Rehber Boyum Normal mi? Boyum Uzar mı? Ne Kadar Uzarım?

Boy uzaması ile ilgili ilk bilmeniz gereken, son ulaştığınız boyda genetik ve çevresel faktörlerin söz sahibi olduğudur. Hepimizin doğuştan ve erken bebekliğimizden getirdiğimiz bir genetik potansiyelimiz var boy konusunda. Bu potansiyel bir aralıktır (170-185 arası vb). Ve bir üst sınırı vardır. Maalesef o üst sınırı destekleyici faktörlerin yardımıyla aşmak mümkün değil. Ancak hem çocukluğunuzda hem de ergenliğinizde yaptığınız olumlu davranışlar ve var olabilecek hastalıkların zamanında tedavi edilmesi ile bu potansiyeli daha iyi kullanıp, kendi sınırlarınız içerisinde uzamanızı arttırmanız mümkün. Bu olumlu davranışlar nedir?

• Karanlık bir odada erken uyuyup en az 8-10 saat uykunuzu almak. Büyüme hormonunun asıl salgılandığı dönem “gece” uykusudur. Odanız ne kadar karanlık olursa o kadar iyidir. Özellikle gecenin başlarında salgılanır. Yaşınız 13-14’ten küçükse saat 8’den, sonrasında da 10’dan sonra ayakta olmamalısınız. Uykudan 1 saat önce herhangi bir ekranla işiniz olmasın, ekranlardaki ışık, beyninizi gereksiz yere uyararak hem uyumanızı zorlaştırır hem de uyku kalitenizi bozar.
• Dengeli ve düzenli beslenmek, zararlı yiyeceklerden ve fazla kilo almaktan kaçınmak. Ergenlikte kilo vermek için sıkı diyet yapmak pek önerilmez. Eğer kiloluysanız, mutlaka bir doktora gidip, sağlıklı ve büyüme gelişmenizi bozmayacak bir şekilde kilo verilmesi konusunda destek almalısınız. Evde kendi kendinize “abur cubur yememek” dışında daha ciddi, kendinizi aç bırakacak şekilde diyet yapmamalısınız. Sağlıksız besinlerden uzak durup dengeli beslenebilirsiniz. Süt ve süt ürünler, et, tavuk, balık, baklagiller, meyve sebze gibi her türden besini güzelce tüketmelisiniz.
• Aktif bir yaşama sahip olmak. Düzenli yürüyüş, hafif koşu, özellikle voleybol, basketbol gibi zıplama içeren sporlar ve yüzme; büyüme ve gelişmeyi çok güzel destekleyen, hem kemiklerinizin hem de kaslarınızın gelişimini olumlu etkileyen davranışlardır. Ayrıca aktif hayat ve spor, büyüme hormonu salınımını da arttırarak sağlıklı boy uzamasına katkı sağlar. Hepinize tavsiyem, mutlaka severek yaptığınız bir spor olsun, imkanınız varsa bir spor dalının kursuna gidin. Spor bedeninize kattıklarının yanında, kişisel olarak daha huzurlu, daha disiplinli, daha soğukkanlı olmanıza da destek olur. Herkes spor dallarından birini sevmek zorunda değil, bu durumda da düzenli yürüyüş yapmayı, ev işlerinde anne babanıza yardım etmeyi öneririm.

Tıbbi açıdan boy uzamasını ele aldığımızda, öncelikle bir “tahmini boy aralığı” hesaplamamız gerekiyor. Bu hesap, kız ve erkek çocukları için farklı.

Kızlar için tahmini boy = (Anne boyu + Baba Boyu – 13) / 2 ile hesaplanır.

Erkekler için = (A + B + 13) / 2

Buradan çıkan sonucun 5-10 cm aşağısı ve 5-10 cm yukarısı sizin tahmini boy aralığınızdır. Elbette %100 bu aralıkta olunacak diye bir kaide yok. Bu aralığın biraz üstüne çıkmak da mümkün. Çünkü anne veya babanız kendi genetik potansiyellerini yeterince kullanamamış, çeşitli sebeplerden dolayı olmaları gerekenden daha kısa olmuş olabilirler. Ama elimizde bir sayı olması açısından bu hesap bir kenarda dursun. Bu hesapladığımız, sadece tahmini boyunuzdur. Genetik potansiyeliniz veya olabileceğiniz en yüksek boy değildir! Onu kesin olarak hesaplamak pek mümkün değil.

Kullanabileceğiniz bir site: Çocuk Yetişkin Boyu Hesaplama İnternete "tahmini boy hesaplama" yazarsanız farklı siteler de bulabilirsiniz.

Ergenlikten önce, senede yaklaşık 5-6 cm uzuyor olmanız gerekir. Bunu mutlaka ölçüp kaydedin. 12 yaşında hem erkekler, hem de kızlar için ortalama boy 150 cm’dir diyebiliriz. Doğum boyunuz, anne babanızın boyu gibi faktörler bunu etkiler. Ama 12 yaşında kız ve erkek çocukların boy ortalaması yaklaşık 150 cm’dir. 5-6 cm uzayamıyorsanız, 12 yaşında boyunuz 150’den aşağıdaysa, anne babanıza söyleyin, genel kontrol niyetiyle bir doktora gidin. Hem sağlık durumunuz da değerlendirilmiş olur.

Ergenliğe girdikten sonra ise 2-3 yıl süren hızlı bir boy uzama dönemi olur, ardından da boy uzaması yavaşlar, bir süre daha çok az uzamaya devam ederiz, ve boy uzamamız durur. Bu “boy atma” dönemi ne zaman olur, ne kadar uzarız?

Kızlar, erkeklere göre bu uzama dönemini erken yaşar. 9-14 yaşları arasında başlayan boy atma döneminde yılda ortalama 8-9 cm, toplamda da 18-23 cm uzarlar.

Erkekler, boy atma dönemine 10-16 yaş arasında girerler, yılda ortalama 10-11 cm, toplamda ise 25-30 cm uzarlar.

Yaşınız bu aralıkta ilerliyor ama henüz boy atamadıysanız, ergenliğe geç girip ileride boy atacak olma ihtimaliniz var. Özellikle de yılda 5-6 cm uzamaya devam ediyorsanız ve ailenizde ergenliğe geç girmiş kişiler varsa şansınız daha yüksek. Yine de rutin kontrol amaçlı doktora gidin!

Maalesef bu boy atmayı gerçekleştirdikten sonra artık pek uzamak mümkün değildir. Erkeklerin 20-21 yaşına kadar uzadığını söylüyoruz ama bu yaş, daha erken yaşlarda ergenliğe girip boy atmış kişiler için toplamda birkaç cm’den ibarettir ancak. Ama 16-17 yaşında boy atmaya başlamış bir erkek 20-21’e kadar daha düzgün bir şekilde uzayabilir. 13-16 yaşlarınız arası 30 cm uzadıysanız, hala kısa olduğunuzu düşünüyorsanız yine de doktora mutlaka gidin, el-bilek röntgeni çekilip bakılsın, ancak beklentileriniz gerçekçi olsun.

Boy uzaması durmuş kişiler kilolularsa zayıflayıp barfiks, zıplama gibi egzersizlerle omurgaları ve postürleri üzerinden birkaç cm kazanabilirler.

Peki, boyunuzun uzayıp uzamayacağı konusunda endişeleniyorsanız ne yapmalısınız? Doktorlar olarak boyunuzun uzayıp uzamayacağına nasıl karar veriyoruz?

Öncelikle anne babanızın boyuna göre hedef boyunuzu hesaplıyoruz, ardından yaşınıza göre diğer yaşıtlarınızla boyunuzu karşılaştıran tablolarımız var, o tablolara bakarak yaşınıza göre yeterince uzamış mısınız ona bakıyoruz. Ergenliğe girdiniz mi, son senelerde boyunuz ne kadar uzadı, kilonuz, kemik gelişiminiz nasıl bunlara bakıyoruz. Kemik yaşınızı öğrenmek için elinizin röntgenini çekiyoruz, böylece kemikleriniz hala uzamaya uygun mu onu öğreniyoruz. Hormonlarınıza, genel sağlık durumunuza bakıyoruz. Bu sebeple, boy uzaması için mutlaka doktor kontrolüne gitmelisiniz. Bahsettiğim bu araştırmalar için hastane ortamına ve bir doktora ihtiyacınız var.

Boy kısalıklarında sık rastladığımız bir duruma “yapısal boy kısalığı” diyoruz. Bu boy kısalığında büyüme hızınız normal, ama kemik yaşınız gerçek yaşınıza göre geridir ve ergenliğe girişiniz, boy atmanız gecikmiştir. Erkek çocuklarda daha sık görüyoruz. Kemik yaşının küçük olması, ve baba, dayı, amca gibi bir aile yakınının da zamanında geç boy atmış olması önemli özellikleri. Zaten gittiğiniz doktor sizi bu konuda bilgilendirir.

Yaşıma göre boyum normal mi? Daha uzar mıyım? Bu soruların cevabını hızlıca özetleyeyim:

• 12 yaşında kız ve erkek çocuklarının boy ortalaması 150 cm’dir. 14 yaşında kızlar ortalama 158, erkekler ortalama 164’tür. Bu değerlerin altındaysanız kesinlikle bir doktora gitmenizi öneririm. Endişelenmeye gerek yok, bir sorun vardır demiyorum. Büyümenizi değerlendirsinler, kontrol etsinler.
• Ergenlikteki boy atma döneminden önce her yıl yaklaşık 5-6 cm uzarız. Bu değer önemli! Eğer bu hızda uzuyorsanız, hedef boyunuz yüksekse, henüz boy atma dönemine girmemişseniz ve yaşınız büyük değilse uzamanız çok olası! Beslenme-uyku-spor üçlüsüne dikkat edin, doktora gidin!
• Kızlar 9-14 yaş arasında bir zamanda boy atma dönemine girer. 2-3 sene içerisinde yılda 8-9 cm olmak üzere toplam 18-23 cm uzarlar.
• Erkekler 10-16 yaş arasında bir zamanda boy atma dönemine girer. 2-3 sene içerisinde yılda 10-11 cm olmak üzere toplam 25-30 cm uzarlar.

Birkaç tane de doğru bilinen yanlıştan bahsedip konuyu bitireyim.

• Süt, boy uzatmaz. Boy uzaması için gerekli kalsiyumu ve vücut için faydalı birçok besini sağladığı için önemlidir. Ancak sırf süt içiyorsunuz diye boyunuz uzamaz. Dengeli ve düzenli beslenmek için süt önemli bir besindir.
• “Basketbol oyna boyun uzar” ifadesi yanlıştır. Basketbol, bahsettiğim gibi büyüme hormonu salınımını arttırdığı ve kemik gelişimini desteklediği için boy uzamasına faydalıdır. Ancak başka sebeplerle boyunuz uzamıyorsa, genetik olarak potansiyelinize yakın bir boydaysanız, basketbolun size pek bir faydası olmaz, basketbola başladınız diye uzamazsınız. Ama daha küçük yaşlardan, özellikle de ergenlikten önce herhangi bir spora başlar, düzenli spor yaparsanız, sağlıklı bir şekilde uzamanıza ve son boyunuzun daha uzun olmasına katkı sağlar.