyi varsayılan ayarlara çekmeyi deneyebilirsiniz. Eğer bu çözüm olmazsa sorun başka yerde de olabilir.
Oyun Ayarları
Neredeyse tüm oyunların ayarlar bölümünde “grafiklerle” ilgili bir kısım bulunur. Çoğu zaman geliştiriciler tarafından belirlenen algoritmalar tarafından ayarlar otomatik olarak uygulanıyor. Ancak bu her zaman işe yaramıyor ve oyunların çökmesine neden oluyor. Çökmeler yüksek grafiklere sahip oyunlarda ve basit grafiklere sahip küçük oyunlarda görülebilir. Unutmayın, her bilgisayarda birçok bileşen vardır ve her kullanıcının bileşenleri diğerinden farklı. Bazı durumlarda sadece oyun değil, bilgisayarınızın tamamen bile çökebilir.
Sorun yaşadığınız oyunun video yapılandırma ekranını açın ve ayarları düşürerek işe başlayın. Eğer ayarlar hakkında temel bilgiye sahipseniz farklı ayar kombinasyonları yapabilir, ayrıca her zaman olduğu gibi Technopat Sosyal’den yardım alabilirsiniz. Doğru performans ve grafik karışımına ulaşana kadar çeşitli ayarları deneyebilirsiniz.
Güç Kaynağı da Önemli
Aklınıza hiç mi hiç gelmeyebilir: Oyunların veya bilgisayarın çökmesinin nedenlerinden biri de güç kaynağıdır. Güç kaynağı genellikle oyun makinesinin ya da herhangi bir bilgisayarın kalbi olarak kabul edilir. Tıpkı kalbin tüm organlara kan sağlaması gibi, PC bileşenlerinizin temiz ve sürekli bir elektrik akışı almasını sağlamak da güç kaynağının görevidir. Güç dağıtımı doğru ve sağlıklı şekilde sağlanmadığında akla gelmeyen arızalar yaşanabilir, sistem kapanabilir ve hatta sistem içindeki birden fazla bileşen kullanılamaz hale gelebilir.
Bileşenlerin çektiği güç anlık olarak değişiklik gösterir. PC’lerin ve hatta birçok mobil cihazın en çok güç tükettiği zamanlardan birisi de oyunlar. Eğer PSU o an bileşenlere yeterli gücü sağlayamıyorsa çökmeler yaşanabilir. Oyun bilgisayarlarında genel olarak en fazla ekran kartları güç tüketir.
Bu durumda tek çözüm, oyun oynamak için yeterli gücü sunabilen bir güç kaynağı almak. Yeni bir PSU almadan önce bilgisayarınızın ne kadar güç tükettiğini kontrol edin, araştırma yapın.
Aşırı Isınma ve Yüksek Kullanım
Oyununa göre değişiklik gösterebilir, ancak oyunlar genellikle sistem bileşenlerine ağır yük bindirir. CPU ve CPU gibi donanımlar sürekli yük altında çalıştığında yüksek sıcaklıklara ulaşabilir.
Böyle durumlarda teknolojik cihazlar termal kısıtlamaya (thermal hhrottling) uğrayabilir. Donanım kısıtlandığında performans düşer fakat bazı senaryolarda kapanma veya çökme de yaşanabilir. Örneğin, ekran kartınızın PCB’sinde görev yapan grafik işlemcisi oyunları oynatırken sayısız işlem yapar, çok fazla ısı üretir. Soğutma sistemi sıcaklık değerlerine göre yüksek hızlara ulaşabilir, ancak birçok etkenden dolayı bileşenlerin fazla ısındığını görebiliyoruz. CPU ve GPU, yüksek ısıyı dışarı atamadığında hızını düşürür ve böylelikle kullanıcı deneyimi de sekteye uğrar. Yani özetle performans düşüşü yaşanır.
Aşırı ısınma olup olmadığını kontrol etmek için bileşenlerinizin anlık değerlerini izleyebilirsiniz. Eğer donanımınız yüksek sıcaklıklara çıkıyorsa soğutma performansını iyileştirmekten veya oyundan çıkmaktan başka çareniz yok.
İşletim Sistemi
Ayrıca oyununuzun sistem özelliklerinde oyunu çalıştırmak için gereken doğru işletim sistemi ve sürümü de listelenir. Çoğu oyun Windows 8.1 ve sonrasıyla uyumlu çalışmakta. Doğru donanım ve uyumluluk katmanları ile çok sayıda oyun Ubuntu ve diğer Linux dağıtımlarında çalışabilir. Bu arada, Apple bilgisayarlarda çalışması amaçlanan çoğu oyun genellikle OS X 10.4 (Mojave) veya daha yenisini gerektirir. Benzer şekilde, AAA oyunların çoğu 64-bit sistemler için tasarlanmıştır.
Güncel Kalın
İşletim sistemini güncel tutmak iyidir zira güncellemelerle birlikte birçok hata düzeltmesi yapılır ve uyumsuzluk sorunları da giderilebilir. Ayarlar’ı açmak için Win + I tuşlarına basın. Güncelleştirme ve Güvenlik > Windows Update bölümüne gidin ve güncelleştirmeleri kontrol edin. Her zaman olmasa bile bazen güncellemeler derdinize derman olabilir.
Bunun yanında, ağ ve ses sürücülerini de mümkün oldukça güncel tutmaya bakın. Windows 10 ve 11 gibi işletim sistemleri bazen bu işi Windows Update aracılığıyla yapsa da her zaman güncel sürümler kurulmayabiliyor.
Grafik Sürücüleri
Oyunlar söz konusu olduğunda en çok görev yapan donanım ekran kartıdır. Donanımsal gücün yanı sıra, GPU sürücüleri her zaman çok önemli olmuştur. Sürücü eski veya sorunluysa PC oyunları beklenmedik şekilde çökebilir. Sadece çökmelerden bahsediyoruz lakin sayısız sorunla karşılaşabilirsiniz.
Bu nedenle grafik kartı sürücünüzü güncellediğinizden emin olun. Bazı zamanlar (özellikle AMD sürücüleri) yeni sürücüler yeni sorunlar yaratabilir, ancak istisnalar kaideyi bozmaz. Yeni sürücüler neredeyse her zaman daha iyidir.
Oyun Güncellemeleri
Ayrıca söz konusu oyun için herhangi bir yama ve güncelleme olup olmadığına da bakmalısınız. Bunlar yayıncının web sitesinden edinilebilir ve çalıştırmadan önce yüklenip uygulanmalı. Bazı oyunlar güncellemeleri otomatik olarak kontrol eder ve açmadan önce yükleme yapılır. Ayrıca Steam, Epic Games ve Origin gibi platformlarda güncellemeler otomatik olarak sunulmakta.
İnternet Sorunları
Çevrimiçi oyunlarda, ağ sorunları oyun istemcisinin uzak sunucu tarafından güncellenmesinde gecikmelere neden olduğunda çökmeler meydana gelebilir. İnternet hızınızın yeterli olduğundan emin olun. Ayrıca farklı ağ sorunları yaşanıyor da olabilir.
Çevrimiçi oyunlarda mümkün olduğunca Wi-Fi’den kaçının. Bunun yerine bilgisayarınızı Ethernet üzerinden modeme bağlayın. Sınırlamalar nedeniyle bu mümkün değilse elektrik hattı adaptörlerinden birini kullanabilirsiniz.
DRM Sorunları: Oyununuz Orijinal mi?
Eğer oyunu orijinal olarak satın almadıysanız Digital Rights Management (Dijital Haklar Yönetimi-DRM) önlemleri performans sorunlarına neden olabilir. Bazı durumlarda ağ sorunları DRM’nin bir oyunun performansını etkilemesine katkıda bulunabilir. Ancak genellikle DRM istemcisi veya uzak sunucunun durumu oyununuzun çökmesine neden olur.
Oyunu orijinal olarak satın alıp kurulum yaptığınızda her zaman daha sorunsuz bir deneyim yaşarsınız. Korsan oyun oynuyorsanız, eğer çevrimdışı oynama seçeneği mevcutsa bunu kullanmalısınız. Bu, DRM’nin uzak sunucuyla oyunda veya hesapta şüpheli etkinlik olup olmadığını kontrol etmesini önleyecek.
Windows Oyun Modu
Oyun oynarken başka yazılımların çalışmaması her açıdan daha iyidir. Discord gibi sesli sohbet yazılımlarına ihtiyacınız olabilir; bunun dışında bilgisayar kaynaklarınız oyunu çalıştırmaya odaklanmalı. Bu Windows, macOS ve Linux’tan iOS ve Android’e kadar tüm işletim sistemleri için geçerli bir kural. Oynamak istediğiniz oyunu başlatmadan önce diğer tüm yazılımları kapatın.
Ancak Windows ile ek bir avantajınız var: Oyun Modu. Windows, bu modu aktif ettiğimizde diğer etkinlikleri azaltan ve sınırlayan bir moda geçiş yapmakta. Eğer aktif değilse Oyun Modu’nu açmayı deneyebilirsiniz:
- Ayarlar’ı açın (Win + I tuşların basın).
- Oyun > Oyun Modu sekmesine girin.
- Özelliği etkinleştirmek için Oyun Modu altındaki seçeneği kaydırın.
Arka Plan Uygulamaları
Çalışan diğer uygulamalar bazen Windows 10/11’de oyun oynarken sorun yaratabilir. Bu nedenle, oyunun sorunsuz çalışması için daha fazla sistem kaynağı boşaltmak üzere arka planda çalışan tüm gereksiz programları kapatmakta fayda var. Aslında bunu herhangi bir çökme sorunu yaşanmasa da yaparsanız daha mantıklı. Biz oyuncular her zaman yüksek performans, yüksek FPS değerleri isteriz.
Tarayıcılar
Ayrıca web tarayıcınızda çok sayıda sekme açtıysanız kapatmakta yarar var. Hatta web tarayıcısını tamamen kapatın. Bazen Discord gibi uygulamalara ihtiyaç duyabilirsiniz. Bunun ötesinde, o an için gereksiz olan her şeyi kapatmalısınız ve sistem kaynaklarınız oyunu çalıştırmaya odaklanmalı.
Kötü Amaçlı Yazılımlar ve Antivirüs Koruması
Sistemimizde asla virüs veya herhangi bir kötü amaçlı yazılımı zaten istemeyiz. Bunlar sadece oyunlarda değil, bilgisayarımızı kullandığımız her saniye olumsuz şeylere yol açar.
Antivürüs yazılımları kullanmak iyidir elbette. Ancak bu yazılımlar oyunlarınızın sürekli çökmesine neden olabilir. Biraz önce belirttiğimiz gibi, arka planda çalışan her şey oyun performansını etkileyebilir. Ancak antivirüs aktif olarak şüpheli dosyaları aradığı için biraz daha farklıdır. Bazen bu dosyalar taranır ve iki potansiyel sorun ortaya çıkar:
- Bilgisayar güvenlik taraması nedeniyle kilitlenir ve ardından çöker.
- Aslında temiz bir dosya tehlikeli olarak tanımlandığı ve karantinaya alındığı için oyununuz çökebilir.
Peki neler yapılabilir?
- Oyun oynarken dosya tarama seviyesini azaltın veya taramayı komple devre dışı bırakın.
- Güvenlik yazılımınızı “oyun modu” olan bir yazılımla değiştirin.
- Mümkünse oyun oynadığınız süre boyunca yazılımı devre dışı bırakın.
Windows Defender
Windows Defender kullanıyorsanız ki çoğu kişide aktiftir, antivirüs programının oyun dosyalarını kötü amaçlı yazılım olarak işaretlemesini ve PC oyunlarının çökmesine neden olmasını önlemek için bir yol var:
- Windows 11/10’da arama kutusunu açın, “Windows Güvenliği” yazın ve sonuca tıklayın.
- Virüs ve tehdit koruması’na tıklayın ve Virüs ve tehdit koruması ayarları altında Ayarları yönet’i seçin.
- Dışlamalar bölümünün altından “Dışarıda bırakılanları ekle veya kaldır” seçeneğine basın.
- “Bir dışlama ekle” seçeneğine tıklayın, Klasör’ü seçin ve bilgisayarınızdan oyun dizinini seçin.
VPN Kullanıyor musunuz?
Oyun deneyimini etkileyebilecek şeylerden devam edecek olursak aklınıza sadece güvenlik yazılımları gelmesin. VPN yazılımınız da oyunların, özellikle de çevrimiçi oyunların çalışmasını etkileyebilir. Böyle durumlarda daha sorunsuz bir VPN kullanabilir veya mümkünse VPN’i tamamen devre dışı bırakabilirsiniz.
Umarım bu çözüm yolları size bazı fikirler vermiştir veya derdinize derman olmuştur. Oyun oynarken yaşadığınız sorunları yorumlarda yazabilir, ayrıca ek çözüm yollarından bahsedebilirsiniz.
Oyunu Yeniden Yükleyin
Bazen oyunlar düzgün yüklenmediği için çalışmayabilir veya sorunlu çalışır. Hiçbir yol bulamadıysanız oyun dosyalarını onarabilir (Steam gibi platformlarda) veya oyunu tamamen kaldırıp yeniden kurulum yapmayı deneyebilirsiniz.
Oyunu Yönetici Modunda Çalıştırın
Çözüm olma ihtimali düşük de olsa bazen bu yöntem işe yarıyor. Oyunu yönetici modunda çalıştırın. Bunun için oyuna sağ tıklayın ve “Yönetici olarak çalıştır” seçeneğine tıklayın.
