Safsata; bir düşünceyi ortaya koyarken ya da anlamaya çalışırken yapılan yanlış çıkarsamadır. Safsatalar ilk bakışta geçerli ve ikna edici gibi görülebilen fakat yakından bakıldığında kendilerini ele veren sahte argümanlardır. Mantık safsatalar ile ilgili örnekler verelim.
+"X kitap tanrı kela mıdır?"
-"X kitabın tanrı kelamı olduğunu nereden biliyorsun?"
+"X kitabın kendisi söylüyor. İnsanlarda bu kitaba inanıyorlar."
Burada hem kısır döngü hem de mantık hatası var. X kitap, tanrı sözü olduğu söylemesi onun tanrı kelamı olduğu anlamına gelmez. İnsanların inanması o kitabı tanrı kelamı yapmaz. Kellelere güvenmek safsatadır.
"Bu arkadaşı dinlemeyin! Çünkü bu arkadaşın babası katildir."
Mesela bu da safsatadır. Ad hominem türünde bir safsatadır.
"Annem böyle diyorsa kesin doğrudur."
Bu da bir safsatadır. Annesini otorite yaptığı için safsataya girer. Belki annen o konu hakkında bilgisi yoktur.
"X doğruysa, y yanlıştır. X yanlışsa, y doğrudur."
Bu safsatadır. Ya siyah ya beyaz gibi bir şey. X doğruysa, y yanlış olacak diye bir kaide yok. İkisi de yanlış veya ikisi de doğru olabilir. X = 1+2 = 3 y = 1+1 = 2 X ve Y ikisi de doğru. Bir örnekle bunun safsata olduğu çok belli.
"Doktorlar zekidir, doktorların yazısı çirkindir. O halde yazısı çirkin olanlar zekidir."
Bu da yanlış çıkarımda bulunan bir safsata örneği.
"Evrim varsa tanrı yoktur."
Bu ne yazık ki hep yapılan bir safsata. X varsa y yoktur, anlayışı safsatadır. Evrim, canlıların var oluş sistemini inceler. Bunun tanrı ile ilgisi yoktur. Belki evrimi tanrı yapmıştır veya belki de tanrı diye bir şey yok.
"Tanrı'nın yokluğunu kimse kanıtlayamadı, o halde tanrı vardır."
Bu da hep yapılan safsatadır. Yok olan bir şey değil, var olan bir şey kanıtlanması gerekir.
"Hakaret kötü bir şey çünkü yasalarda var."
Bu da safsatadır. Bir şeyin yasalarda olup-olmaması onun kötü veya iyi bir şey olduğu anlamına gelmez. Mesela "iki çocuğunuz varsa birisini öldürün" gibi bir yasa olsa bu yasaya uygulayacak mısın? O halde bir şey yasada varsa o şey doğrudur, anlayışı mantık hatasıdır.
"X kişisi kötüdür. Çünkü Y ırkına ait. Y ırkı hep kötüdür."
Bu da hep yapılan genelleme hastalığıdır. Y ırkından birisi kötü diye, bunu genellemen mantık safsatasıdır.
"Kanal İstanbul'a karşı çıkmak, Atatürk'e karşı çıkmaktır."
Bu da taze bir safsata. Dünya liderinin safsatası.
Daha bunun gibi safsatalar çoğalabilir. Hele Türkiye'de yaşıyorsanız
+"X kitap tanrı kela mıdır?"
-"X kitabın tanrı kelamı olduğunu nereden biliyorsun?"
+"X kitabın kendisi söylüyor. İnsanlarda bu kitaba inanıyorlar."
Burada hem kısır döngü hem de mantık hatası var. X kitap, tanrı sözü olduğu söylemesi onun tanrı kelamı olduğu anlamına gelmez. İnsanların inanması o kitabı tanrı kelamı yapmaz. Kellelere güvenmek safsatadır.
"Bu arkadaşı dinlemeyin! Çünkü bu arkadaşın babası katildir."
Mesela bu da safsatadır. Ad hominem türünde bir safsatadır.
"Annem böyle diyorsa kesin doğrudur."
Bu da bir safsatadır. Annesini otorite yaptığı için safsataya girer. Belki annen o konu hakkında bilgisi yoktur.
"X doğruysa, y yanlıştır. X yanlışsa, y doğrudur."
Bu safsatadır. Ya siyah ya beyaz gibi bir şey. X doğruysa, y yanlış olacak diye bir kaide yok. İkisi de yanlış veya ikisi de doğru olabilir. X = 1+2 = 3 y = 1+1 = 2 X ve Y ikisi de doğru. Bir örnekle bunun safsata olduğu çok belli.
"Doktorlar zekidir, doktorların yazısı çirkindir. O halde yazısı çirkin olanlar zekidir."
Bu da yanlış çıkarımda bulunan bir safsata örneği.
"Evrim varsa tanrı yoktur."
Bu ne yazık ki hep yapılan bir safsata. X varsa y yoktur, anlayışı safsatadır. Evrim, canlıların var oluş sistemini inceler. Bunun tanrı ile ilgisi yoktur. Belki evrimi tanrı yapmıştır veya belki de tanrı diye bir şey yok.
"Tanrı'nın yokluğunu kimse kanıtlayamadı, o halde tanrı vardır."
Bu da hep yapılan safsatadır. Yok olan bir şey değil, var olan bir şey kanıtlanması gerekir.
"Hakaret kötü bir şey çünkü yasalarda var."
Bu da safsatadır. Bir şeyin yasalarda olup-olmaması onun kötü veya iyi bir şey olduğu anlamına gelmez. Mesela "iki çocuğunuz varsa birisini öldürün" gibi bir yasa olsa bu yasaya uygulayacak mısın? O halde bir şey yasada varsa o şey doğrudur, anlayışı mantık hatasıdır.
"X kişisi kötüdür. Çünkü Y ırkına ait. Y ırkı hep kötüdür."
Bu da hep yapılan genelleme hastalığıdır. Y ırkından birisi kötü diye, bunu genellemen mantık safsatasıdır.
"Kanal İstanbul'a karşı çıkmak, Atatürk'e karşı çıkmaktır."
Bu da taze bir safsata. Dünya liderinin safsatası.
Daha bunun gibi safsatalar çoğalabilir. Hele Türkiye'de yaşıyorsanız
Son düzenleyen: Moderatör:
