Masaüstü. Sorunu saçma bir şekilde eski bir driver kurarak çözdüm. Yeni driverler eski ekran kartlarında sıkıntılı olabiliyor diye de tespiti koydum.
Yanlış söylemişim, sorunun gerçek çözümünü buldum ya da bir haftadır bir sorun olmadı diyebilirim. Çözümüm sistemdeki PSU'yu söküp temizledim, bu kadar.
Elektirk elektronik mühendisliği son sınıf öğrencisi olduğumu bildirerek bu tip bir sorunun kaynağının ne olabileceğini "tamamen varsayımsal ve deneme yanılma yoluyla" buldum, hiçbir, objektif deney vs. dayanağı yoktur lakin öğrendiklerim ve deneyimlerim hatalı olmadığımı söylememde bana bir destek oluşturabilir.
Ekran kartı kapanıp fanların yüksek hızda dönmesi ekran kartının kendini kapatması anlamına gelir. Burada önemli kriter voltajdır. Tüm yarıiletkenli anahtarlama elemanları (ister mikroçip olsun ister MOSFET) belirli voltaj değerleri arasında çalışır. İşlemci ve ekran kartı gibi yüksek güç ve performans isteyen sistemlerde bu tolerans aralıkları silikonun ve üretimin kalitesine göre değişmekle beraber dar bir aralıktadır. Ekran kartları ya da işlemciler çip üzerindeki sıcaklığı ölçerler(aslında özel bir termocouple üzerindeki voltaj ve akımı ölçerler), bu sıcaklığa göre frekans düşümü olayına da gidebilirler. Aslında yarıiletkenlerin direnci sıcaklık arttıkça düşer, yani çip ısındıkça daha yüksek akım çeker ve bu da daha fazla ısınmaya sebep olur. Bunun önüne geçmek ve sistemin bozulmasını engellemek maksadıyla frekansı düşürüp soğutma sağlanmaya çalışılır. Ayrıca voltajın düzenli gelmemesi, istenen aralıkta olmaması durumunda da kart kendini korumak adına güç kesebilir ve başlıkta anlatılan durum meydana gelir.
Ekran kartlarında çipi besleyen fazlar kartın besleme kısmında olup MOSFET sürücü, MOSFET, bobinler ve kapasitörlerden oluşur. Ekran kartları ısınıp kapandıklarında eğer ekran kartı çip sıcaklığı yüksek ise termal macun yenileme işlemi gerekliği vardır denir. Benim karşılaştığım gibi durumlarda çip sıcaklığı düşük ancak ekran kartı kapanıyorsa o zaman kartın güç beslemelerini yapan MOSFET'lerin, bobinlerin ya da kapasitörlerin bozuk olabileceği anlamına gelir. Kart biraz çalışıyor, sonra yük altında kapanıyor ama sıcaklık yüksek değilse bu MOSFET ısınması kaynaklı olabilir. Bu MOSFET'ler iyi soğumuyor, PSU'dan aldığı enerjiyi istenen voltaja düşürme işleminde sağlıklı anahtarlama yapamıyor ki dolayısıyla ekran kartı çipi voltaj dalgalanmasını tespit edip kendini kapatıyor olabilir. Bu durumda da ekran kartı sökülüp MOSFET soğutucu pedler, soğutucu temas noktaları vs temizlenebilir, kaliteli yenileriyle değiştirilebilir(kalitelisini bulamazsanız aynısını temizleyip takmak daha mantıklıdır). E hepsini yaptık, hala ekran kartı bir-iki saat sonra kendini kapatıyor? O zaman son olarak PSU bakılmalıdır. İşlemci, anakart, ekran kart ve RAM, ne olursa olsun; PC içinde çalışan her sistem PSU voltaj değerlerinin stabil ve istenen aralıkta olduğunu referans alarak çalışır. Uzun yıllar kullanılmış PSU'larda kapasitör şişmesi, malzemenin zamanla yıpranması kaynaklı değer bozulmaları görülür ve çıkış voltajları istenen aralık dışına çıkmaya başlar. Malzemenin üretim kalitesi burada fark yaratır ve ömrünü belirler. PSU iyi soğutulmuyorsa ya da malzemeleri eskimişse ekran kartı vs. donanımlar iyi beslenememiş olur ve zincir en baştan kopar. Benim durumumda PSU'yu temizlemek soğutmanın iyileşmesi sayesinde PSU MOSFET'lerinin daha stabil çalışmasını ve çıkış voltajının bir nebze düzelmesini sağladı. Ne kadar idare eder bilemem lakin geçici bir çözüm olarak işimi gördü. Nihani çözüm ileride yeni bir PSU alma.
Özet geçecek olursam, üzerinde sıcaklık sensörü bulunan tüm sistemler aslında voltaj ve akıma dayalı bu sıcaklığı ölçerler.
Ekran kartı kapanmalarında ilk neden genelde çip sıcaklığı yükselmesidir. Çözüm = termal macun yenilemek.
Sıcaklık yüksek değil ama ekran kartı kapanıyorsa; sorun besleme kaynaklıdır. Ekran kartı güç malzemeleri problem çıkarıyor olabilir. Kart çalışıyor ancak yük altında bir süre sonra kapanıyorsa masfet soğutmalarında problem olabilir. Yükte hiç çalışmıyorsa MOSFET, bobin ya da kapasitör bozuk olabilir. Çözüm = tamir ettirmek. Parça değişimi.
Sıcaklık yüksek değil ama ekran kartı kapanıyorsa; sorun besleme kaynaklıdır. Burada PSU da hatalı olabilir. MOSFET bobin ya da kapasitörler iyi soğutuluyor ve görünürde sorun yoksa PSU voltaj değerleri bir program vasıtasıyla izlenip karar verilebilir. PSU tolerans değerleri internet üzerinden bakabilirsiniz.
Ancak unutulmaması gereken bir olay ise; sistemin tamamen kapanmayıp sadece ekran kartının kapanmasıdır. Sistem tamamen kapanıyorsa bu PSU'nun maksimum akım eşiğini aşıp olayı kısadevre gibi algılaması ve kendini koruması amaçlı kapatması olayıdır. İrdelediğimiz olayda sistem tamamen kapanmayıp sadece ekran kartı kapanması sorunu vardır ki bu sadece 12 Volt kanalındaki regülasyon sorunundan kaynaklıdır.
Tüm bu dediklerimin dışında ekran kartı RAM arızası, hatalı driver kaynaklı güç hataları da bu tip problemlere sebebiyet verebilir.
Benzer bir sorun yaşıyorsanız çözüm için izlemeniz gereken adımlar sırasıyla;
1-DDU ile driver silip temiz driver kurmak ve tekrar test oyunda test etmek.
2-GPU belleği test eden bir programla ekran kartı RAM'lerini test etmek. OCCT olabilir.
3-oyun esnasında sıcaklık takibi yapıp sıcaklık kaynaklı olup olmadığını tespit etmek. Eğer öyleyse termal macun değiştirmek.
4-sıcaklık yüksek değil ancak kart bir süre sonra kapanıyorsa PSU voltaj değerlerini izlemek. İstenen aralıktaysa ekran kartı RAM frekansını Afterburner gibi yazılımlar ile çok az düşürüp test etmek. Eğer sorun düzeldiyse ekran kartı RAM'leri iyi soğumuyor demektir. Kartı söküp soğutma çözümleri uygulamalısınız.
5-sorun devam ediyorsa Afterburner ile GPU grekansı düşürüp test etmek. Sorun çözüldüyse ekran kartı MOSFET'leri iyi soğutulmuyor demektir. Kartı söküp soğutma çözümleri uygulamalısınız.
6-PSU voltaj değerleri istenen değerler arasında değilse, OCCT gibi programlar ile güç testi yapmak. Test esnasında sistem kapandıysa yeni bir PSU almanın zamanı gelmiştir, isterseniz temizleyip bir deneyebilirsiniz ancak büyük ihtimalle iş görmeyecektir.
7-test yarım saat hatasız çalışıyorsa tek bir voltaj bandında sorun olabilir; 3.3, 5 ya da 12. takibi yapılabilir. PSU'yu söküp temizlemek ya da elektronik bilginiz varsa kapasitör ya da bobin değişimi sorununuzu çözebilir. Yenisini almak da bir çzöümdür.
1'den 7'ye kadar sırasıyla her çözümü deneyin, herhangi bir adım size çözüm olduysa diğerine geçmeyin. Olmadıysa bir diğer adıma geçin. Kolay gelsin. Hatalarım ve yanlışlarım affola.
