Mosin-Nagant: Наш Дорогой Русский
ÖN BİLGİ VE TARİHÇE
ÖN SÖZ
Bugün sizlere Rusların nihai “bolt-action” tüfeği olan Mosin-Nagant’ı ya da resmi hizmet adıyla “3-Line” Model 1891’i anlatacağım. Böylece silahın orijinal adının Mosin-Nagant olmadığını da öğrenmiş oldunuz, her neyse. Karşınızda şu ana dek tek silah üzerine hazırladığım en uzun girdi var. Son halini aldığında 2000 kelimeye yaklaşacak bu çalışmayı hazırlarken ömrümden 3 sene gitmiş olabilir, o kadar yordu beni. Buna rağmen ortaya derli toplu, açık ve net çalışma çıkarabildim.
Bu dev gibi yazıyı okuyacak arkadaşlara tavsiyem parça parça ve dinlenerek ilerlemeleri olacak. Çayınızı kahvenizi de aldıysanız iyi okumalar bakalım.
93 HARBİ YILLARI
Başlamadan önce 93 Harbi yıllarına bir dönüp bakalım neler olup bitmiş. Osmanlı’nın -ki tahmin edersiniz- kaybetmesiyle sonuçlanan 93 Harbi’nin harp tarihi açısından oldukça önemli bir noktası var: Plevne Kuşatması. Osman Paşa’nın burayı 145 gün boyunca savunabilmesinin ardında yatan sebeplerden birkaçını konuşalım:
- Savunma bölgesinin etrafındaki çeşitli alanların menzillerini önceden hesaplayan ve ellerindeki Peabody-Martini’lerin gezlerini de bu menzillere uygun ayarlayan Osmanlı askerleri, Rus birliklerini hatlara mümkün olduğunca yaklaştırmadılar.
- Savunma hattına yaklaşan Ruslar ise şarjörlü ve seri atış kabiliyetine sahip Winchester 1866’lar ile geri püskürtüldü.
Saydıklarımıza Rus birliklerinin bir arada ilerleyip süngü savaşını ön planda tuttuklarını da eklediğimiz zaman ağır Rus zayiatlarını daha rahat anlıyoruz. Şarjörlü ve seri atışlı silahların Avrupalıların ilgisini çekmesi de Plevne’yle oluyor. Ardından Mauser hikayesinin başladığını ve ilk şarjörlü tüfeğimiz olan Mauser Model 87’yi hizmete aldığımızı da biliyoruz. Işıkları şimdi Rusya’ya çevirelim ve asıl konumuza dönelim.
RUSLARIN MODERNİZASYON ÇABALARI
Savaştan çıkarılan derslere odaklanan Ruslar şarjörlü bir tüfek üret... hayır maalesef. Ellerindeki Berdanları yeni bir tüfekle değiştirmek ya da şarjör dönüşüm sistemi kullanmak masraflı olacağından Ruslar enteresan yollara meyledecekler. Nasıl enteresan, şöyle: Askerlerin, ellerindeki Berdanları daha hızlı doldurmasını sağlamak için aparatlar, palaskalar vs.
1881’i gelindiğinde Rus topçu subaylarından Leonid Sofiano, yeter ulan diyerek elini masaya vurur ve Berdanlar için şarjör dönüşüm sistemi gerektiğine Rusları ikna eder. Piyasadaki şarjör sistemlerini incelemeye başlayan Ruslar durumun ciddiyetini ancak anlayıp 1883’te bir komisyon kurmaya karar verirler. Komisyonun başına da yine bir subay olan Nikolai Chagin getirilir. Chagin yapılacak denemeler için şartını sunar: Elimizdeki Berdanlar için uygun bir şarjör dönüşüm sistemi bulup bunları dönüştüreceğiz ama tutmazsa da yeni bir silahı hizmete alacağız.
İLK DENEMELER VE KVASHNEVSKY
Tasarımcılar katılır, silahlar denenmeye başlanır derken 1884’e gelinir. Katılanların arasından Kvashnevsky 1884, hem pratik hem de uygun fiyatlı olmasından dolayı komisyonun dikkatini çeker. Kropatschek tipi tübüler şarjörü olan bu Berdan dönüşüm sistemi, geçirdiği bazı kazalardan dolayı gözden düşer. Nasıl bir kaza derseniz: Tübüler şarjörde arkada bulunan fişeğin ucu öndekinin primerine değer ve şarjörde zincirleme patlama gerçekleşir.
Mauser Model 71/84 yazısını okuyan arkadaşlar hatırlayacaklardır ki [okudunuz değil mi?] orada bu sorunun üstesinden fişeklerin uçları düzleştirerek gelinmiştir. Ruslar ise böyle bir çözümle uğraşmak istememiş olacaklardır ki silaha tekmeyi basmışlardır. Kvashnevsky’den sonra gözlerine Sergei Ivanovich Mosin’in tasarımı çarpar. İsmi silahta geçen Mosin mi bu, he ya o.
MOSIN 1884 VE 1885
Mosin, 1884’te 42 kalibrelik [4.2 “line” yani, bu “line” terimini unutmayın] bir tüfek tasarımını komisyona sunmuştur. Berdanların kullandığı fişek olan 10.75x58mmR’yi kullanan bu fişeğin şarjörü dipçiğinde bulunmaktadır. Berdan 2’nin dipçik tasarımını kullanan ama yeni bir mekanizmayla gelen bu dönüşüm-yeni tüfek melezi, yine de komisyondan geçer not alamaz. Puan kırılan noktalar şunlardır:
- Bu silahtaki şarjör de tübüler tiptedir yani fişekler arka arkaya dizilidir, komisyonun Kvashnevsky’den ağzı yandığı için bu kısmı üfleyerek yiyeceklerdir.
- Kovanı dışarı fırlatmak için topuk değil bir alttaki fişeğin halkası kullanılmaktadır. Kulağa garip geliyor değil mi, komisyonun da kulağına garip gelmişti çünkü.
- Şarjör dipçikte bulunduğundan dipçik pek dayanıklı değildir.
- Silahta “cocking piece” ile mekanizma arasına yabancı bir cisim girmesini engelleyecek bir parça yoktur. Olur da bir şey kaçarsa silah tutukluk yapar diye düşünülür.
Yukarıdaki eksikliklerini gidermeye çalışan Mosin, 1885 model tasarımını ortaya çıkarır. Bu silahta çift parça dipçik sistemine [Lebel 1886’ya baksana güzel insan] ve çift basamaklı şarjör besleme sistemine geçilir. Silahta bu sefer de kovan tırnağına bağlı “out-of-battery” kazaları boy gösterir. O da ne demeyin, Mauser hikayesinin 3. kısmına gidip İspanyol Model 91 başlığını bulun.
Konumuza geri dönelim. Dönemin Kropatschek tüfeğindeki gibi daha küçük fişek, Mannlicher 1886’daki gibi de kızakla tek hamlede doldurma temalarına ilgi duyan Ruslar; daha küçük bir fişek tasarlamaya çalışırlar. 8mm yani 3.15 “line”ye tekabül eden bir fişek tasarlayan ve bunu Mosin’in 1885 modelinde kullanmaya çalışan Ruslar tabiri caizse çuvallarlar. Şarjör vs. olmasa da olur diye uğraşıp bir sonuca varamayan komisyon ellerindekiyle yetinmektense biraz daha beklemeyi tercih eder.
DUMANSIZ BARUT VE MOSIN 1888
Sene 1886 olur ve Fransızlar bombayı patlatır: Tarihteki dumansız barutlu ilk tüfek olan Lebel 1886 gelir bir boran gider bir tufan. Mauser’den Mannlicher’e kadar herkesi kestane gibi çizer atar. Mosin ise hem benim kadar gaza gelmediğinden hem de Kurtlar Vadisi’nin 43. bölümünü henüz izlememiş olduğundan işe koyulur. Mosin, 1888’de 3.15 “line” fişek kullanan ve simetrik kilitleme barlarına sahip ama şarjörü yine dipçiğinde olan yeni bir tüfek daha tasarlar. Bu modelde “cocking piece” ile mekanizma arasını komisyonun önceden istediği şekilde de yeniden dizayn eder. Ama dipçikteki şarjör pratik olmadığından silah yine geçer not alamaz.
YENİ KOMİSYON
Ruslar bu sefer de komisyonu ikiye bölerek bir kısmı tek atışlı bir tüfek için, diğer kısmı da bu tüfeğe adapte edilebilecek uygun bir şarjör tasarlaması için görevlendirir. Bunun için Mosin’in tüfeğinden şarjörü sökülür ve sonrasında Fransa’dan bir adet Lebel 1886 bulunarak Rusya’ya getirtilir. Ne uğraşacağız diyerek Lebel’in namlusunu ve gezini kopyalarlar.
Kaynağı üstüne yazmamışım, C&Rsenal olacak.
MELEZ TÜFEK VE KOMİSYON 1889
Kopyalanan özellikleri Berdan 2’nin mekanizmasıyla ve arpacığıyla harmanlayıp namluyu da 3.15 “line” fişek kullanacak şekilde yeniden dizayn ederler. 1889’da ortaya tek atışlı enteresan bir melez çıkar. Yeni silahın mekanizmasının sökülmesi için tornavidaya olan ihtiyaç ortadan kaldırılır. Silahın soluna bir de yaylı “bolt-stop” eklenir. Bu silahımız Komisyon Model 1889 olur.
MOSIN 1889 VE KOMİSYON 1890
Mosin ise bu tüfeği daha da geliştirmek için kolları sıvar: Yaylı “bolt-stop” kısmını kanca şeklindeki küçük bir aparatla değiştirir. Bu kancayı döndürünce mekanizma silahtan çıkarılabilmektedir. [Görselde görülmüyor.] Diğer bir değişiklik ise kilitleme barlarının mekanizmanın gövdesinden alınıp başına eklenmesi olur. Mekanizmanın alt kısmına bir de aşırı dönüşsel hareketi engellemek için uzunlamasına bir kiriş eklenir. Böylece ortaya Mosin 1889 çıkar. Yine 1889 yılında komisyon lideri Chagin, fişeği direkt 3 “line” yani 7.62mm yapalım der. Komisyonun tüfekten istediği özellikler artık şu şekildedir:
- 3 “line” fişek kullanmalı.
- Mekanizma başı, gövdesinden ayrı olmalı.
- Mekanizma başında simetrik kilitleme barları yer almalı.
MOSIN 1890
Komisyon tüfeğinin ardından Mosin bireysel çalışmasına geri yönelir ve Mosin 1890’u tasarlar. Ne var ne yok bir bakalım:
- Aşırı dönüşsel hareketi engelleyen alttaki barın boyu uzatılmış. Artın ön kilitleme barına kadar uzanan bu parça sayesinde mekanizmayı geri çekerken kilitleme barına zarar verilebilmesinin önüne geçilmiş.
- Metalik gövde, şarjörleri tasarlayan ekibin isteği doğrultusunda dizayn edilmiş.
- Hala dumansız 3 “line” fişek kullanıyoruz.
- “Cocking piece” ile bütünleşik bir emniyet mekanizması var. [Teknik profilde GIF'i var.]
NAGANT 1887 VE 1889
Mosin’in ortaya çıkardığı tek atışlı Model 1890’dan az önce bahsettik, şimdi de şarjörün hikayesine bakalım. Burada karşımıza çıkan isim Belçikalı Léon Nagant olacak. Belçika’nın silah testlerinde Mauser Model 89’a kaybeden Nagant’ın 1887 model tasarımı Rusların gözüne çarpar. Silahın mekanizmasından çok şarjörüyle ilgilenen Ruslar, Nagant ile masaya oturur.
Ruslar Nagant’a şöyle olduğunu rivayet ettiğim bir teklif sunar: “Bak Léon kardeş, sen elindeki silahı bize bir gönder. Biz şöyle bir bakalım inceleyelim, olur da senin silahını hizmete alırsak sana 200.000 Ruble lisans ücreti ödeyelim.” Nagant kabul eder ve Ruslara 1889’da kızaktan doldurmalı [“clip loading”] bir tüfek yollar. Gelen tüfeğin mekanizmasını da inceleyen Ruslar buna pek ısınamaz.
NAGANT 1889 VE ŞARJÖRLÜ MOSIN 1890
Üç paragraf önce komisyonun istediği tek atışlı tüfeğin gereksinimlerini saymıştık, şimdi sayacaklarımız ise şarjörün de takılı olacağı nihai tüfekten olan beklentiler:
- Şarjörü dayanıklı ve dengeli olacak. Ayrıca kızaktan da doldurulabilecek.
- Fişeklerin yerleşimi “double feeding”e izin vermeyecek şekilde yapılacak.
- Silah tek atışlı olarak da kullanılabilecek.
FİNAL TESTLER VE SEÇİM
1890-1891 senelerinin nihai seçimlerine geldiğimizde ortada 3 tüfek vardır:
- Nagant Model 1890.
- Mosin Model 1890.
- Mosin’in tek atışlı bir modeli.
DAHA SONRASINDA...
Silaha birkaç küçük değişiklik daha yapılır, bunlar:
- Harbinin boyu uzatılır.
- Dipçiğin önündeki parmak çıkıntısı çıkarılır.
- Namlunun üstüne ahşap kundak eklenir.
- Ön askı aparatı silahtan çıkarılır.
- 1908’de ise yeni Spitzer fişeğe geçilir. Gez yeni fişeğe göre tekrar tasarlanır.
LİSANS VE ÜCRETLER
Nagant’ın şarjörü baz alınarak tasarlanan bu tüfek için Nagant’a ödeme yapılmış mıdır peki, orası biraz ilginç işte. İhalelerde kullanılan Nagant tüfekleri için sadece 67.000 Frank kadar bir ödeme yapılan Nagant doğal olarak memnun değildir çünkü nihai silahın seri üretime geçmesi planlanmaktadır. Kendisiyle en başta imzalanan 200.000 Rublelik lisans anlaşması da boşa düşer çünkü bu parayı alması için Nagant’ın kendi tüfeğinin hizmete alınması gerekiyordu. Ruslar ise ters köşe yaparak Mosin’in tasarımını hizmete aldılar.
Hal böyle Nagant ortada kalır, Ruslar da böylece üretim lisansını kendisinden alamaz ve düşünmeye başlar. Nagant 75.000 Ruble verin yeter demesine rağmen Ruslar yanaşmaz ve 50.000 Ruble’den fazla veremeyiz der. Nagant’ın aklına daha sonra şu gelir: Ruslar Fransız Châtellerault tesislerine de bu silahtan ürettirecekler ama benim Fransa’da geçerli şarjör patentim var. Böylece Fransa’da mahkemelik olacaklarını anlayan Ruslar, Nagant’a utana sıkıla 200.000 Ruble’yi öderler. Nagant’a hakkını yasal olarak aradığı için teşekkür ediyoruz. Sergei Mosin ise 50.000 Ruble vadedilmesine rağmen sadece 30.000 Ruble alır ve tümgeneralliğe terfi edilir. Kendisi de 1901’de zatürreden dolayı vefat eder.
Tüfeğin üretimini Tula, Izhevsk ve Sestroretsk tesisleri üstlenir; 1903’e kadar toplamda 3.5 milyon kadar Mosin üretilir. Bir bu kadar daha rezerv tüfek üretilmesi planlanır ama bu iş yatacaktır.
MÜHİMMAT PROFİLİ: 7.62x54mmR “3-LINE”
Nedense bu fişek hakkında doğrulanmış bir kaynaktan bilgi bulamadım. Hayır efendim, Wikipedia’yı doğrulanmış sayamam. Genel olarak şunu söyleyebiliriz ki 1891’de hizmete girmiş olan bu fişek günümüzde bile hala kullanılmakta. Tam 131 yıl... muazzam gerçekten.
MEKANİZMA DİPÇİK VE NAMLU PROFİLİ
MEKANİZMANIN ALTINDAKİ KİRİŞ
Mosin 1889 ile tanıtılıp Mosin 1890’la iyileştirilen bu kiriş sayesinde “cocking piece”nin aşırı dönüşsel hareketi engellenerek güvenilirlik artırılıyor.
Solda kirişin nasıl çalıştığını, sağda ise tetiğin işaretli kısmının bu kirişin altına uyduğu görülmekte. Kaynak: C&Rsenal
ÇİFT KİLİTLEME BARLARI
Dumansız barut sonrası gelenek haline gelen çift kilitleme barları Mosin-Nagant’ta da aynen mevcut.
“COCKING PIECE” İLE BÜTÜNLEŞİK EMNİYET
Emniyet için ayrı bir aparat eklemek yerine bunu “cocking piece” ile bütünleşik hale getirmiş Sergei Mosin, zekice.
Emniyetin nasıl çalıştığı görülmekte. Kaynak: C&Rsenal
Mosin-Nagant, mekanizma ve çalışma prensibi itibariyle dönemin şarjörlü diğer “bolt-action” modellerinden farksız. Bu yüzden sadece bu silaha has özellikleri bilseniz yeter.
Solda fişek sürme ve ateş etme, sağda ise boş kovanı fırlatma görülüyor. Kaynak: C&Rsenal
SAVAŞ PROFİLİ
Gayriresmi isimle bu Mosin-Nagantlar; Rus-Japon Savaşı’nda ve Birinci Dünya Savaşı’nda Rusların ana muharebe tüfeği olmuş. Bu silahın karabina versiyonlarının İkinci Dünya Savaşı’nda da kullanılacağını söylemiş olalım.
Tüm Metinlerin Tek Tek Yazımı ve Derlemesi, Görsel ve GIF Düzenleme: Bilham
