Boeing'in yeni uçağının düşme sebebi

Reddit'de gezerken aşağıdaki videoyu gördüm ve izlediğimde @Jira 'nın bu konusunda bahsettiği "burnu otomatik aşağı çekme" olayı aklıma geldi. Zaten videoda da aynı olaydan bahsetmiş. Videoda bu olaya MCAS sistemi ve pilotların bu sistem hakkında bilgilendirilmediklerinin sebep olduğunu söylüyor sanırım ancak neden burnu aşağı çektiğini veya neden böyle bir sistemin olmasına ihtiyaç duyulduğunu gerek İngilizce seviyem gerekse havacılık terimlerinden dolayı pek anlayamadım. Olay tam olarak ne? @painkiller @InJustice

Bu içeriği görüntülemek için üçüncü taraf çerezlerini yerleştirmek için izninize ihtiyacımız olacak.
Daha detaylı bilgi için, çerezler sayfamıza bakınız.

Üçüncü taraf çerezlerini kabul et

Sanırım Boeing jet motorları geleneksel yerinden alıp biraz daha farklı konumlandırmış, bundan dolayı da uçak daha fazla burnu yukarıda götürmeye meyilliymiş. Benim anladığım basit anlam bu. @Jira gelince teknik detaylarını da bizimle paylaşır diye umuyorum.

Şimdi bunu en basit hali ile anlatmaya çalışacağım. Çünkü baya karmaşık bir konu bu. Yani burada anlattığım kadar basit değil olaylar

Uçaklar (özellikle gelişmiş ve elektronik sistemle uçanlar) fabrika çıkışında belirli bir yazılım yüklü halde çıkıyorlar. Yani örnek veriyorum sen kumandayı sola yatış yapacak şekilde çevirdin aynı anda sağ pedala basıp burnunun da sağa gitmesini istedin (manyaksın diyelim), uçak bunun mantıksız ve zarar verici bir manevra olduğunu algılıyor ve bu hareketin en gereksizini sen kumanda versen bile uygulamıyor. Özellikle Fly-by-Wire sistemi ile yani dijital kumanda sistemi ile uçan uçaklarda görülen bir sistem bu.

Boeing'in yaptığı en büyük hata Airbus ile kapışmaya girmesiydi. Yani kendi çizgisinden çıktı ve Airbus teknolojisini almaya çalıştı. Airbus, bu sistemi uçağı ilk tasarlarken yarattı ve mükemmel bir şekilde oturttu. Videoda en basit örneği ile uçak yerden açık ara daha yüksek Boeing'e göre. Ve Boeing bu dezavantajı yüzünden motoru geliştiremiyordu. Ve hatanın en büyüğünü, büyük motoru kanat satıhının üstüne çıkacak şekilde tasarlamakla yaptı. Gövde tasarımı aynı ama motor değişti. Bence çok basit ve mantıksız bir hataydı bu. İlk B737 MAX çıktığında bile şaşkınlık yaratan bu oldu zaten.

Videoda gösterildiği gibi motor yüksekte kalınca sensörler de yüksekte kaldı. Uçağın yükselirken olması gereken yol yerine sensör yüzünden daha dik tırmanmaya çalışmasına sebep oldu. Fakat sisteme yüklenen yazılımda bu açının Stall'a (havada tutunamamasına) sebep olacağı yüklüydü. İlk başta anlattığım gibi, uçak hatalı bir kumandayı algılayınca kendini kurtarmak için aksi bir müdahalede bulunuyor. Yani pilot kumandayı çekiyor yükselmek için ama uçak Stall'a gireceğini sanıp burnunu tekrar aşağıya ittiriyor. Sonlara doğru gösterdiği grafikte bakarsanız yükseklik bir yukarı bir aşağıya gitmeye başlıyor. Yani pilot ile uçak karşılıklı müdahalelerde bulunuyor. Bu kadar fazla kumanda değişimi, özellikle tırmanma esnasında ve düşük süratte uçağın mukavemetini kaybetmesine sebep olur. Zaten okulda öğretilen ilk kurallardan biridir. Yükseliş açısını düzgün ve sabit tutmak. İşte tüm bu yazılım, motor konumlandırması ve hız değişimi düşürüyor uçağı.

Burada en büyük hata Boeing'in Airbus özentiliği yapmaya kalkmasıydı. B737 gövdesi ile A320 gövdesi denk değil. O zaman motorları ve konumları da denk olamaz. Biraz uzun oldu gibi Ama inanın özeti bu. Keşke konuşarak anlatabilseydim daha faydalı anlatabilirdim

Uçak üreticisi kendini tatmin etti ancak bedelini 157 kişi canıyla ödedi. Adamlar sidik yarıştırıyor. BOEİNG-AİRBUS REKABETİ HIZ KESMİYOR - Derin Ekonomi

@painkiller , eline sağlık gayet açıklayıcı olmuş.

Konudan bir haber insanlar sallamış da sallamış Boeing'e. Ben de bu insanlar bilgilensin diye yazıyorum uzun uzun.

@painkiller Hayır, konuda en büyük neden motor konumları olarak gösterilmiş ama olayın özeti bu değil maalesef. Konuya başlamadan önce uzun ve detaylı bir yazı olacak. Ama aklınızdaki bütün sorular giderilecektir. Açıklayalım.

Öncelikle @Shimada Sensei'nın dediği nokta doğru. Temel hata: MCAS.

Boeing bu uçağı üretti. Ne yapacak? Satacak. Örnek vermek gerekirse Avrupa'ya satabilmesi için EASA'nın yani Avrupa Havacılık Otoritesinin onayından geçmeli veya bunu FAA'ya onaylatmalıdır.
Bu onay süreci öyle kolay bir süreç değil. Haftalarca hatta aylarca uçağın en küçük noktası atlanmadan test edilir, bakılır. Yani EASA diyemez ben bunu görmedim, bakmaya gerek yok. Her şey bellidir ve kitabına göre yapılır.

Şimdi gelelim motorları oynattığı için bu kazalar oldu diyenlere. Yav abicim her uçağın weight & balance sistemi var. Bu sistemler bakım kitaplarında sayfalarca yer kaplar, teknik adamlara üretici anlatır. Yani motoru 10 inç yana kaydırdıysa bu adam da gövdenin kalanını, kuyruğu ona göre ayarlıyor. Uçağın weight & balance sistemini ona göre ayarlıyor. Boeing 100 yıldan fazladır bu işte. Bu kadar basit mühendislik hatasını yapar mı sizce?

Havacılık = güven demektir. Bir sistem bir sistem ile çakışmaz, güvenliğe aykırıdır bu. Hepsinin bir yazılımı vardır ve işler tıkırında, 1-2-3-4-5 gibi ilerler.

Temel soruna gelelim. Sorun MCAS. Adamlar 737-800 modelinde olmayan bir yazılım/sistem ekliyorlar, buna isim de veriyorlar. Bkz: MCAS.

Bu MCAS'dan EASA, FAA'yı geçtim, o koltuğa oturan her pilot adı gibi bilerek oturuyor. Bu sistem nedir, nasıl çalışır hepsi biliniyor yani.

E bu uçaklar nasıl düştü? Yazılım devreye giriyor ve pilottan kontrolü alıyor. Yazılım sapıtınca da pilot manuel kontrolü ele alamıyor çünkü yazılım bunu kilitliyor. Sonrası malum. Burayı hızlı geçtim çünkü önceki konularımda burayı da anlatmıştım. Merak eden dönebilir.

Olayın özeti budur arkadaşlar. Bir uçak 10 yılda 20 kere düşer, kimsenin umrunda olmaz. 6-7 ayda 2 kere düşer, herkes alevlenir birden. Havacılık böyledir. Çok düşünmeyin, yarın bu uçaklarla yine seyahat edeceğiz.

Tamam motor konumları kafana göre değiştiremezsin ben de bunu biliyorum fakat sen gövde yapısı yerden yükseklik gibi değerleri değiştirmeden motorları değiştirirsen üzerine sensörlerle ilgili yaptığın değişikliklerde hatta yapmadığı değişiklerle ilgili bilgilendirme yapmazsan sonucları bu olur. Motorun açısı hava alışı ayrıca sensörün açısı değiştirmeden bu motoru değiştirirsen ve bunu yeni yaptığın yazılımlarla yeterli desteklemezsen bu uçak düşer. Çünkü uçak her seferinde gaz kesip gaz veriyor açı değiştirip ivmeyi değiştiriyor bunların hepsi tutunmayı etkiliyor. Ve ne yazık ki bu uçak basit bir hatadan dolayı bu hale geldi. Airbus ile girdiği yarış yüzünden.

Gövde yapısını değiştirmeden motor konumlarında oynama yapamaz. Bu gövde direkt 737-800'ün gövdesi değil. Yani bizim fark etmediğimiz tasarım farklılıkları var. 10 inç motoru kaydırıyorsa, farklı yerlerden farklı eklemeler, çıkarmalar da yapılır.

MCAS sisteminde sorun yok. Sorun yazılımın kafasının karışması. Yazılım aldığı bilgileri okumada sorun çekiyor.

Senin dediğin gibi bir mühendislik hatası olsa gövde ve motorlarda. Emin ol uçak havalanamazdı bile belki. Havalansa bile içerdekiler, dışarıdakiler dağılırdı. 80 tane ülkeye satıyorsun bu uçağı, FAA/EASA gibi kuruluşların, sayısız mühendislerin ellerinden geçiyor kontroller.

Dış tasarımda bir sorun olmadığını çok net söylüyorum. Sorun yazılımın dengesizliğindeydi.

Şu an Boeing yazılımı düzeltmeye çalışıyor. Sizin söylediğiniz gibi olsaydı bütün yaptığı uçakları çöpe atması gerekiyordu. Çünkü öyle bir mühendislik hatası söz konusu olsaydı motorları söküp, yana takalım ve bu işi çözelim şeklinde olmazdı.

Bu konu hakkında uzun araştırmalar yaptım yerli/yabancı kaynaklardan. Bunlara göre konuşuyorum.

Ben de bu konular hakkında hem eğitim almış hem çalışmış biri olarak konuşuyorum. Bu uçak hem yazılım hem mühendislik hataları içeren bir uçak. Yazılım kaynaklı bir düşme fakat buna sebep olan sensörler motor üzerinden de bilgi alıyor. Eğer sensör motordan aldığı bilgiyi yanlış okursa bu uçağa müdahale eder. Ben uçakların çöpe atılması gibi bir cümle zaten kurmadım ki kurmak da ahmakça olurdu. Bu uçağın gövdesi 737-800 gövdesi. Burada yapılan değişiklikler elbet vardır fakat demek ki bunda çalışan mühendislerin hataları var. Test uçuşunda görülmemiş olabilir. Bunun tarihte defalarca örnekleri vardır ve olmaya da devam edecektir. Tekrar söylüyorum bu uçağın düşmesinin tek sebebi Airbus sistemlerini almaya çalışırken yapılan tasarım ve yazılım hatalarıdır tamamen. Motorun tırmanma açısındaki değişim yazılımı yanlış yönlendirmekte.

Ben tasarım hatali olduğunu sanmıyorum ve katılmıyorum. Böyle bir şey olsa fiziksel kontrolu geçtim, bunlar bakım kitaplarından bile tespit edilirdi.