Merhaba sevgili Technopat Sosyal üyeleri, bugün laptop kullanıcılarının GNU/Linux'ta şarj süresini uzatmasını sağlayabilecek, performansı arttırmayı veya sıcaklığı azaltmayı sağlayabileceğimiz TLP uygulamasında önemli ayarları öğreneceğiz.
TLP, GNU/Linux dağıtımlarında güç yönetimini özelleştirmeye yarayan bir uygulamadır. Menüden güç tutumu, başarım gibi varsayılan sunulan güç profilleri yerine kendi güç profilimizi oluşturabiliriz.
Not: Rehber seçeneklerin ne amaçlı olduğunu öğretir. Ayarlamanız gereken seçenek, donanımınıza göre değişebilir. Rehber seçenek önerisi sunmamaktadır.
TLP'yi dağıtımımızın deposundan kurarak servisini aktifleştirmeliyiz. İşte popüler dağıtımlar için TLP kurulumu:
Ubuntu:
Fedora:
Arch Linux:
TLP'yi kurduysanız servisi aktifleştirebilirsiniz böylece her yeniden başlatmada otomatik olarak çalışacaktır.
Rehberde anlatılan tüm dağıtımlar systemd init servisini kullanmaktadır. GNU/Linux dağıtımlarının da %90'ından fazlası systemd kullandığı için servis aktifleştirmeyi systemd üzerinden göstereceğiz.
Yukarıdaki komutu kullanarak TLP servisini aktifleştirebilirsiniz. Yeniden başlatma sonrasında TLP başlamış olacaktır.
Dağıtımında güç profili yönetimi durdurulmayanlar için: Genellikle TLP başlatıldıktan sonra dağıtımınızdan güç tutumu, başarım gibi seçenekler kaldırılır ve kullanılmaz ancak kaldırılmadığı bir durum ile karşılaşırsanız power-profiles-daemon paketini siliniz.
Evet TLP'yi kurduk ancak işimiz bitmedi. TLP'yi config üzerinden kontrol etmek yerine arayüzlü şekilde kontrol edebiliriz. Dağıtımınızda Flatpak bulunuyorsa TLP UI uygulamasını Technopat Sosyal üzerinden indirebilirsiniz.
Her şeyi tamamladığımıza göre artık TLP ayarlarını yapılandırmak için TLP UI uygulamasını başlatabiliriz.
TLP UI sizi bu şekilde bir arayüz ile karşılayacak.
TLP_ENABLE etkin ise diğer hiçbir ayara dokunmamız gerekli değil.
NOT: Çoğu ayarda AC ve BAT seçenekleri bulunuyor. AC laptop prize takılıyken BAT ise prize takılı değilken yapılacak ayarı gösterir.
TLP UI, menüden görebileceğiniz üzere çok farklı alanlarda seçenekler sunuyor. İlk seçeneğimiz olan ses ayarlarından başlayacağız.
SOUND_POWER_SAVE
Ses için güç tasarrufunda PulseAudio kullanan masaüstü ortamları için 1 değeri yeterlidir.
0 değeri güç tasarrufunu kapatır.
PulseAudio barındırmayan sistemler 10 değerini kullanabilir.
DISK IDLE SECS
Dosyaların SSD/HDD ve RAM arasında senkronize edilmesini kontrol edebiliriz.
0 değeri tasarrufu kapatır. Özellikle oyun oynarken performans kaybı yaşamamak için AC modu 0 olarak tutmanızı öneririm.
MAX LOST WORK SECS
Dosya sistemindeki kaydedilmeyen verilerin kontrol edilerek diske yazılması için zaman aşımı süresini saniye cinsinden seçmelisiniz. Seçilen saniyeye göre SSD/HDD kaydedilmeyen verileri sürekli olarak kontrol eder.
DISK_DEVICES
Disk cihazlarını belirterek ayarların uygulanmasını sağlamalıyız. "Edit" butonuna tıklayarak her bir disk için ayrı ayarlar uygulayabilirsiniz. Edit butonu dışında yaptığınız ayarlar tüm diskler için geçerli olacaktır.
İlgili ayarlar aşağıda anlatılmaktadır.
DISK_APM_LEVEL
SSD/HDD için gelişmiş güç tasarrufu ayarlayabiliriz. Yukarıda bahsetmiş olduğum "Edit" menüsünden ayarı yapmalısınız. 1 ile 255 arasında değer yazabilirsiniz. Aşağıda hangi değerin ne işe yaradığı yazılmıştır.
Yukarıda yaptığımız APM ayarının uygulanmayacağı tip diskleri seçmeliyiz. Varsayılan değerlerde bırakmanızı öneririm.
DISK_SPINDOWN_TIMEOUT
Disk boşta durumdayken kaç saniyede zaman aşımına uğrayarak durdurulacağını belirleyebilirsiniz.
SSD'lerde hareketli parça bulunmadığı için SSD kullanıcıları bu ayarı pasif bırakmalıdır.
Sistem diskinde bu ayarı etkinleştirmek işe yaramayacaktır çünkü uygulamalar, HDD'yi uyandıracaktır. Aktif kullanmadığınız 2. bir diski uyutmak için bu ayarı kullanabilirsiniz.
Değerler ve anlamları:
Disk için zamanlayıcıları ayarlayabilirsiniz.
Çoklu işlem zamanlayıcıları:
Tekli işlem zamanlayıcıları, Linux 5.x itibariyle kaldırıldığı için rehberde listelenmemiştir.
SATA_LINK_PWR
SATA bağlantıları için güç yönetimi modunu ayarlayabilirsiniz.
Güç tasarrufu sırasıyla artacak şekilde değerler şöyledir:
SATA_LINKPWR_DENYLIST
Güç yönetimini desteklemeyen bir SATA diske sahipseniz o disk için güç tasarrufunu geçersiz kılabilirsiniz.
AHCI_RUNTIME_PM
NVMe, SATA, ATA ve USB diskleri için çalışma zamanı güç yönetimini kontrol etmenizi sağlayan ayardır. Diskinizle alakalı problem yaşamadığınız sürece dokunmamanızı tavsiye ederim. Sistem kilitlemelerine ve veri kaybına neden olabilmektedir.
AHCI_RUNTIME_PM_TIMEOUT
AHCI_RUNTIME_PM'de yaptığınız ayarla beraber diski askıya almak için zaman aşımını saniye cinsinden belirlemelisiniz.
Ekran kartı ayarları için TLP-UI menüsünde "Grafik" menüsünü seçmelisiniz.
NVIDIA kullanıcıları bu bölümü atlayabilir.
AMD veya Intel dahili ekran kartınızı kullanıyorsanız yapılandırabilirsiniz.
Intel ekran kartınız için maksimum/minimum GPU ve GPU Boost frekansını belirleyebilirsiniz.
Donanımınızda kullanabileceğiniz değerleri
RADEON DPM STATE
AMD GPU'larda güç yönetimi için 2 değer seçilebilmektedir. Ayarlar varsayılan olarak kapalıdır, aktifleştirerek görseldeki gibi ayarlamanız durumunda şarjdayken performansa, şarjda değilken güç korumaya odaklanılacaktır.
RADEON DPM PERF LEVEL
Dinamik güç yönetimiiçin özelleştirme yapabilirsiniz. "Auto" seçeneği her iki ayar için de önerilir ancak şarjdayken oyun oynayan kişiler "High" seçeneğini ile daima yüksek performanslı çalışacak şekilde ayarlayabilirler.
AMDGPU ABM LEVEL
AMD GPU'lar için ekran parlaklığı kontrolünü özelleştirebilirsiniz.
Linux 6.9'dan daha alt sürümlerde bu ayar çalışmamaktadır.
WIFI_PWR
Şarja takılı ve takılı olmayan mod arasında Wi-Fi güç tasarrufu modunu etkinleştirebilirsiniz.
Wi-Fi PWR'yi etkinleştirmek, bağlantının dengesizleşmesine neden olabilir.
WOL_DISABLE
Wake On LAN'ı devre dışı bırakabilirsiniz.
Etkinleştirmek, devre dışı bırakır.
Ayarı kapatmak, WOL'ın BIOS varsayılanına göre çalışmasına neden olur.
PCIE_ASPM
PCIe güç tasarrufunu ayarlayabilirsiniz.
Oyun oynayanlar için önerilen ayar "performance" seçeneğidir.
"powersupersave" ayarı ile ekstra güç tasarrufu sağlayabilirsiniz.
RUNTIME_PM
PCIe güç yönetimini etkinleştirebilirsiniz.
Burada önerim seçenekleri görseldeki şekilde ayarlamanızdır. Görseldeki ayarda cihaz şarjda iken tüm donanım uyanık tutularak yüksek performans sağlanır.
CPU_DRIVER_OPMODE
CPU için sürücü çalışma modu seçebiliriz.
CPU DRIVER OPMODE ayarı için Zen 2 veya daha üstü bir AMD işlemci, Intel için ise Intel Core i 2. nesil veya üzeri işlemci gerekmektedir.
AMD işlemciler için seçenekler:
Intel işlemciler için seçenekler:
CPU_SCALİNG_GOVERNOR
Tıpkı normal şartlarda menüden güç tutumu, performans modu seçebildiğimiz gibi burada da AC ve BAT için kendi istediğimiz ayarı seçebiliriz.
Performance seçeneği en yüksek performans içindir, powersave ise güç tasarrufu amaçlıdır. En iyi denge için görseldeki şekilde ayarlama yapabilirsiniz.
CPU_SCALING_FREQ
Benim en işime yarayan ve muhtemelen sizin de en işinize yarayacak kısma geldik. İşlemci için kHz değeriyle minimum ve maksimum hız sınırlaması yaparak isteğinize göre performans veya uzun pil ömrü arasında ayarlayabilirsiniz.
Görseldeki ayarları açıklamak gerekirse:
İşlemcinizin desteklemeyeceği çok yüksek değerler girmeyiniz. İşlemciniz zarar görebilir.
Bu ayar yeniden başlatmayı gerektirir.
CPU_ENERGY_PERF_POLICY
İşlemciniz için enerji/performans özelleştirmesi yapabilirsiniz. Daha uzun pil ömrü için BAT modunda "power" seçeneğini öneririm.
Bu ayar AMD için Zen 2 veya üstü işlemci gerektirir. Linux sürümü 6.3 veya üstünde olmalıdır.
CPU_PERF
İşlemcinin güç tüketimini sınırlayabilirsiniz.
Değerler yüzdelik sayılardır.
CPU_BOOST
CPU Turbo Boost'u AC ve BAT modları arasında özel olarak açık veya kapalı olarak ayarlayabilirsiniz.
Turbo Boost'ta işlemcimin sürekli olarak 5.14GHz'de çalışması nedeniyle ben AC modunda da Turbo Boost'u kapalı tutmayı tercih ediyorum.
CPU_HWP_DYN_BOOST
Intel işlemciler için Dynamic Boost'u AC ve BAT modları arasında özel olarak açık veya kapalı olarak ayarlamanızı sağlar.
PLATFORM_PROFILE
Güç/Performans dengesi, fan hızı için özel güç profili seçebilirsiniz.
Oyuncuların "performance" modunda kullanması en iyi seçenek olacaktır.
MEM_SLEEP
Sistemi askıya alma modunu özelleştirebilirsiniz.
Seçenekler:
TLP laptopumda vazgeçilmez uygulamalarımdan biri ve sizler için de en önemli ayarları açıklayıcı biçimde anlatmak istedim. Umarım rehber işinize yaramıştır.
TLP, GNU/Linux dağıtımlarında güç yönetimini özelleştirmeye yarayan bir uygulamadır. Menüden güç tutumu, başarım gibi varsayılan sunulan güç profilleri yerine kendi güç profilimizi oluşturabiliriz.
Not: Rehber seçeneklerin ne amaçlı olduğunu öğretir. Ayarlamanız gereken seçenek, donanımınıza göre değişebilir. Rehber seçenek önerisi sunmamaktadır.
TLP Kurulumu
TLP'yi dağıtımımızın deposundan kurarak servisini aktifleştirmeliyiz. İşte popüler dağıtımlar için TLP kurulumu:Ubuntu:
Kod:
sudo add-apt-repository ppa:linrunner/tlp
sudo apt update
sudo apt install tlp tlp-rdwFedora:
Sass:
sudo dnf install tlp tlp-rdwArch Linux:
Kod:
sudo pacman -S tlp tlp-rdwTLP'yi kurduysanız servisi aktifleştirebilirsiniz böylece her yeniden başlatmada otomatik olarak çalışacaktır.
Rehberde anlatılan tüm dağıtımlar systemd init servisini kullanmaktadır. GNU/Linux dağıtımlarının da %90'ından fazlası systemd kullandığı için servis aktifleştirmeyi systemd üzerinden göstereceğiz.
Kod:
sudo systemctl enable tlpYukarıdaki komutu kullanarak TLP servisini aktifleştirebilirsiniz. Yeniden başlatma sonrasında TLP başlamış olacaktır.
Dağıtımında güç profili yönetimi durdurulmayanlar için: Genellikle TLP başlatıldıktan sonra dağıtımınızdan güç tutumu, başarım gibi seçenekler kaldırılır ve kullanılmaz ancak kaldırılmadığı bir durum ile karşılaşırsanız power-profiles-daemon paketini siliniz.
TLP UI Kurulumu
Evet TLP'yi kurduk ancak işimiz bitmedi. TLP'yi config üzerinden kontrol etmek yerine arayüzlü şekilde kontrol edebiliriz. Dağıtımınızda Flatpak bulunuyorsa TLP UI uygulamasını Technopat Sosyal üzerinden indirebilirsiniz.Her şeyi tamamladığımıza göre artık TLP ayarlarını yapılandırmak için TLP UI uygulamasını başlatabiliriz.
TLP UI sizi bu şekilde bir arayüz ile karşılayacak.
TLP_ENABLE etkin ise diğer hiçbir ayara dokunmamız gerekli değil.
NOT: Çoğu ayarda AC ve BAT seçenekleri bulunuyor. AC laptop prize takılıyken BAT ise prize takılı değilken yapılacak ayarı gösterir.
Ses
TLP UI, menüden görebileceğiniz üzere çok farklı alanlarda seçenekler sunuyor. İlk seçeneğimiz olan ses ayarlarından başlayacağız.SOUND_POWER_SAVE
Ses için güç tasarrufunda PulseAudio kullanan masaüstü ortamları için 1 değeri yeterlidir.
0 değeri güç tasarrufunu kapatır.
PulseAudio barındırmayan sistemler 10 değerini kullanabilir.
Disk
DISK IDLE SECS
Dosyaların SSD/HDD ve RAM arasında senkronize edilmesini kontrol edebiliriz.
0 değeri tasarrufu kapatır. Özellikle oyun oynarken performans kaybı yaşamamak için AC modu 0 olarak tutmanızı öneririm.
MAX LOST WORK SECS
Dosya sistemindeki kaydedilmeyen verilerin kontrol edilerek diske yazılması için zaman aşımı süresini saniye cinsinden seçmelisiniz. Seçilen saniyeye göre SSD/HDD kaydedilmeyen verileri sürekli olarak kontrol eder.
DISK_DEVICES
Disk cihazlarını belirterek ayarların uygulanmasını sağlamalıyız. "Edit" butonuna tıklayarak her bir disk için ayrı ayarlar uygulayabilirsiniz. Edit butonu dışında yaptığınız ayarlar tüm diskler için geçerli olacaktır.
İlgili ayarlar aşağıda anlatılmaktadır.
DISK_APM_LEVEL
SSD/HDD için gelişmiş güç tasarrufu ayarlayabiliriz. Yukarıda bahsetmiş olduğum "Edit" menüsünden ayarı yapmalısınız. 1 ile 255 arasında değer yazabilirsiniz. Aşağıda hangi değerin ne işe yaradığı yazılmıştır.
- 1: Maksimum güç tasarrufu, minimum performans.
- 128: Güç tasarrufu ve performans arasında iyi bir seçim.
- 192: Bazı HDD'lerin aşırı yük boşaltmasını önler.
- 254: Minimum güç tasarrufu, maksimum performans. AC mod için önerilir.
- 255: APM'yi devre dışı bırakır. Bazı diskler tarafından desteklenmediği için önerilmez.
Yukarıda yaptığımız APM ayarının uygulanmayacağı tip diskleri seçmeliyiz. Varsayılan değerlerde bırakmanızı öneririm.
DISK_SPINDOWN_TIMEOUT
Disk boşta durumdayken kaç saniyede zaman aşımına uğrayarak durdurulacağını belirleyebilirsiniz.
SSD'lerde hareketli parça bulunmadığı için SSD kullanıcıları bu ayarı pasif bırakmalıdır.
Sistem diskinde bu ayarı etkinleştirmek işe yaramayacaktır çünkü uygulamalar, HDD'yi uyandıracaktır. Aktif kullanmadığınız 2. bir diski uyutmak için bu ayarı kullanabilirsiniz.
Değerler ve anlamları:
- 0: Zaman aşımını devre dışı bırakır.
- 1-240 arası değerler: 5 saniyeden 20 dakikaya kadar zaman aşımı.
- 241-251 arası değerler: 30 dakikadan 5,5 saate kadar zaman aşımı.
Disk için zamanlayıcıları ayarlayabilirsiniz.
Çoklu işlem zamanlayıcıları:
- Mq-deadline.
- Kyber.
- Bfq.
Tekli işlem zamanlayıcıları, Linux 5.x itibariyle kaldırıldığı için rehberde listelenmemiştir.
SATA_LINK_PWR
SATA bağlantıları için güç yönetimi modunu ayarlayabilirsiniz.
Güç tasarrufu sırasıyla artacak şekilde değerler şöyledir:
- max_performance: Minimum güç tasarrufu, maksimum performans.
- medium_power: Orta düzeyde güç tasarrufu ve performans.
- med_power_with_dipm: Güç tasarrufu ve performans arasında en iyi dengeyi sağlar.
- min_power: Maksimum güç tasarrufu, minimum performans.
SATA_LINKPWR_DENYLIST
Güç yönetimini desteklemeyen bir SATA diske sahipseniz o disk için güç tasarrufunu geçersiz kılabilirsiniz.
AHCI_RUNTIME_PM
NVMe, SATA, ATA ve USB diskleri için çalışma zamanı güç yönetimini kontrol etmenizi sağlayan ayardır. Diskinizle alakalı problem yaşamadığınız sürece dokunmamanızı tavsiye ederim. Sistem kilitlemelerine ve veri kaybına neden olabilmektedir.
AHCI_RUNTIME_PM_TIMEOUT
AHCI_RUNTIME_PM'de yaptığınız ayarla beraber diski askıya almak için zaman aşımını saniye cinsinden belirlemelisiniz.
GPU / Ekran Kartı
Ekran kartı ayarları için TLP-UI menüsünde "Grafik" menüsünü seçmelisiniz.NVIDIA kullanıcıları bu bölümü atlayabilir.
AMD veya Intel dahili ekran kartınızı kullanıyorsanız yapılandırabilirsiniz.
INTEL
Intel ekran kartınız için maksimum/minimum GPU ve GPU Boost frekansını belirleyebilirsiniz.
Donanımınızda kullanabileceğiniz değerleri
sudo tlp-stat -g komutu ile görüntüleyebilirsiniz.AMD
Bu ayarlar yalnızca açık kaynaklı sürücü ile çalışır. AMD için manuel olarak sürücü kurmadıysanız sorunsuzca uygulayabilirsiniz.RADEON DPM STATE
AMD GPU'larda güç yönetimi için 2 değer seçilebilmektedir. Ayarlar varsayılan olarak kapalıdır, aktifleştirerek görseldeki gibi ayarlamanız durumunda şarjdayken performansa, şarjda değilken güç korumaya odaklanılacaktır.
RADEON DPM PERF LEVEL
Dinamik güç yönetimiiçin özelleştirme yapabilirsiniz. "Auto" seçeneği her iki ayar için de önerilir ancak şarjdayken oyun oynayan kişiler "High" seçeneğini ile daima yüksek performanslı çalışacak şekilde ayarlayabilirler.
AMDGPU ABM LEVEL
AMD GPU'lar için ekran parlaklığı kontrolünü özelleştirebilirsiniz.
- 0: Ekran parlaklığı kontrolü kapalı.
- 1: En yüksek parlaklık.
- 2-3: Orta seviye parlaklık.
- 4: Maksimum güç tasarrufu.
Linux 6.9'dan daha alt sürümlerde bu ayar çalışmamaktadır.
AĞ
WIFI_PWR
Şarja takılı ve takılı olmayan mod arasında Wi-Fi güç tasarrufu modunu etkinleştirebilirsiniz.
Wi-Fi PWR'yi etkinleştirmek, bağlantının dengesizleşmesine neden olabilir.
WOL_DISABLE
Wake On LAN'ı devre dışı bırakabilirsiniz.
Etkinleştirmek, devre dışı bırakır.
Ayarı kapatmak, WOL'ın BIOS varsayılanına göre çalışmasına neden olur.
PCIe
PCIE_ASPM
PCIe güç tasarrufunu ayarlayabilirsiniz.
Oyun oynayanlar için önerilen ayar "performance" seçeneğidir.
"powersupersave" ayarı ile ekstra güç tasarrufu sağlayabilirsiniz.
RUNTIME_PM
PCIe güç yönetimini etkinleştirebilirsiniz.
Burada önerim seçenekleri görseldeki şekilde ayarlamanızdır. Görseldeki ayarda cihaz şarjda iken tüm donanım uyanık tutularak yüksek performans sağlanır.
CPU / İşlemci
CPU_DRIVER_OPMODE
CPU için sürücü çalışma modu seçebiliriz.
CPU DRIVER OPMODE ayarı için Zen 2 veya daha üstü bir AMD işlemci, Intel için ise Intel Core i 2. nesil veya üzeri işlemci gerekmektedir.
AMD işlemciler için seçenekler:
- Active: Linux 6.3 veya daha üstü bir sürüm gerektirir.
- Passive.
- Guided: Linux 6.4 veya daha üstü bir sürüm gerektirir.
Intel işlemciler için seçenekler:
- Active.
- Passive.
CPU_SCALİNG_GOVERNOR
Tıpkı normal şartlarda menüden güç tutumu, performans modu seçebildiğimiz gibi burada da AC ve BAT için kendi istediğimiz ayarı seçebiliriz.
Performance seçeneği en yüksek performans içindir, powersave ise güç tasarrufu amaçlıdır. En iyi denge için görseldeki şekilde ayarlama yapabilirsiniz.
CPU_SCALING_FREQ
Benim en işime yarayan ve muhtemelen sizin de en işinize yarayacak kısma geldik. İşlemci için kHz değeriyle minimum ve maksimum hız sınırlaması yaparak isteğinize göre performans veya uzun pil ömrü arasında ayarlayabilirsiniz.
Görseldeki ayarları açıklamak gerekirse:
- Laptop şarjdaykan CPU minimum 1.2, maksimum 4.8GHz'de çalışacak.
- Laptop şarjda değilken CPU mümkün olan en düşük hızda çalışacak, maksimum 1.5GHz hızda çalışacak şekilde ayarlı.
İşlemcinizin desteklemeyeceği çok yüksek değerler girmeyiniz. İşlemciniz zarar görebilir.
Bu ayar yeniden başlatmayı gerektirir.
CPU_ENERGY_PERF_POLICY
İşlemciniz için enerji/performans özelleştirmesi yapabilirsiniz. Daha uzun pil ömrü için BAT modunda "power" seçeneğini öneririm.
Bu ayar AMD için Zen 2 veya üstü işlemci gerektirir. Linux sürümü 6.3 veya üstünde olmalıdır.
CPU_PERF
İşlemcinin güç tüketimini sınırlayabilirsiniz.
Değerler yüzdelik sayılardır.
CPU_BOOST
CPU Turbo Boost'u AC ve BAT modları arasında özel olarak açık veya kapalı olarak ayarlayabilirsiniz.
Turbo Boost'ta işlemcimin sürekli olarak 5.14GHz'de çalışması nedeniyle ben AC modunda da Turbo Boost'u kapalı tutmayı tercih ediyorum.
CPU_HWP_DYN_BOOST
Intel işlemciler için Dynamic Boost'u AC ve BAT modları arasında özel olarak açık veya kapalı olarak ayarlamanızı sağlar.
PLATFORM_PROFILE
Güç/Performans dengesi, fan hızı için özel güç profili seçebilirsiniz.
Oyuncuların "performance" modunda kullanması en iyi seçenek olacaktır.
MEM_SLEEP
Sistemi askıya alma modunu özelleştirebilirsiniz.
Seçenekler:
- s2idle: Sistem uykuya geçer, donanım boşta bekler.
- deep: RAM uykuya geçer, tüm sistem düşük güç moduna geçer.
TLP laptopumda vazgeçilmez uygulamalarımdan biri ve sizler için de en önemli ayarları açıklayıcı biçimde anlatmak istedim. Umarım rehber işinize yaramıştır.
