Dağıtımdan dağıtıma, aynı zamanda kurulum şekline göre değişiklik gösterebilecek bir konu.
Bilgim dahilinde açıklamaya çalışacağım.
Paket yönetim sistemleri
Paket yönetim sistemleri dağıtımlar gibi çeşitlilik göstermektedir apt, pacman, zypper ve dnf gibi yetenekleri eşit olmayabilir.
Paket yöneticiler uygulama paketini kaldırırken özel parametreler kullanmadıkça sistemden paketin tüm dosyalarını tamamen kaldırmaz. Hatta özel parametreler kullanıldığında dahi log dosyaları gibi artıklar sistemde kalabilir.
Örnek olarak
Bu konuda birde pacman'den örnek vermek gerekirse
Paket yöneticilerinin daha ayrıntılı kullanımını dağıtımların wiki sayfalarından veya man sayfalarından elde edebilirsiniz.
Peki ek parametreler yeterli mi ? bazı durumlarda hayır yeterli değildir. Kaldırılan paket örneğin samba diyelim, log tutması icap eden bir program olduğu için dosyaları olduğu gibi kalacaktır. Kaldırılmış bir paketin log dosyalarını root yetkisi kullanarak kendiniz silebilirsiniz, veya bleachbit gibi programlar ile temizleyebilrsiniz.
Sisteme kurulan bir paketin normal kullanıcı tarafından da çalıştırılma yetkisi var ise, ek olarak ev dizininde
Çekirdek (Kernel)
Log dosyaları, kullanıcıya ait yapılandırma dosyaları haricinde birden fazla kernel sistemde olabilir.
Arch linux gibi yuvarlanan sürüm (rolling relase) dağıtımlarda, kernel diğer paketler gibi eski sürümün üzerine kurulur. Kullanıcı ek olarak farklı bir kernel daha kurmadı ise sistemde her zaman tek kernel kuruludur.
Dönemsel sürüm çıkaran dağıtımlarda kernel paketi eskisinin üzerine kurulmaz. Sistemde zamanla birden çok kernel sürümü bulunabilir ve yeni sürüm sorunsuz çalışıyor ise eskileri kaldırılabilir.
Log ve tmp dizinleri
Tmp dizini (/tmp) geçici sistem dosyalarını barındırır. Systemd gibi init servisi ile otomatik olarak temizlenir.
Müdahale gerektirmez.
Log dizini (/var/log/) çeşitli servis ve programların çalışma kaydının depolandığı dizindir, uzun süreli kullanımlarda boyutu bir kaç gb olabilir. Bunun için bazı dağıtımlar kurulum esnasında, tutulacak kayıt miktarını veya boyutunu sınırlandırabiliyor.
Örnek olarak manjaro architect kurulumu bu opsiyona sahiptir.
Dikkat Log dizini boyutu çok artmış ise doğrudan rm gibi komutlar kullanarak silmeyiniz. Rm komutu sadece kaldırılmış programın log kayıtlarını silmek için kullanılabilir.
Loglar için limit belirleme veya el ile temizlik yapılabilir, kullandığınız dağıtımın wiki sayfasına bakınız.
Örnek systemd/Journal - ArchWiki
Bilgim dahilinde açıklamaya çalışacağım.
Paket yönetim sistemleri
Paket yönetim sistemleri dağıtımlar gibi çeşitlilik göstermektedir apt, pacman, zypper ve dnf gibi yetenekleri eşit olmayabilir.
Paket yöneticiler uygulama paketini kaldırırken özel parametreler kullanmadıkça sistemden paketin tüm dosyalarını tamamen kaldırmaz. Hatta özel parametreler kullanıldığında dahi log dosyaları gibi artıklar sistemde kalabilir.
Örnek olarak
apt-get remove paket
komutu ardında yapılandırma dosyalarını ve bu paketin bağımlılığı olarak kurulan diğer paketleri de bırakırken apt-get purge paket
komutu yapılandırma dosyalarını ve bağımlılık olarak kurulan paketleride kaldıracaktır.Bu konuda birde pacman'den örnek vermek gerekirse
pacman -R paket
komutu sadece paketi kaldıracaktır.pacman -Rcsn
paket komutu apt örneğinde olduğu gibi yapılandırma dosyaları ve bağımlılıkları da kaldıracaktır. Fakat diğer tarafatan -Rcsn parametresinin tecrübesiz kişiler tarafından kullanımı tavsiye edilmez.Paket yöneticilerinin daha ayrıntılı kullanımını dağıtımların wiki sayfalarından veya man sayfalarından elde edebilirsiniz.
man pacman
man apt
Peki ek parametreler yeterli mi ? bazı durumlarda hayır yeterli değildir. Kaldırılan paket örneğin samba diyelim, log tutması icap eden bir program olduğu için dosyaları olduğu gibi kalacaktır. Kaldırılmış bir paketin log dosyalarını root yetkisi kullanarak kendiniz silebilirsiniz, veya bleachbit gibi programlar ile temizleyebilrsiniz.
Sisteme kurulan bir paketin normal kullanıcı tarafından da çalıştırılma yetkisi var ise, ek olarak ev dizininde
/home/yolcu/.mozilla
gibi ismi nokta ile başlayan yapılandırma dizin veya dosyaları oluşacaktır. Paketin kaldırılması bu dizin veya dosyaları silmeyecektir, kendiniz silebilirsiniz. Bleachbit programı bu dosya ve dizinleri silmeyecektir.Çekirdek (Kernel)
Log dosyaları, kullanıcıya ait yapılandırma dosyaları haricinde birden fazla kernel sistemde olabilir.
Arch linux gibi yuvarlanan sürüm (rolling relase) dağıtımlarda, kernel diğer paketler gibi eski sürümün üzerine kurulur. Kullanıcı ek olarak farklı bir kernel daha kurmadı ise sistemde her zaman tek kernel kuruludur.
Dönemsel sürüm çıkaran dağıtımlarda kernel paketi eskisinin üzerine kurulmaz. Sistemde zamanla birden çok kernel sürümü bulunabilir ve yeni sürüm sorunsuz çalışıyor ise eskileri kaldırılabilir.
Log ve tmp dizinleri
Tmp dizini (/tmp) geçici sistem dosyalarını barındırır. Systemd gibi init servisi ile otomatik olarak temizlenir.
Müdahale gerektirmez.
systemd-tmpfiles-clean.service
Log dizini (/var/log/) çeşitli servis ve programların çalışma kaydının depolandığı dizindir, uzun süreli kullanımlarda boyutu bir kaç gb olabilir. Bunun için bazı dağıtımlar kurulum esnasında, tutulacak kayıt miktarını veya boyutunu sınırlandırabiliyor.
Örnek olarak manjaro architect kurulumu bu opsiyona sahiptir.
Security and systemd Tweaks
│ │ ├── Amend journald Logging
│ │ ├── Disable coredump Logging
│ │ └── Restrict Access to Kernel Logs
Manjaro Architect ile Kurulum - Manjaro Linux
wiki.manjaro.org
Dikkat Log dizini boyutu çok artmış ise doğrudan rm gibi komutlar kullanarak silmeyiniz. Rm komutu sadece kaldırılmış programın log kayıtlarını silmek için kullanılabilir.
Loglar için limit belirleme veya el ile temizlik yapılabilir, kullandığınız dağıtımın wiki sayfasına bakınız.
Örnek systemd/Journal - ArchWiki
systemd/Journal - ArchWiki
wiki.archlinux.org