Bana öğretmeden önce eksik olduğunuz yerleri tamamlayın.
Bilimsel yasa, gözlemle elde edilen olgudur. Bilimsel teori olgunun nedeninin kanıtlar yardımıyla açıklamasıdır.
Sen öğrensen daha iyi olur çünkü bilmiyorsun.
Bilim insanları gerek temel gerçeklere yönelik tespitlerini doğrulamak, gerekse bu tespitlerinin
neden ve
nasıl bu şekilde olduklarını izah etmek için
hipotezler geliştirirler. Kanunlar tek başlarına herhangi bir şeyi açıklamaz, sadece ortada var olan bir şeyin, var olduğunu söylemek için kullanılırlar:
serbest bırakılan cisimler düşer ya da
canlılar değişir/türleşir gibi.
Bilim insanları, hipotezlerini sürekli testlere tabi tutarak ve diğer bilim insanlarına sonuçlarını sunmak suretiyle onların da test etmesini sağlayarak, yanlışlamaya çalışırlar. Bir hipotez birçok uzman tarafından, birçok farklı açıdan yaklaşılıp da çürütülemedikçe güç ve geçerlilik kazanır. Böylece bu hipotezler bilimin havuzuna aktarılır.
Bilim insanları, bu yanlışlanamayarak güç kazanan hipotezler ve daha önceden keşfedilen yasaları kullanarak
teoriler inşa ederler.
Teoriler, bilimsel bilginin doruğunda yer alan bilgi parçalarıdır. Halk dilindeki yaygın kullanımın aksine
"test edilmemiş, spekülatif düşünce" anlamına gelmez. Tam tersine, çok sıkı testlerden geçen hipotezleri ve gerçekleri kullanarak etrafımızda süregelen olayların
neden ve
nasıl o şekilde olduklarını izah eden bilimsel açıklamalardır.
Teoriler genellikle birçok hipotezi ve gerçeği tek bir vücutta birleştirir; dolayısıyla bir bütün olarak çürütmek çok zordur. Ancak kimi teori daha az sayıda hipotezi (kimi zaman tek bir hipotezi) kullandığı için, bazen o hipotez çürütüldüğünde, ona bağlı teori de otomatik olarak çürümüş olur. Buna bilimde çok daha nadiren rastlasak da, bir teori ne kadar az sayıda hipoteze ve gerçeğe dayalıysa o kadar zayıftır ve çürümeye açıktır. Aynı zamanda, bir teori ne kadar uzun süredir zamanın ve bilim insanlarının aşındırıcı testlerine direnebiliyorsa ve yanlışlanamıyorsa, o kadar güçlenir.
Uzun lafın kısası, bir hipotez kimi zaman tek başına, kimi zaman birden fazla hipotez ve kendisinden önce gelen, gözlemlere dayanan gerçekle bir araya gelerek teori inşasında ve geliştirilmesinde (ve hatta çürütülmesinde) kullanılır. Dolayısıyla bir hipotezin teorileştirilebileceği fikri kısmen kabul edilebilirdir. Ancak bir teori hiçbir zaman "daha da" ispatlanarak veya kabul görerek kanuna dönüşmez. Modern bilimde bu tür bir dönüşüme asla rastlamayız. Öyle ki,
bilim tarihinde teoriyken sonradan kanuna dönüşmüş tek bir açıklamaya bile rastlanmaz!
Kanunlar ve teoriler ayrı kategorilerde açıklama gücüne sahip olan olgulardır. Kanunlar bir olaya açıklama getiremezler; sadece ne olduğunu belirtirler. Teoriler ise o kanunları açıklama ve izah etme gücüne sahiptir. İlla bir hiyerarşi kurulacak olursa, modern bilimde teoriler kanunlardan daha kapsayıcı ve açıklayıcı olmaları bakımından, hiyerarşi basamaklarının daha üzerinde yer alacaktır.
Kanunların nedenlerini açıklaması ve bu kanunlara bağlı olarak oluşan diğer olay ve olguları da izah edebilmesi bakımından da daha açıklayıcıdır. Kanunlar, modern bilimde teorilerin "kısa ve öz birer özeti" olarak da tanımlanırlar. Ancak bilimde böyle bir hiyerarşiye ihtiyaç duyulmaz. Önemli olan bu terminolojik sözcüklerin ne anlama geldiğini ve nasıl kullanıldığını anlamaktır.
Kızları diri diri gömen topluluğun çıplak olmasını beklemiyor musunuz? Çıplaklar, Vajinayı kapatan kadınlar göğüsleri açık geziyorlarmış. Gerçi vajinası açık olan da vardır.
Kızları diri diri gömdüğünü siz iddaa ediyorsunuz ben değil. Diri diri gömme münferit olaylardır tek tük rastlanmıştır. Genelleme yapmanız doğru değil.
