İnsanın karar alabilme kabiliyetinin sınırsız hali olduğu zannedilen ama ortamda ikinci bir insan olduğunda doğal olarak sınırlanması gereken ya da sınırsızlıkta ısrar edilmesi durumunda, hak ve hukuku rencide etme potansiyeline sahip olan kavram. İş bu karşılığı ile işleri çözmekten çok daha da sarpa sarmasına vesile olduğundan özgürlüğün tanımı için bakmamız gereken yeri değiştirmek zaruri bir hal almaktadır. Bu minvalde hak, hukuk ve adalet vb. kavramlar ile barışçıl olan özgürlük için nereye bakmamız gerekmektedir?
Bu konuda Rousseau’nun özgürlük tarifi bir başlangıç olabilir. Rousseau “İnsanın özgürlüğü istediği her şeyi yapabilmesinde değil, istemediği hiçbir şeyi yapmak zorunda olmamasındadır.” Demiştir. Bu çıkarımın temeli ile eylemsizliğin herhangi bir sonuç doğurmayacağı sebebi birleştiğinde, bir başkasının zorlamasına istinaden yapılanların sonunun gelmesi muhtemeldir. Ayrıca bu hareketle bir şey yapmak zorunda bırakılmamak, aslında köleliğin ve tahakkümün de sonunu getirecektir ki mana olarak özgürlük zıttı ile yüzleşmesinden hemen hemen her koşulda zafer ile ayrılabilecektir. İnsanın kendine yakıştıramadığını yapma çıkmazının vesilesi ve hayat şartlarının da desteği ile yapılmak zorunda olan aşırılıklar da son bulabilecektir. Bu çıkış; herkes tarafından, herkese karşı korunduğu vakit kendi isteğine göre her şeyi yapmaya kalkışanlar ve bu istekleri diğerleri ile kesiştiği vakit güç unsurunu ön planda tutan bir savaşa vesile olanların çıkar yolları ya da destekleri de kalmayacaktır.
Herhangi bir hal veya zamanda yeryüzünde en barışçıl an, insanların tüm yaptıklarını bıraktıkları andır. Yasa da bu çerçeve içinde şekillendirildiği vakit barışın her köşeye yayılması kaçınılmazdır. Fakat insan iradesi güce karşı olan savaşında her daim kaybeden taraftadır. Otoritenin çoğunlukta olmasını isteyen azınlıklar da bu zaafın farkında olarak, karşıt çoğunluğu azınlıklara çevirmek için bu kavramı sınırsızlık ile eşdeğer kılmışlardır. Hâlbuki Rousseau’nun tanımında sınır yine bireydir ki bu da sınırsızlık ile eşdeğerdir. Öyle bir sınırsızlık ki hiçbir sonuçta savaşa ya da yıkıma mahal bırakmayacak. Aranan da bu olmalıdır ve çıkış noktası da; "hiçbir özgürlük, herhangi bir savaşın sebebi olamaz" çemberinde kalmalıdır.
Bu konuda Rousseau’nun özgürlük tarifi bir başlangıç olabilir. Rousseau “İnsanın özgürlüğü istediği her şeyi yapabilmesinde değil, istemediği hiçbir şeyi yapmak zorunda olmamasındadır.” Demiştir. Bu çıkarımın temeli ile eylemsizliğin herhangi bir sonuç doğurmayacağı sebebi birleştiğinde, bir başkasının zorlamasına istinaden yapılanların sonunun gelmesi muhtemeldir. Ayrıca bu hareketle bir şey yapmak zorunda bırakılmamak, aslında köleliğin ve tahakkümün de sonunu getirecektir ki mana olarak özgürlük zıttı ile yüzleşmesinden hemen hemen her koşulda zafer ile ayrılabilecektir. İnsanın kendine yakıştıramadığını yapma çıkmazının vesilesi ve hayat şartlarının da desteği ile yapılmak zorunda olan aşırılıklar da son bulabilecektir. Bu çıkış; herkes tarafından, herkese karşı korunduğu vakit kendi isteğine göre her şeyi yapmaya kalkışanlar ve bu istekleri diğerleri ile kesiştiği vakit güç unsurunu ön planda tutan bir savaşa vesile olanların çıkar yolları ya da destekleri de kalmayacaktır.
Herhangi bir hal veya zamanda yeryüzünde en barışçıl an, insanların tüm yaptıklarını bıraktıkları andır. Yasa da bu çerçeve içinde şekillendirildiği vakit barışın her köşeye yayılması kaçınılmazdır. Fakat insan iradesi güce karşı olan savaşında her daim kaybeden taraftadır. Otoritenin çoğunlukta olmasını isteyen azınlıklar da bu zaafın farkında olarak, karşıt çoğunluğu azınlıklara çevirmek için bu kavramı sınırsızlık ile eşdeğer kılmışlardır. Hâlbuki Rousseau’nun tanımında sınır yine bireydir ki bu da sınırsızlık ile eşdeğerdir. Öyle bir sınırsızlık ki hiçbir sonuçta savaşa ya da yıkıma mahal bırakmayacak. Aranan da bu olmalıdır ve çıkış noktası da; "hiçbir özgürlük, herhangi bir savaşın sebebi olamaz" çemberinde kalmalıdır.
