Objelere saldırarak öfkenizi kusmak, sadece öfkeye karşılık saldırganlık dürtüsünü arttırmaya yarar. Bu durum özellikle her sopa sallayışı, yastığa inen her yumruğu agresif dürtülerini farkında olmayarak kamçılayan çocukların anne ve babasını ilgilendiren ciddi bir durumdur.
Peki öfkemizi nasıl kontrol etmeliyiz?
Öfke gibi duyguları denetim altına alabilecek en etkili strateji kafamızdaki düşünceleri ve olayları yeni bir çerçeveye oturtmak, farklı bir açıdan bakmaktır. Böylelikle ona yüklediğimiz anlamı değiştirebilir, daha az sinir bozucu bir olay haline getirebiliriz. Olayları yeniden yorumlayarak, daha olumlu anlamlar yükleyerek, olayın temelinde yatan duygumuzu daha az kızacak duruma getirebiliriz. Örneğin, micheal phelps, tarihte en çok madalya almış yüzücü, büyük yarışmalardan önce rakiplerinin sataşmalarına, iğnelemelerine basında en çok maruz kalandı. Phelps birkaç röportajında böyle durumlarda duyduğu öfekeyle nasıl başa çıktığını anlattı. Antronörü "evet, o alman yüzücüye çok kızdın değil mi?" diye bağırırken, havuzdaki kulvar seperatörüne vurarak öfkesini çıkarmaktansa daha çok kulaç atmasına ve hızlı yüzmesine neden olduğunu söylüyordu. Yani phelps rakiplerinin öfkesini kızıştıran laflarını, daha çok çalışmak, yarışlara daha çok odaklanmak için onu teşvik eden güdüleyici yakıt olarak düşünüyor.
Farklı bakış açısı getirmek etkili olduğu halde, çoğumuz bu tekniği kullanmakta zorlanırız. Çünkü bizi üzen olayları "her işte hayır vardır" şeklinde yorumlamak başımıza gelen olaydan bir hayır bir iyilik çıkarmak pek kolay bir şey değildir. Örneğin babası iflas edip parasal desteğini kaybeden carlton babasının hayatına karışmasına o kadar kızıyordu ki başka hiçbir şey düşünemez olmuştu. Sürekli yaptığı zihinsel gevişler sinirlerini daha çok bozmuş, en ufak gerginliğe tahammül edemez olmuştu. Öfke ve sinirinin ceremesini karısı salona çekiyordu. Yaşadığı duruma daha az hiddetlenmesini sağlayan bir yol bulmalıydı. Ancak, ona bunu yapmasının ne kadar önemli olduğunu terapistini söylemesine rağmen, durumuna olumlu, mülayim anlamda yeni bir bakış açısıyla bakmak için çok mücadele etti. "carlton, iyi bir üniversiteden almış olduğun bir diploman var. Son beş yılını da ilgi duyduğun her işte çalışarak geçirdin. Tamam, belki çok kısa süre çalıştın ama her birinde ayrı ayrı deneyimin oldu. Bu deneyimler seni en çok çeken işin hangisi olduğunu anlamana yardım etmiştir mutlaka."
"Tabii, ama ne anlamı var? Babamın torpili olmadan asla öyle işlere giremem."
"Hayır, giremezsin. Ama babana kızmanın gerçek nedeni bu. Baban niteliklerine uygun olmayan işler buldu sana. Halbuki ihtiyacın olan deneyimi yaşamana müsaade edebilirdi. Gerçek dünyada insanlar senin başladığın yerden başlamıyor. En alttan başlayıp en üste doğru çıkmaya çalışıyorlar."
"Evet, beş yılım boş yere heder oldu! Beni öldüren de bu!"
"Yok, tam olarak öyle değil. Geçen beş yıl yapmak istediğin şeyi belirlemene yaradı. Geçmiş deneyimlerini bunu bulmak için yaptığın staj olarak düşünürsen, o zaman iyi değerlendirilmiş yıllar olarak görebilirsin. Şimdi ne istediğini biliyorsun. En baştan başlayıp iyi yerlere gelebilirsin."
"Anlamıyor musun?" diye parladı öfkeyle. "sıfırdan başlamak istemiyorum!"
"Biliyorum" dedi danışmanı yumuşak bir sesle, "baban da sıfırdan başlamanı istemedi. Şu anda kendini kurtarmak istediğin şeyden seni kurtarmak istemekle mi kötülük etti baban? Birdenbire suratı değişmiş, olduğu yere çakılıp kalmıştı. Babasının umutlarının adeta kendi niyetini yansıttığını daha önce hiç düşünmemişti. Ancak, babasının işine karışmasını, kontrol etme değil, iyi niyetli bir müdahale olarak görmeye; mesleki deneyimlerini boş yere ziyan oldu yerine öğretici olarak değerlendirmeye başlaması büyük bir etki yarattı. Gevişleri (ruminasyon) hemen kesildi, öfkesi ve siniri de. İş deneyimi gerektirmeyen, eğitimine uygun işler aramaya başladı. Birkaç ay içinde tamamen kendi çabasıyla bir işe yerleşti, merdivenin en alt basamağında bir pozisyondu ama Carlton'un keyfine diyecek yoktu.
Bakış açımızı değiştirmek, duruma yüklediğimiz anlamı dolayısıyla bizde uyandırdığı duyguları değiştirecek şekilde algılamak demektir. Burada öfkeyi azaltmaktan söz ediyoruz ama söylemeden geçmeyelim, bakış açımızı değiştirmek üzüntümüzü de, hayal kırıklığımızı da hafifletir, bizi kurban psikolojisinden kurtarır.
Zihinsel egzersizleriniz size özgüdür. İçinde bulunduğunuz şartlar gereğince değişir. Amaç her şeyle ilgili olarak yeni bir bakış açısı geliştirebilmektir. Konuya yeni bir kavrayış kazandırma yolu bulmaktır. Düşüncelerinizi canlandırmak, düşünme sisteminizi değiştirmek ve (hoşça veya üzülerek) anlamınıza yardımcı olmaktır.
- İyi niyetli bilinç: Carlton'un babasının sahip olduğu iyi niyetli bilinç şunu ifade eder: Görünmezse sebep olan güçler, sizin şu anki gözünüzün önünde gördüğünüz olayları etkilemiş olur. Şu anki iyi veya kötü şartlar, bir zamanlar var olmuş bulunan güçlerin ürünüdür. Sizin amacınız, bütün güçlerin farkında olarak, duruma farklı bir açıdan bakmak ve hayatınızda olup bitenleri yeni bir gözle görmek olacaktır. Bu, yoğunluğu azaltmaya ve yükünüzü hafifletmeye yardımcı olacaktır.
- Olumlu bir telkinde bulun: Günümüzde birçok şirket, kurum, okul psikologlarından ve profesyonel danışmanlardan sık sık “olumlu telkin” yapılmasını ister. Olumlu telkin, yaşadığınız olayları daha iyi görmenizi sağlar. Örneğin, patronun cuma sabahı sizi çağırıp bağırması yerine, bu olayı “belki patronun kötü bir günüydü” diye düşünmek, size farklı bir rahatlama sağlar. Aynı olay, başka bir açıdan bakıldığında daha az rahatsız edici bir hale gelir.
- Zihinsel felaketlerden uzak dur: Zihinsel felaket, bir olayı en kötü ihtimalle yorumlama eğili midir? Bütün olumsuz ihtimalleri üst üste koyup geleceğe dair felaket senaryoları yazmaktır. Bu, insanın zihinsel ve duygusal yükünü artırır. Bunun yerine, yaşadığınız bir olayı daha sakin, daha olası ihtimaller üzerinden değerlendirmek daha sağlıklı olur.
- Kendini başkasının yerine koy: Empati kurmak, farklı bakış açısı geliştirmenin en etkili yollarındandır. Kendinizi bir başkasının yerine koyarak düşündüğünüzde, olayları onun gözünden görürsünüz. Bu da sizin yaşadığınız stresi azaltır ve olayları daha sağlıklı yorumlamanıza yardımcı olur.
ne zaman profesyonel yardım almalı?
Bu yöntemleri uyguladığınız halde zihinsel geviş (ruminasyon) hâlâ güçlü, kendinizi eskisi gibi sık sık geviş getirirken yakalıyorsanız veya gevişiniz iş hayatınızı, özel hayatınızı yürütemeyecek kadar yoğun, rahatsız edici ise ruh sağlığı uzmanından yardım alın. Zihninize izinsiz, davetsiz giren düşünceler yaşadığınız acı deneyim ile ilgili değil; mikrop kapma, kapıyı kilitlemeyi unutmak veya evden çıkmadan önce ocağı kapatıp kapatmadığınız gibi şeylerle ilgiliyse ruh sağlığı uzmanı, obsesif-kompulsif belirtiler gösterip göstermediğinizi tespit edecek ve gerekeni yapacak kişidir.
Zihinsel geviş depresyonla çok bağlantılıdır. Kendinizi depresyona girmiş gibi hissediyor, sürekli moral bozukluğu yaşıyor; durumunuzu değiştirmek için çaresizlik, hayatınızı düzeltmek için umutsuzluk duyuyorsanız veya yemenizde, uykunuzda düzensizlik varsa profesyonel tedaviye gereksiniminiz olup olmadığını öğrenmek için ruh sağlığı uzmanına başvurmalısınız. Herhangi bir şekilde duygusal çöküntü, hüzün veya öfke yaşıyor kendinize veya başkalarına zarar vermeyi aklınızdan geçiriyorsanız en yakın uzmana veya en yakın acil bölüme derhal gidin.
