Herkese merhabalar arkadaşlar. Uzun süredir undervolt ile uğraşıyorum. Bu süreçte özellikle şunu fark ettim forumlarda baktığımda ben dahil hemen hemen herkes işlemcisini stabil olmadan kullanıyor. Bu süreçte şu teste gerek var mı? Bu teste gerek var mı? Demeyin. Her teste ihtiyacınız var. ''CO All Cores -35 yaptım OCCT'den yarım saat testten geçtim aa bir şey yok işlemcim stabil'' diyen kullanıcılar çok fazla. 1 Ay sonra Google Chrome açarken mavi ekran yediğinde ne oldu ya diyip şaşırırlar. Ya da bir zaman sonra sıradan bir oyun oynarken en kötüsü hard restart yiyince eyvah PSU mu bozuldu aman Ramler mi gitti ne oldu diye kafayı yerler. Bu konuda özellikle yapmanız gereken testleri ve BIOS ayarlarından bahsedeceğim. Süreçte benim yaşadığım tecrübelerden bahsedeceğim.
Undervolt Zararlı mı?
Undervolt net cevap olarak zararlı değildir arkadaşlar. Çünkü undervoltta yapılan şey işlemciye fazla voltaj vermek değil, daha az voltajla aynı işi yaptırmak. Eğer işlemcinize fazla voltaj verip hız aşırtma (Overclocking) yapmaya çalışırsanız fazla voltaj verdiğiniz takdirde işlemcinize zarar verirsiniz. Fakat dediğim gibi undervolt yani bizim yapacağımız CO (Curve Optimizer) ayarı işlemciye daha fazla voltaj vermez aksine daha düşük voltajla aynı işi yapmasını sağlar. O yüzden kesinlikle zararsızdır. Aksine faydalıdır.
Undervolting Faydalı mı?
CO, işlemcinin daha verimli çalışmasını sağlar. Daha az voltaj daha az ısı demek olduğu için oyunlarda, günlük kullanımda daha düşük sıcaklık görürsünüz. Buda uzun vadede işlemci ömrünü uzatır. Aynı zamanda işlemci daha az ısındığı için, termal limitlere takılmaz ve daha uzun süre daha yüksek saat hızlarında (MHz) çalışır. Bu da doğrudan performans artışı demek. Ayrıca küçük bir fayda olarak da daha düşük güç tüketimi olacağından sistemin enerji verimliliği artar. Yani özetle 3 maddeye ayırırsak;
1-) Daha düşük sıcaklıklar
2-) Daha yüksek boost frekansları
3-) Daha düşük güç tüketimi
CO Sistemin Stabilitesini Bozar mı?
Evet, tek risk kararsızlık (Instability). Eğer voltajı işlemcinin ihtiyacından fazla düşürürseniz sistem kararsızlık yüzünden donabilir, mavi ekran verebilir ya da en kötüsü hard restart yapabilir. Hard restart en kötüsü deme sebebimi rehberin devamında anlatacağım. Bu durumlar donanıma fiziksel olarak zarar vermez. Ancak can sıkar ki benim canımı çook sıktı
. Ayrıca veri bozabilir. Kesinlikle CPU'nun stabilitesinden emin olmadan windows güncellemeyin. Oyun yüklemeyin. Herhangi bir programı güncelleme, indirme yapmayın. CPU stabil olmadığından verilerin kalıcı bir şekilde işlenmesine yol açabilir. Steam dosyalarını bozabilir, Windows dosyalarını bozabilir. Bu durum %100 böyle olur diyemeyiz fakat %1 ihtimali bile göze alamayız. O yüzden stabiliteden emin olmadan güncelleme, indirme, taşıma yapmayın.
Kararsızlık Hata Türleri
1-) Hard Restart: Sistem herhangi bir uyarı vermeden (Mavi Ekran veya hata mesajı olmadan) aniden kapanır ve yeniden başlar. En Şiddetli Hata. İşlemcinin kritik bir komutu işlemek için anlık voltajının tamamen yetersiz kaldığını gösterir. İşlemci o anki voltaj talebini karşılayamayınca, sistemi korumak için donanım seviyesinde sıfırlar. En kötüsü deme sebebim ise şu hangi çekirdeğin hata verdiğini bilmiyorsunuz. Windows olay görüntüleyicisinde rapor oluşmaz. Her çekirdeğiniz bu hard restarttan sorumlu olabilir. 7800x3D için bu şüpheli 8 çekirdek demek.
2-) Mavi Ekran: Windows işletim sisteminin kernel seviyesinde kritik bir hata ile karşılaştığını gösteren, hata kodları içeren mavi ekran. Önemli Hata. Genellikle WHEA (Windows Hardware Error Architecture) hataları veya kritik çekirdek seviyesindeki verilerin bozulmasından kaynaklanır. Voltaj eksikliği, verinin bozulmasına yol açar. Windows olay görüntüleyicisinde rapor olarak gözükür. Hata veren çekirdeği APIC Kimliğinden tespit edebilirsiniz. Nasıl yapacağınızı rehberin devamında anlatacağım.
3-) Donma: Ekranın kilitlenmesi, sistemin hiçbir girdiye tepki vermemesi (fare/klavye), ancak bazen sesin bir döngüde devam etmesidir. Marjinal Hatadır. İşlemcinin voltajı neredeyse yeterlidir, ancak nadir bir komut veya yük senaryosunda bir çekirdek tamamen kilitlenir ve süreci ilerletemez. Sistem donar, ama anında sıfırlanmaz.
WHEA Hataları (Windows Hardware Error Architecture) Nedir?
WHEA, Windows Donanım Hata Mimarisi anlamına gelir. Bu, Windows işletim sisteminin (OS) CPU, RAM veya diğer donanımlarda meydana gelen kritik hataları tespit etme, kaydetme ve yönetme yöntemidir. Bir WHEA hatası oluştuğunda, sistem ya Mavi Ekran (BSOD) verir ya da hatayı sessizce Windows Olay Görüntüleyicisi'ne kaydeder.
WHEA ve Curve Optimizer İlişkisi
WHEA hataları, özellikle Ryzen işlemcilerde ve Curve Optimizer ile undervolting yaparken en sık karşılaşılan kararsızlık göstergesidir. Bunun temel nedeni şudur:
1-) Voltaj Yetersizliği: CO ile voltajı çok düşürdüğümüzde, işlemcinin çekirdekleri, önbellekleri (Cache) veya çekirdekler arası iletişim yolları (Infinity Fabric/Interconnect) için voltaj yetersiz kalır.
2-) Veri Bozulması: Voltaj yetersiz kaldığında, çekirdekler verileri doğru hesaplayamaz ve bozuk veri üretir.
3-) Hata Kaydı: İşlemci bu bozuk veriyi fark eder ve Windows'a bir donanım hatası sinyali gönderir. Windows bu sinyali WHEA hatası olarak kaydeder.
Olay Görüntüleyicisi'nde WHEA Hataları Nasıl Bulunur?
WHEA hataları, sistem çökmeden dahi sessizce arka planda kaydedilebilir. Bu nedenle stabilite kontrolünde Olay Görüntüleyicisi'ni (Event Viewer) düzenli olarak kontrol etmek zorunludur.
Windows arama çubuğuna Olay Görüntüleyicisi yazın ve uygulamayı açın. Sol taraftan Windows günlükleri => Sistem'e girin. Sağ tarafta eylemler bölümünde Geçerli günlüğe filtrele seçeneğine tıklayın. Açılan pencerede olay düzeyi seçeneklerinde önemli, hata, uyarı seçeneklerini seçin. hemen altında olay kaynakları seçeneğinden whea-logger seçin ve tamam diyin. Çıkan rapora tıkladığınızda örnek olarak İşlemci APIC Kimliği: 3 yazar. Olay kimliğine bakarak da hata nedenini anlayabilirsiniz.
Olay Kimliği 18: Çekirdek (Cache/L3) veya hesaplama hatası (CO için en önemli hata).
Olay Kimliği 19: Interconnect (Çekirdekler arası bağlantı) hatası.
İşlemci APIC Kimliği Nasıl Bulunur?
CPU-Z açıyoruz, Tools sekmesinin yanındaki oka tıklayıp ''Save report as .HTML'' deyip masaüstüne kaydediyoruz. O raporu açtığınızda göreceksiniz. APIC Kimliğinde yazan çekirdek hangisiyse o hata vermiş demektir. BIOS girip değerini düzenlemelisiniz.
Diğer BIOS Ayarları
Global C-State: Disable (İşlemci stabilitesi için önemlidir)
Integrated Graphics: Disable
LLC(Load Lane Calibration): Auto
Soc Voltajı: 1.25v (Çoğu kullanıcı için ideal voltajdır, bende 1.25 kullanıyorum.)
PBO Ayarları
Kendi 7800x3D PBO Ayarlarımı örnek olarak vereceğim.
BIOS'a girin Advenced => AMD Overclocking => Precision Boost Overdrive Advanced yapın.
PBO Limits => Motherboard
Precision Boost Overdrive Scalar Ctrl => Manuel
Precision Boost Overdrive Scalar => 4x
CPU Boost Clock Override => Enabled (Positive)
Max CPU Boost Clock Override+ => 200
Platform Thermal Throttle Ctrl => Auto
Curve Optimizer (CO) Ayarları
Curve Optimizer Per Core yaparak bütün çekirdeklere minimum negatif değerle testler yapacağız. Bu değer işlemciden işlemciye göre değişir ama genellikle çoğu işlemci -20'de testi tamamlar fakat bazı işlemcilerde bu değer -15 veya -10'dur. Buradaki amaç işlemcinin en dip negatif değerini bulmak. Ben -20 ile örneklendireceğim. Eğer slikon kaliteniz şansınıza kötü ise -20'de hata alabilirsiniz. Hata alırsanız o çekirdeğin değerini yükseltmeniz lazım yani -20'den -15 yaparak tekrar test emeniz gerek. İlerleyeceğimiz yol şu şekilde olacak. Per Core yapıp bütün çekirdeklere Negative -20 veriyoruz. Konuda anlatacağım OCCT Single-Core testine sokun. Eğer çekirdek testi geçerse -25 yapın, tekrar geçerse -30 yapın. O çekirdek hata verene kadar -5 düşürüp devam edin. Hata aldığınızda değeri yükseltin örnek -35'de hata aldınız o çekirdeği -30'da bırakın. Amacımız en dip negatif değeri bulmak. Her çekirdeği tek tek bu şekilde test ediyoruz. Her çekirdek farklı değerler alır. Bir çekirdeğiniz slikonu çok kalitelidir -40'a kadar gider biri slikon kalitesi kötüdür -20 de kalır. Örnek olarak benim CO Tablom;
Core0 -40
Core1 -40
Core2 -25
Core3 -30
Core4 -30
Core5 -25
Core6 -40
Core7 -35
YAPILMASI GEREKEN TESTLER
1. AŞAMA OCCT TEK ÇEKİRDEK (SİNGLE-CORE) TEST.
Curve Optimizer (CO) optimizasyonunun en kritik ve mutlak zorunlu adımı, her çekirdeği ayrı ayrı test etmektir. Bu test, işlemcinizin en zayıf halkasını bulmamızı sağlar. Bu test işlemcinizin 8 çekirdeğinden sadece birini seçip, onu en ağır yük (AVX2) altında izole bir şekilde çalıştırır. Bir çekirdek izole edildiğinde, PBO (Precision Boost Overdrive) diğer çekirdekler dinlendiği için bütün gücünü o tek çekirdeğe yoğunlaştırır. Bu sayede çekirdek mümkün olan en yüksek voltaj/frekansta çalışır. Eğer CO ayarınız (örneğin -40) o çekirdek için çok agresifse, çekirdek bu maksimum stres altında ANINDA HATA VERİR (WHEA veya Hard Restart). Bu, "zayıf" çekirdeklerin hata vermeyip gizlenmesini engeller. Eğer toplu test yapsaydık, bir hata geldiğinde hangi çekirdeğin sorumlu olduğunu bulamazdık.
OCCT TEK ÇEKİRDEK (SİNGLE-CORE) TESTİ NASIL YAPACAĞIZ?
Önce OCCT programının en güncel versiyonunu indiriyoruz. Programı açtıktan sonra sol tarafta settings kısmından ayarları bu şekilde yapınız; (Sıcaklık ayarı 7800x3D için.)
Ayarları bu şekilde yaptıktan sonra sol taraftan stability test => CPU seçiyoruz. 15 Dakika öneriyorum. Curve Optimizer kaynaklı voltaj yetersizliği hataları, genellikle sinsi değildir; çekirdek, maksimum voltaj ve AVX2 yükü altında çalıştığı anda, gerekli voltajı bulamazsa hemen hata verir. Çoğu hata, testin ilk 3 ila 5 dakikası içinde ortaya çıkar. 15 dakika, çekirdeğin ısınması, frekansın maksimuma oturması ve PBO'nun voltajı en düşük stabil noktaya çekmesi için yeterince uzun bir süredir. Bu, kayıt dışı (sessiz) WHEA hatalarının bile ortaya çıkması için sağlam bir güvence payı sunar. Önemli Not: Eğer 15 dakika dolmadan bir Hard Restart (Ani Yeniden Başlatma) veya Mavi Ekran yaşanırsa, testi sürenin dolmasını beklemeden HATA olarak kabul edin. O çekirdek o ayarda kesinlikle kararsızdır. test ayarlarımız bu şekilde olacak;
Hangi çekirdeği test edeceksek o çekirdeği yeşil tik yapıp diğerlerini bloke ediyoruz. Her çekirdeği tek tek bu test ile test edin. Negatif dip değeri bulun.
2. AŞAMA CORE HOPPİNG TESTİ
Core Hopping (Çekirdekler Arası Atlama) testi, OCCT'nin dinamik yük altında kararlılığı ölçen en acımasız test modudur. Bu testin tek amacı, 1. Aşamada bulduğunuz tüm ayarların (-40, -35, -30 vb.) bir arada ve anlık geçişlerde (hopping) stabil kalıp kalmadığını görmektir. Bu hızlı atlama, çekirdekler arası iletişim yolunu (Infinity Fabric) ve voltajı anlık olarak değiştiren anahtarlama devrelerini en üst düzeyde zorlar. Tek çekirdek testinde sorun çıkarmayan, ancak dinamik voltaj geçişlerinde hata veren sinsi kararsızlıkları bu test ortaya çıkarır. Test ayarlarımız bu şekilde olacak 1 saat öneririm.
3. AŞAMA OCCT CPU GENEL TEST
Genel işlemci kararlılığı için testimiz. İşlemciye sabit yüksek yük yükler. Ayarlarımız şu şekilde;
4. AŞAMA CORECYCLER TESTİ
Bu test ayarlaması ve başlatması en zor test. Y-cruncher üzerinden yapmanızı öneririm. Detaylı anlatmayacağım çünkü bu test için çok fazla rehber var nasıl yapılacağı ile ilgili. Biraz karışık anlatmaya kalkarsam bu rehber kadar sadece bunu anlatmam sürebilir. Bu sebeple bu test için rehberleri okuyup başlatın. 8 saat gece boyu test öneririm. OCCT'de bir çekirdeği stabil bulmuş olsanız bile, y-cruncher gibi farklı bir algoritma ile çalışan bir stresör, işlemcinizin AVX komutlarını ve FPU (Kayan Noktalı İşlem Birimi) birimlerini tamamen farklı bir şekilde zorlar. Bir testte stabil olan çekirdek, y-cruncher'ın yarattığı özel yük senaryosunda anlık kararsızlık gösterebilir. Bu test işlemcinize vuracağınız stabil damgasının anahtarıdır. Yukarıda ki OCCT Testlerinden geçen işlemci stabil denilir, bu test ise mührü vurur. 6-8 Saat öneririm.
5. AŞAMA PERFORMANS TESTİ R23
Cinebench R23 Programıyla Multi-Core testi başlatarak işlemcinizin performansını görebilirsiniz. HWİnfo programı sayesinde de değerlerinizi takip edin. Benim en son stabil tablomda R23 Multi-Core test sonucum şu şekilde 7800x3D ile;
6. VE SON AŞAMA GERÇEK DÜNYA KULLANIMI
En iyi test gerçek dünya kullanımıdır. Oyun oynayın, Spotify'dan müzik dinleyin, YouTube'dan video izleyin. Arka arkaya bir çok Google Chrome sekmesi açın. Sentetik testler (OCCT, y-cruncher), işlemciyi maksimum teorik yük altında test ederken, günlük kullanım uzun vadeli ve değişken yükleri kapsar. 1-2 hafta boyunca oyun, internet, arka plan işlemleri, uyku modundan uyanma ve anlık yoğun görevler gibi tüm farklı yük türleri denenmiş olur. Bir sentetik testin atladığı nadir bir voltaj ihtiyacı, bu süre zarfında mutlaka ortaya çıkacaktır. Bu uzun süre zarfında sisteminiz soğuktan sıcağa, düşük güçten yüksek güce birçok kez döngüye girer. Ayarlarınızın bu değişken termal ve güç koşullarında kararlı kaldığını görmek, stabilite anlamına gelir. Eğer sistem bir hafta boyunca Olay Görüntüleyicisi'ne hiçbir WHEA-Logger (18/19) hatası kaydetmezse, kararlılık konusunda en ufak bir şüphe kalmaz.
Benim yaşadığım tecrübeler
Açık konuşmak gerekirse çok yorucu ve yıpratıcı bir serüven. Defalarca kez hata alıyorsunuz, bıkıyorsunuz, ben neden bunla uğraşıyorum diyorsunuz... Tuhaf tecrübeler oluyor, benim bir CO tablom 14.30-15 saatlik Corecycler testinden geçip, Valorant oynarken hard restart attırtmıştı... Hatalı çekirdeği OCCT Single-Core testinde bulmuştum sonra. Tavsiyem her testi yapın. Bu işe başladıysanız bırakmayın çünkü günün sonunda elinizdeki CPU'dan maksimum verimi aldığınızı bilmek çok tatminkar hissettiriyor. Yol yorucu fakat sonu çok güzel. Özellikle CPU'nun artan performansı ve düşük sıcaklıkları görünce yaşanan mutluluk paha biçilmez. "Kurda sormuşlar boynun neden kalın? BIOS'da kendim denedim kendim buldum demiş."
Performans ve sıcaklıklara etkisine değer mi?
Bence kesinlikle değer. Özellikle FHD çözünürlükte CPU'nun çok daha fazla işin içinde olduğu durumda kesinlikle tavsiye ederim. Kendi 7800x3D işlemcim için konuşmam gerekirse sıcaklıklar şöyle;
Valorant 2 saat sonunda maksimum sıcaklık 63.9 & Ortalama 52.7. Bu sıcaklıklar 7800x3D için yükte inanılmaz değerler. İşlemci çok serin olduğu için kendini sürekli boost ediyor ve neredeyse sürekli 5050MHz çalışıyor. Bu performansı çok çok arttıran bir durum. Yukarıda gösterdiğim gibi R23'te maksimum 71.4 derece görmek inanılmaz bir şey. R23 Multi core testinde 89 derece olan 7800x3D kullanıcısı arkadaşlarım var. Benim ki 18 derece daha serin. OCCT CPU Extreme testinde de 70 derece altında kalıyor maksimum sıcaklık.
SON SÖZ
Elimden geldiğince anlatmaya çalıştım, yaşadıklarımdan yola çıkarak sizlere fikir verebilmek istedim. 4 Saat sürdü rehberi hazırlamak umarım işinize yarar, umarım faydalı olur. Forumlarda çok yetersiz test yapıp belki de işlemcisini kararsız şekilde kullanan çok kullanıcı gördüm. Adam -45 vermiş ooo 1 saat CPU testinden geçti tamamdır diyerek kullanıyor... Ben 15 Saat Corecycler testinden sonra hard restart gördüm kim bilir o kullanıcılar neler yaşıyor sorunu anlayamadan. Hemde benim 4 çekirdeğim -50'de geçti Corecycler testini. Bu sebeple bu rehberi yapmak istedim. Okuyan herkese teşekkür ederim. Sürç-i lisan ettiysek affola. "Kurda sormuşlar boynun neden kalın? BIOS'da kendim denedim kendim buldum demiş." STABİL KALMANIZ DİLEĞİYLE!
Undervolt Zararlı mı?
Undervolt net cevap olarak zararlı değildir arkadaşlar. Çünkü undervoltta yapılan şey işlemciye fazla voltaj vermek değil, daha az voltajla aynı işi yaptırmak. Eğer işlemcinize fazla voltaj verip hız aşırtma (Overclocking) yapmaya çalışırsanız fazla voltaj verdiğiniz takdirde işlemcinize zarar verirsiniz. Fakat dediğim gibi undervolt yani bizim yapacağımız CO (Curve Optimizer) ayarı işlemciye daha fazla voltaj vermez aksine daha düşük voltajla aynı işi yapmasını sağlar. O yüzden kesinlikle zararsızdır. Aksine faydalıdır.
Undervolting Faydalı mı?
CO, işlemcinin daha verimli çalışmasını sağlar. Daha az voltaj daha az ısı demek olduğu için oyunlarda, günlük kullanımda daha düşük sıcaklık görürsünüz. Buda uzun vadede işlemci ömrünü uzatır. Aynı zamanda işlemci daha az ısındığı için, termal limitlere takılmaz ve daha uzun süre daha yüksek saat hızlarında (MHz) çalışır. Bu da doğrudan performans artışı demek. Ayrıca küçük bir fayda olarak da daha düşük güç tüketimi olacağından sistemin enerji verimliliği artar. Yani özetle 3 maddeye ayırırsak;
1-) Daha düşük sıcaklıklar
2-) Daha yüksek boost frekansları
3-) Daha düşük güç tüketimi
CO Sistemin Stabilitesini Bozar mı?
Evet, tek risk kararsızlık (Instability). Eğer voltajı işlemcinin ihtiyacından fazla düşürürseniz sistem kararsızlık yüzünden donabilir, mavi ekran verebilir ya da en kötüsü hard restart yapabilir. Hard restart en kötüsü deme sebebimi rehberin devamında anlatacağım. Bu durumlar donanıma fiziksel olarak zarar vermez. Ancak can sıkar ki benim canımı çook sıktı
. Ayrıca veri bozabilir. Kesinlikle CPU'nun stabilitesinden emin olmadan windows güncellemeyin. Oyun yüklemeyin. Herhangi bir programı güncelleme, indirme yapmayın. CPU stabil olmadığından verilerin kalıcı bir şekilde işlenmesine yol açabilir. Steam dosyalarını bozabilir, Windows dosyalarını bozabilir. Bu durum %100 böyle olur diyemeyiz fakat %1 ihtimali bile göze alamayız. O yüzden stabiliteden emin olmadan güncelleme, indirme, taşıma yapmayın.Kararsızlık Hata Türleri
1-) Hard Restart: Sistem herhangi bir uyarı vermeden (Mavi Ekran veya hata mesajı olmadan) aniden kapanır ve yeniden başlar. En Şiddetli Hata. İşlemcinin kritik bir komutu işlemek için anlık voltajının tamamen yetersiz kaldığını gösterir. İşlemci o anki voltaj talebini karşılayamayınca, sistemi korumak için donanım seviyesinde sıfırlar. En kötüsü deme sebebim ise şu hangi çekirdeğin hata verdiğini bilmiyorsunuz. Windows olay görüntüleyicisinde rapor oluşmaz. Her çekirdeğiniz bu hard restarttan sorumlu olabilir. 7800x3D için bu şüpheli 8 çekirdek demek.
2-) Mavi Ekran: Windows işletim sisteminin kernel seviyesinde kritik bir hata ile karşılaştığını gösteren, hata kodları içeren mavi ekran. Önemli Hata. Genellikle WHEA (Windows Hardware Error Architecture) hataları veya kritik çekirdek seviyesindeki verilerin bozulmasından kaynaklanır. Voltaj eksikliği, verinin bozulmasına yol açar. Windows olay görüntüleyicisinde rapor olarak gözükür. Hata veren çekirdeği APIC Kimliğinden tespit edebilirsiniz. Nasıl yapacağınızı rehberin devamında anlatacağım.
3-) Donma: Ekranın kilitlenmesi, sistemin hiçbir girdiye tepki vermemesi (fare/klavye), ancak bazen sesin bir döngüde devam etmesidir. Marjinal Hatadır. İşlemcinin voltajı neredeyse yeterlidir, ancak nadir bir komut veya yük senaryosunda bir çekirdek tamamen kilitlenir ve süreci ilerletemez. Sistem donar, ama anında sıfırlanmaz.
WHEA Hataları (Windows Hardware Error Architecture) Nedir?
WHEA, Windows Donanım Hata Mimarisi anlamına gelir. Bu, Windows işletim sisteminin (OS) CPU, RAM veya diğer donanımlarda meydana gelen kritik hataları tespit etme, kaydetme ve yönetme yöntemidir. Bir WHEA hatası oluştuğunda, sistem ya Mavi Ekran (BSOD) verir ya da hatayı sessizce Windows Olay Görüntüleyicisi'ne kaydeder.
WHEA ve Curve Optimizer İlişkisi
WHEA hataları, özellikle Ryzen işlemcilerde ve Curve Optimizer ile undervolting yaparken en sık karşılaşılan kararsızlık göstergesidir. Bunun temel nedeni şudur:
1-) Voltaj Yetersizliği: CO ile voltajı çok düşürdüğümüzde, işlemcinin çekirdekleri, önbellekleri (Cache) veya çekirdekler arası iletişim yolları (Infinity Fabric/Interconnect) için voltaj yetersiz kalır.
2-) Veri Bozulması: Voltaj yetersiz kaldığında, çekirdekler verileri doğru hesaplayamaz ve bozuk veri üretir.
3-) Hata Kaydı: İşlemci bu bozuk veriyi fark eder ve Windows'a bir donanım hatası sinyali gönderir. Windows bu sinyali WHEA hatası olarak kaydeder.
Olay Görüntüleyicisi'nde WHEA Hataları Nasıl Bulunur?
WHEA hataları, sistem çökmeden dahi sessizce arka planda kaydedilebilir. Bu nedenle stabilite kontrolünde Olay Görüntüleyicisi'ni (Event Viewer) düzenli olarak kontrol etmek zorunludur.
Windows arama çubuğuna Olay Görüntüleyicisi yazın ve uygulamayı açın. Sol taraftan Windows günlükleri => Sistem'e girin. Sağ tarafta eylemler bölümünde Geçerli günlüğe filtrele seçeneğine tıklayın. Açılan pencerede olay düzeyi seçeneklerinde önemli, hata, uyarı seçeneklerini seçin. hemen altında olay kaynakları seçeneğinden whea-logger seçin ve tamam diyin. Çıkan rapora tıkladığınızda örnek olarak İşlemci APIC Kimliği: 3 yazar. Olay kimliğine bakarak da hata nedenini anlayabilirsiniz.
Olay Kimliği 18: Çekirdek (Cache/L3) veya hesaplama hatası (CO için en önemli hata).
Olay Kimliği 19: Interconnect (Çekirdekler arası bağlantı) hatası.
İşlemci APIC Kimliği Nasıl Bulunur?
CPU-Z açıyoruz, Tools sekmesinin yanındaki oka tıklayıp ''Save report as .HTML'' deyip masaüstüne kaydediyoruz. O raporu açtığınızda göreceksiniz. APIC Kimliğinde yazan çekirdek hangisiyse o hata vermiş demektir. BIOS girip değerini düzenlemelisiniz.
Diğer BIOS Ayarları
Global C-State: Disable (İşlemci stabilitesi için önemlidir)
Integrated Graphics: Disable
LLC(Load Lane Calibration): Auto
Soc Voltajı: 1.25v (Çoğu kullanıcı için ideal voltajdır, bende 1.25 kullanıyorum.)
PBO Ayarları
Kendi 7800x3D PBO Ayarlarımı örnek olarak vereceğim.
BIOS'a girin Advenced => AMD Overclocking => Precision Boost Overdrive Advanced yapın.
PBO Limits => Motherboard
Precision Boost Overdrive Scalar Ctrl => Manuel
Precision Boost Overdrive Scalar => 4x
CPU Boost Clock Override => Enabled (Positive)
Max CPU Boost Clock Override+ => 200
Platform Thermal Throttle Ctrl => Auto
Curve Optimizer (CO) Ayarları
Curve Optimizer Per Core yaparak bütün çekirdeklere minimum negatif değerle testler yapacağız. Bu değer işlemciden işlemciye göre değişir ama genellikle çoğu işlemci -20'de testi tamamlar fakat bazı işlemcilerde bu değer -15 veya -10'dur. Buradaki amaç işlemcinin en dip negatif değerini bulmak. Ben -20 ile örneklendireceğim. Eğer slikon kaliteniz şansınıza kötü ise -20'de hata alabilirsiniz. Hata alırsanız o çekirdeğin değerini yükseltmeniz lazım yani -20'den -15 yaparak tekrar test emeniz gerek. İlerleyeceğimiz yol şu şekilde olacak. Per Core yapıp bütün çekirdeklere Negative -20 veriyoruz. Konuda anlatacağım OCCT Single-Core testine sokun. Eğer çekirdek testi geçerse -25 yapın, tekrar geçerse -30 yapın. O çekirdek hata verene kadar -5 düşürüp devam edin. Hata aldığınızda değeri yükseltin örnek -35'de hata aldınız o çekirdeği -30'da bırakın. Amacımız en dip negatif değeri bulmak. Her çekirdeği tek tek bu şekilde test ediyoruz. Her çekirdek farklı değerler alır. Bir çekirdeğiniz slikonu çok kalitelidir -40'a kadar gider biri slikon kalitesi kötüdür -20 de kalır. Örnek olarak benim CO Tablom;
Core0 -40
Core1 -40
Core2 -25
Core3 -30
Core4 -30
Core5 -25
Core6 -40
Core7 -35
YAPILMASI GEREKEN TESTLER
1. AŞAMA OCCT TEK ÇEKİRDEK (SİNGLE-CORE) TEST.
Curve Optimizer (CO) optimizasyonunun en kritik ve mutlak zorunlu adımı, her çekirdeği ayrı ayrı test etmektir. Bu test, işlemcinizin en zayıf halkasını bulmamızı sağlar. Bu test işlemcinizin 8 çekirdeğinden sadece birini seçip, onu en ağır yük (AVX2) altında izole bir şekilde çalıştırır. Bir çekirdek izole edildiğinde, PBO (Precision Boost Overdrive) diğer çekirdekler dinlendiği için bütün gücünü o tek çekirdeğe yoğunlaştırır. Bu sayede çekirdek mümkün olan en yüksek voltaj/frekansta çalışır. Eğer CO ayarınız (örneğin -40) o çekirdek için çok agresifse, çekirdek bu maksimum stres altında ANINDA HATA VERİR (WHEA veya Hard Restart). Bu, "zayıf" çekirdeklerin hata vermeyip gizlenmesini engeller. Eğer toplu test yapsaydık, bir hata geldiğinde hangi çekirdeğin sorumlu olduğunu bulamazdık.
OCCT TEK ÇEKİRDEK (SİNGLE-CORE) TESTİ NASIL YAPACAĞIZ?
Önce OCCT programının en güncel versiyonunu indiriyoruz. Programı açtıktan sonra sol tarafta settings kısmından ayarları bu şekilde yapınız; (Sıcaklık ayarı 7800x3D için.)
Ayarları bu şekilde yaptıktan sonra sol taraftan stability test => CPU seçiyoruz. 15 Dakika öneriyorum. Curve Optimizer kaynaklı voltaj yetersizliği hataları, genellikle sinsi değildir; çekirdek, maksimum voltaj ve AVX2 yükü altında çalıştığı anda, gerekli voltajı bulamazsa hemen hata verir. Çoğu hata, testin ilk 3 ila 5 dakikası içinde ortaya çıkar. 15 dakika, çekirdeğin ısınması, frekansın maksimuma oturması ve PBO'nun voltajı en düşük stabil noktaya çekmesi için yeterince uzun bir süredir. Bu, kayıt dışı (sessiz) WHEA hatalarının bile ortaya çıkması için sağlam bir güvence payı sunar. Önemli Not: Eğer 15 dakika dolmadan bir Hard Restart (Ani Yeniden Başlatma) veya Mavi Ekran yaşanırsa, testi sürenin dolmasını beklemeden HATA olarak kabul edin. O çekirdek o ayarda kesinlikle kararsızdır. test ayarlarımız bu şekilde olacak;
Hangi çekirdeği test edeceksek o çekirdeği yeşil tik yapıp diğerlerini bloke ediyoruz. Her çekirdeği tek tek bu test ile test edin. Negatif dip değeri bulun.
2. AŞAMA CORE HOPPİNG TESTİ
Core Hopping (Çekirdekler Arası Atlama) testi, OCCT'nin dinamik yük altında kararlılığı ölçen en acımasız test modudur. Bu testin tek amacı, 1. Aşamada bulduğunuz tüm ayarların (-40, -35, -30 vb.) bir arada ve anlık geçişlerde (hopping) stabil kalıp kalmadığını görmektir. Bu hızlı atlama, çekirdekler arası iletişim yolunu (Infinity Fabric) ve voltajı anlık olarak değiştiren anahtarlama devrelerini en üst düzeyde zorlar. Tek çekirdek testinde sorun çıkarmayan, ancak dinamik voltaj geçişlerinde hata veren sinsi kararsızlıkları bu test ortaya çıkarır. Test ayarlarımız bu şekilde olacak 1 saat öneririm.
3. AŞAMA OCCT CPU GENEL TEST
Genel işlemci kararlılığı için testimiz. İşlemciye sabit yüksek yük yükler. Ayarlarımız şu şekilde;
4. AŞAMA CORECYCLER TESTİ
Bu test ayarlaması ve başlatması en zor test. Y-cruncher üzerinden yapmanızı öneririm. Detaylı anlatmayacağım çünkü bu test için çok fazla rehber var nasıl yapılacağı ile ilgili. Biraz karışık anlatmaya kalkarsam bu rehber kadar sadece bunu anlatmam sürebilir. Bu sebeple bu test için rehberleri okuyup başlatın. 8 saat gece boyu test öneririm. OCCT'de bir çekirdeği stabil bulmuş olsanız bile, y-cruncher gibi farklı bir algoritma ile çalışan bir stresör, işlemcinizin AVX komutlarını ve FPU (Kayan Noktalı İşlem Birimi) birimlerini tamamen farklı bir şekilde zorlar. Bir testte stabil olan çekirdek, y-cruncher'ın yarattığı özel yük senaryosunda anlık kararsızlık gösterebilir. Bu test işlemcinize vuracağınız stabil damgasının anahtarıdır. Yukarıda ki OCCT Testlerinden geçen işlemci stabil denilir, bu test ise mührü vurur. 6-8 Saat öneririm.
5. AŞAMA PERFORMANS TESTİ R23
Cinebench R23 Programıyla Multi-Core testi başlatarak işlemcinizin performansını görebilirsiniz. HWİnfo programı sayesinde de değerlerinizi takip edin. Benim en son stabil tablomda R23 Multi-Core test sonucum şu şekilde 7800x3D ile;
6. VE SON AŞAMA GERÇEK DÜNYA KULLANIMI
En iyi test gerçek dünya kullanımıdır. Oyun oynayın, Spotify'dan müzik dinleyin, YouTube'dan video izleyin. Arka arkaya bir çok Google Chrome sekmesi açın. Sentetik testler (OCCT, y-cruncher), işlemciyi maksimum teorik yük altında test ederken, günlük kullanım uzun vadeli ve değişken yükleri kapsar. 1-2 hafta boyunca oyun, internet, arka plan işlemleri, uyku modundan uyanma ve anlık yoğun görevler gibi tüm farklı yük türleri denenmiş olur. Bir sentetik testin atladığı nadir bir voltaj ihtiyacı, bu süre zarfında mutlaka ortaya çıkacaktır. Bu uzun süre zarfında sisteminiz soğuktan sıcağa, düşük güçten yüksek güce birçok kez döngüye girer. Ayarlarınızın bu değişken termal ve güç koşullarında kararlı kaldığını görmek, stabilite anlamına gelir. Eğer sistem bir hafta boyunca Olay Görüntüleyicisi'ne hiçbir WHEA-Logger (18/19) hatası kaydetmezse, kararlılık konusunda en ufak bir şüphe kalmaz.
Benim yaşadığım tecrübeler
Açık konuşmak gerekirse çok yorucu ve yıpratıcı bir serüven. Defalarca kez hata alıyorsunuz, bıkıyorsunuz, ben neden bunla uğraşıyorum diyorsunuz... Tuhaf tecrübeler oluyor, benim bir CO tablom 14.30-15 saatlik Corecycler testinden geçip, Valorant oynarken hard restart attırtmıştı... Hatalı çekirdeği OCCT Single-Core testinde bulmuştum sonra. Tavsiyem her testi yapın. Bu işe başladıysanız bırakmayın çünkü günün sonunda elinizdeki CPU'dan maksimum verimi aldığınızı bilmek çok tatminkar hissettiriyor. Yol yorucu fakat sonu çok güzel. Özellikle CPU'nun artan performansı ve düşük sıcaklıkları görünce yaşanan mutluluk paha biçilmez. "Kurda sormuşlar boynun neden kalın? BIOS'da kendim denedim kendim buldum demiş
."Performans ve sıcaklıklara etkisine değer mi?
Bence kesinlikle değer. Özellikle FHD çözünürlükte CPU'nun çok daha fazla işin içinde olduğu durumda kesinlikle tavsiye ederim. Kendi 7800x3D işlemcim için konuşmam gerekirse sıcaklıklar şöyle;
Valorant 2 saat sonunda maksimum sıcaklık 63.9 & Ortalama 52.7. Bu sıcaklıklar 7800x3D için yükte inanılmaz değerler. İşlemci çok serin olduğu için kendini sürekli boost ediyor ve neredeyse sürekli 5050MHz çalışıyor. Bu performansı çok çok arttıran bir durum. Yukarıda gösterdiğim gibi R23'te maksimum 71.4 derece görmek inanılmaz bir şey. R23 Multi core testinde 89 derece olan 7800x3D kullanıcısı arkadaşlarım var. Benim ki 18 derece daha serin. OCCT CPU Extreme testinde de 70 derece altında kalıyor maksimum sıcaklık.
SON SÖZ
Elimden geldiğince anlatmaya çalıştım, yaşadıklarımdan yola çıkarak sizlere fikir verebilmek istedim. 4 Saat sürdü rehberi hazırlamak umarım işinize yarar, umarım faydalı olur. Forumlarda çok yetersiz test yapıp belki de işlemcisini kararsız şekilde kullanan çok kullanıcı gördüm. Adam -45 vermiş ooo 1 saat CPU testinden geçti tamamdır diyerek kullanıyor... Ben 15 Saat Corecycler testinden sonra hard restart gördüm kim bilir o kullanıcılar neler yaşıyor sorunu anlayamadan. Hemde benim 4 çekirdeğim -50'de geçti Corecycler testini. Bu sebeple bu rehberi yapmak istedim. Okuyan herkese teşekkür ederim. Sürç-i lisan ettiysek affola. "Kurda sormuşlar boynun neden kalın? BIOS'da kendim denedim kendim buldum demiş
." STABİL KALMANIZ DİLEĞİYLE!
Son düzenleyen: Moderatör:
.
