Mephistopheles
Hectopat
Eski bir Windows kullanıcısının itirafları ve Linux macerası...
Şunu en baştan söyleyeyim, bu yazı seni Linux'a geçmeye ikna etmek için yazılmadı. Valla bak. Amacım sana kartları açık oynamak. Çünkü internette gördüğün "Linux uçuyor kaçıyor, Windows çöp" lafları ne kadar boşsa, "Linux çok zor abi, kod yazmadan su bile içemezsin" lafları da bi o kadar boş.
Hem Windows hem Linux kullanan biriyim. İkisinin de nerede şov yaptığını, nerede çuvalladığını az çok bilirim. Gel, şu işin aslına astarına bir bakalım.
Windows 10 ve 11 ile Microsoft işin cılkını çıkardı. Ne kadar kullandın, ne açtın, bazen ne yazdın... Hepsini topluyorlar. Tamam ayarlardan kapatıyorsun ama Microsoft o ayarları bulasın diye labirent gibi saklıyor. Her güncellemede de sıfırlıyorlar, yine başa dönüyorsun.
Geçen bir araştırma çıktı, Windows 11 açıldığı an yüzlerce yere veri gönderiyormuş. İstemiyorsan saatlerce ayar yapacaksın.
Güncelleme Terörü
Hepimizin başına geldi: Önemli bir sunumdasın veya acil işin var, bilgisayarı bir açıyorsun "Güncelleme yapılıyor, sakın kapatma %3". Bekle babam bekle.
Windows Update'in bu zorbalığı adamı delirtir. Home sürümünde erteleme şansın da az. Güvenlik için diyorlar ama aslında senin bilgisayarının kontrolünü elinden alıyorlar.
Çöp Programlar (Bloatware)
Yeni Windows bilgisayar alıyorsun, içinde Candy Crush var, TikTok var, Disney+ var. Sen mi yükledin? Hayır. Microsoft dayattı. Bazılarını silmek de ölüm.
Para Tuzağı
Windows 11 Pro lisansı olmuş dünya para. Üstüne Office al, antivirüs al... Cüzdan delik deşik oluyor.
Eski Donanım Desteği
Windows 11'in o TPM 2.0 şartı yüzünden 3-4 senelik canavar gibi bilgisayarlar çöp muamelesi gördü. Alet çalışıyor ama Microsoft yok, buna kuramazsın diyor.
Bu motorun üstüne farklı gruplar dağıtım distro dediğimiz sistemleri kurmuş. Ubuntu, Fedora, Linux Mint falan hep buradan türüyor. Android gibi düşün: Hepsi Android ama Samsung'un menüsü başka, Xiaomi'nin başka.
İşletim sistemi bedava. Ofis programı LibreOffice bedava. Photoshop alternatifi GIMP bedava. Video kurgu Kdenlive bedava.
Para biriktirmek istiyorsan Linux on numara.
Kontrol Sende
Linux seni dikizlemez. Telemetri falan varsayılan kapalıdır. Toplasa bile sorar, kapatması basittir. Bilgisayar senin, patron sensin.
Güvenlik
Linux'un güvenlik mantığı Windows'tan başkadır. Virüs derdi çok çok azdır. "Virüs bulaşmaz" demek yalan olur ama Windows'a göre risk devede kulak kalır.
Niye mi?
2010 model laptopun var, Windows 11 kuramıyorsun. Linux'un hafif sürümlerini Xubuntu, Linux Mint XFCE bir kuruyorsun, makine fişek gibi oluyor.
Ben 12 senelik netbook'a Linux Mint kurdum, alet canavar gibi internete giriyor, ofis işi yapıyor.
Güncellemeler Emrine Amade
Linux'ta güncelleme ne zaman istersen o zaman olur. Sistem seni zorlamaz. "Şimdi kapatma" demez. Çoğu zaman reset atmaya bile gerek kalmaz.
Kafana Göre Takıl (Özelleştirme)
Windows'ta masaüstü neyse odur, en fazla rengini değiştirirsin. Linux'ta komple yapıyı değiştirirsin. Görev çubuğu üste mi, alta mı, sağa mı? Mac gibi mi olsun Windows gibi mi? Keyfin bilir.
Tek Tıkla Kurulum (Paket Yöneticisi)
İnternetten exe indir, next next next yap devri bitti. Tek komutla veya mağazadan indirirsin.
Bitti gitti. Güncellemeler de toplu gelir, tek tuşla hepsi güncellenir.
Kodlar Ortada
Açık kaynak olduğu için binlerce göz kodu inceliyor. Microsoft arkada ne dolaplar çeviriyor bilemezsin ama Linux'ta her şey şeffaf.
Oyun İşi
Eskisi gibi değil, Steam Deck baba sağ olsun baya gelişti ama hala bir Windows değil. Valorant, PUBG, Fortnite gibi hile korumalı online oyunlar çalışmaz. ProtonDB sitesinden bakarsın hangi oyun çalışıyor diye.
Adobe Mevzusu
Photoshop, Premiere, After Effects... Adobe Linux'a program yapmıyor. Alternatifleri var GIMP, Kdenlive falan ama işin Adobe'a göbekten bağlıysa zorlanırsın.
Microsoft Office
Web sürümü çalışır ama masaüstü uygulaması yok. LibreOffice var, iş görür ama çok karmaşık Excel tabloların varsa kayma yapabilir.
Öğrenme Süreci
Alışkanlıkları kırmak zor. İlk hafta biraz bocalarsın. Terminal şart değil ama bazen işi çok hızlandırır. Ben uğraşamam diyorsan zor gelebilir.
Donanım Gıcıklığı
Çok yeni veya garip donanımlarda sürücü sorunu olabilir. Nvidia kartlar eskiden kanser ederdi, şimdi düzeldi ama hala bir AMD rahatlığı yok.
Windows dursun kenarda, lazım olur. Linux'a alışana kadar böyle gitmek en mantıklısı. 50-60 GB yer ayır yeter.
Ama alışınca şunları fark edeceksin:
Windows'tan bıktıysan bir şans ver. USB ile dene. Beğenirsen kurarsın.
Özgürlük güzel şeydir. Bilgisayarın gerçekten senin olduğunu hissetmek paha biçilemez.
Yararlı Linkler
Şunu en baştan söyleyeyim, bu yazı seni Linux'a geçmeye ikna etmek için yazılmadı. Valla bak. Amacım sana kartları açık oynamak. Çünkü internette gördüğün "Linux uçuyor kaçıyor, Windows çöp" lafları ne kadar boşsa, "Linux çok zor abi, kod yazmadan su bile içemezsin" lafları da bi o kadar boş.
Hem Windows hem Linux kullanan biriyim. İkisinin de nerede şov yaptığını, nerede çuvalladığını az çok bilirim. Gel, şu işin aslına astarına bir bakalım.
Önce Bi Sor Bakalım: Niye Macera Arıyorsun?
Bilgisayar başında hiç şöyle dedin mi?- Bu güncelleme şimdi mi çıkar arkadaş, tam işim vardı!
- Bilgisayar kağnıya döndü ya, daha geçen ay aldık aleti.
- Bu program niye arkada fıldır fıldır çalışıyor?
- Antivirüs süresi bitmiş, yine mi para bayılcaz?
- Bizi gözetliyorlar mı ne, her şeyimi biliyor bunlar.
Windows'un Adamı Darlayan Tarafları
Seni Dikizliyorlar (Telemetri)Windows 10 ve 11 ile Microsoft işin cılkını çıkardı. Ne kadar kullandın, ne açtın, bazen ne yazdın... Hepsini topluyorlar. Tamam ayarlardan kapatıyorsun ama Microsoft o ayarları bulasın diye labirent gibi saklıyor. Her güncellemede de sıfırlıyorlar, yine başa dönüyorsun.
Geçen bir araştırma çıktı, Windows 11 açıldığı an yüzlerce yere veri gönderiyormuş. İstemiyorsan saatlerce ayar yapacaksın.
Güncelleme Terörü
Hepimizin başına geldi: Önemli bir sunumdasın veya acil işin var, bilgisayarı bir açıyorsun "Güncelleme yapılıyor, sakın kapatma %3". Bekle babam bekle.
Windows Update'in bu zorbalığı adamı delirtir. Home sürümünde erteleme şansın da az. Güvenlik için diyorlar ama aslında senin bilgisayarının kontrolünü elinden alıyorlar.
Çöp Programlar (Bloatware)
Yeni Windows bilgisayar alıyorsun, içinde Candy Crush var, TikTok var, Disney+ var. Sen mi yükledin? Hayır. Microsoft dayattı. Bazılarını silmek de ölüm.
Para Tuzağı
Windows 11 Pro lisansı olmuş dünya para. Üstüne Office al, antivirüs al... Cüzdan delik deşik oluyor.
Eski Donanım Desteği
Windows 11'in o TPM 2.0 şartı yüzünden 3-4 senelik canavar gibi bilgisayarlar çöp muamelesi gördü. Alet çalışıyor ama Microsoft yok, buna kuramazsın diyor.
Linux Neyin Nesi?
Linux işin motorudur, yani kernel. Linus Torvalds diye Finli bir öğrenci 1991'de yazdı. Özgür ve açık kaynak. Yani kodlar ortada, herkes bakar, herkes değiştirir.Bu motorun üstüne farklı gruplar dağıtım distro dediğimiz sistemleri kurmuş. Ubuntu, Fedora, Linux Mint falan hep buradan türüyor. Android gibi düşün: Hepsi Android ama Samsung'un menüsü başka, Xiaomi'nin başka.
Linux'un Asıl Numaraları
Harbiden Bedavaİşletim sistemi bedava. Ofis programı LibreOffice bedava. Photoshop alternatifi GIMP bedava. Video kurgu Kdenlive bedava.
Para biriktirmek istiyorsan Linux on numara.
Kontrol Sende
Linux seni dikizlemez. Telemetri falan varsayılan kapalıdır. Toplasa bile sorar, kapatması basittir. Bilgisayar senin, patron sensin.
Güvenlik
Linux'un güvenlik mantığı Windows'tan başkadır. Virüs derdi çok çok azdır. "Virüs bulaşmaz" demek yalan olur ama Windows'a göre risk devede kulak kalır.
Niye mi?
- Kullanıcı az, hackerlar uğraşmıyor.
- Programları marketten paket yöneticisi indiriyorsun, güvenli.
- İzin sistemi çok sıkı.
2010 model laptopun var, Windows 11 kuramıyorsun. Linux'un hafif sürümlerini Xubuntu, Linux Mint XFCE bir kuruyorsun, makine fişek gibi oluyor.
Ben 12 senelik netbook'a Linux Mint kurdum, alet canavar gibi internete giriyor, ofis işi yapıyor.
Güncellemeler Emrine Amade
Linux'ta güncelleme ne zaman istersen o zaman olur. Sistem seni zorlamaz. "Şimdi kapatma" demez. Çoğu zaman reset atmaya bile gerek kalmaz.
Kafana Göre Takıl (Özelleştirme)
Windows'ta masaüstü neyse odur, en fazla rengini değiştirirsin. Linux'ta komple yapıyı değiştirirsin. Görev çubuğu üste mi, alta mı, sağa mı? Mac gibi mi olsun Windows gibi mi? Keyfin bilir.
Tek Tıkla Kurulum (Paket Yöneticisi)
İnternetten exe indir, next next next yap devri bitti. Tek komutla veya mağazadan indirirsin.
sudo apt install firefoxBitti gitti. Güncellemeler de toplu gelir, tek tuşla hepsi güncellenir.
Kodlar Ortada
Açık kaynak olduğu için binlerce göz kodu inceliyor. Microsoft arkada ne dolaplar çeviriyor bilemezsin ama Linux'ta her şey şeffaf.
Tamam da Hiç mi Kötü Yanı Yok?
Olmaz mı aga, var tabii. Dürüst olalım.Oyun İşi
Eskisi gibi değil, Steam Deck baba sağ olsun baya gelişti ama hala bir Windows değil. Valorant, PUBG, Fortnite gibi hile korumalı online oyunlar çalışmaz. ProtonDB sitesinden bakarsın hangi oyun çalışıyor diye.
Adobe Mevzusu
Photoshop, Premiere, After Effects... Adobe Linux'a program yapmıyor. Alternatifleri var GIMP, Kdenlive falan ama işin Adobe'a göbekten bağlıysa zorlanırsın.
Microsoft Office
Web sürümü çalışır ama masaüstü uygulaması yok. LibreOffice var, iş görür ama çok karmaşık Excel tabloların varsa kayma yapabilir.
Öğrenme Süreci
Alışkanlıkları kırmak zor. İlk hafta biraz bocalarsın. Terminal şart değil ama bazen işi çok hızlandırır. Ben uğraşamam diyorsan zor gelebilir.
Donanım Gıcıklığı
Çok yeni veya garip donanımlarda sürücü sorunu olabilir. Nvidia kartlar eskiden kanser ederdi, şimdi düzeldi ama hala bir AMD rahatlığı yok.
Hangi Linux'u Kurayım?
Kafan karışmasın, yeniysen şunlardan birini seç geç:- Linux Mint: En kralı bu. Windows'tan gelenler yabancılık çekmez. Tak çalıştır mantığı.
- Ubuntu: En popüleri. İnternette her sorunun cevabı var.
- Zorin OS: Tipi Windows 11'in aynısı. Geçişi çok kolaylaştırır.
- Fedora: Biraz daha günceldir, sağlamdır.
- Pop!_OS: Oyuncular için iyi, Nvidia sürücüleri içinde gelir.
Denemesi Bedava
Linux'un en güzel olayı bu. Yüklemeden deneyebilirsin.- Rufus indir.
- Linux ISO dosyasını indir.
- USB'ye yazdır.
- Bilgisayarı USB'den başlat. Beğenmedin mi? Çıkar USB'yi, Windows'a devam et. Verin kaybolmaz, risk sıfır.
İkisini Bir Arada Kullan (Dual Boot)
Komple geçmek zorunda değilsin. Yanına kur. Açılışta "Windows mu Linux mu?" diye sorsun.Windows dursun kenarda, lazım olur. Linux'a alışana kadar böyle gitmek en mantıklısı. 50-60 GB yer ayır yeter.
Beklentiyi Doğru Ayarla
Linux seni hacker yapmaz. İlk başta Google'a bakman gerekecek. Bazen terminal açacaksın.Ama alışınca şunları fark edeceksin:
- PC daha hızlı açılıyor.
- Kafası karışmıyor, stabil çalışıyor.
- Gereksiz programlar darlamıyor.
- Cebinden para çıkmıyor.
Kim Geçmesin?
- İşin mecburen Windows programlarına bağlıysa (AutoCAD falan).
- Valorant/LoL hastasıysan.
- "Ben yeni şey öğrenemem" diyorsan.
- Adobe programları olmadan yaşayamam diyorsan. Zorlama kendini, Windows'ta kal.
Kim Kesin Düşünsün?
- Yazılımcılar.
- Gizliliğe önem verenler.
- Eski bilgisayarı hayata döndürmek isteyenler.
- "Bu bilgisayar benim, ben yönetirim" diyenler.
Sonuç: Geçmeye Değer mi?
Cevabı sen vereceksin aga. Ama şunu diyeyim: Linux artık çok kolaylaştı. Milyonlarca kaynak var artık, eskisi gibi değil.Windows'tan bıktıysan bir şans ver. USB ile dene. Beğenirsen kurarsın.
Özgürlük güzel şeydir. Bilgisayarın gerçekten senin olduğunu hissetmek paha biçilemez.
Yararlı Linkler
- DistroWatch: Hangi Linux neymiş bakarsın.
- ProtonDB: Hangi oyun çalışıyor kontrol edersin.
- Reddit: r/linux4noobs tam senlik.